عرفان و صوفیگری ابزار تحکیم حاکمیت و جلوگیری از واگرایی در ایران (با تکیه بر متون منظوم ادبی از قرن ششم تا قرن نهم هجری) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
پیدایش عرفان و تصوف در فرهنگ ایرانی و به تبع آن در ادب فارسی، از زمره مهمترین اتفاقاتی است که در عرصه ادبیات و فرهنگ ایران زمین رخ داده است؛ به همین خاطر بررسی علل پیدایش و رواج آن همواره مورد توجه ادب پژوهان و تاریخ نگاران بوده است؛ به گونه ای که هر کدام از اندیشمندان، از نظرگاه عقیدتی و علمی خود به این مقوله نگریسته و به مطالعه آن پرداخته اند. از جمله برخی منتقدان ادبی بر این عقیده اند که از قرن پنجم به بعد، با توجه به شروع هجوم اقوام همسایه و سرخوردگی و یأس حاصل از انفعال مردم، پس از هجوم مغولان، صوفی گری و عرفان در این سرزمین رواج و گسترش یافته است که دلایل این گرایشِ خودجوشِ مردمی با توجه به صدمات روحی و روانی حاصل از هجوم همسایگان شرقی و حمله مغولان قابل توجیه است، اما دلیل اینکه چرا جریان فرهنگی مذکور از سوی اقوام مهاجم نه تنها سرکوب نشده بلکه مورد تشویق و حمایت قرار گرفت را باید در اندیشه های عرفانیی چون: جهان وطن گرایی، انسان مداری، همدلی به جای همز بانی، دنیاگریزی، اندیشه جبر، رضا، تسلیم، صبر و مفاهیم دیگری از این قبیل دانست که نه تنها حکومت ایشان را تضعیف و تهدید نمی کرد بلکه باعث پذیرش مسالمت آمیز ایشان با وجود عدم سنخیت فرهنگی و ملی در جامعه ایرانی گردیده بود. به همین منظور حُکام غالب، به انحاء مختلف باعث گسترش اندیشه های جبرگرایانه و صلح مدارانه عرفانی در جامعه شده، از این طریق مانع واگرایی مردم این سرزمین گریدند و زمینه های همانندسازی فرهنگی و اجتماعی مدنظرِ خویش را در جامعه فراهم آورده، نزدیک به 400 سال حکمرانی کردند. بر همین اساس، هدف نگارنده در این پژوهش بررسی نحوه تعاملات متقابل عرفان و حاکمیت در ادب منظوم فارسی، با ذکر شواهدی از متون برجسته ادبی بوده است که در سه بخش، به ترتیبِ تاریخی، مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت بسامد فراوانی اندیشه های مورد مطالعه در هر کدام از ادوار موردِ بررسی به صورت نموداری نشان داده شده است.Mysticism and Sufism are tools to consolidate sovereignty and prevent divergence in Iran )Case study of the sixth to early tenth century AH)
The emergence of mysticism and Sufism in Iranian culture and consequently in Persian literature is one of the most important events that has occurred in the field of Iranian literature and culture; For this reason, the study of the causes of its emergence and prevalence has always been considered by literary scholars and historians; In such a way that each of the thinkers, from their ideological and scientific point of view, has looked at this category and studied it. Some literary critics believe that from the fifth century onwards, due to the onslaught of neighboring tribes and the frustration and despair caused by the passivity of the people, after the Mongol invasion, Sufism and mysticism became widespread in this land. The reasons for this spontaneous tendency of the people are justifiable given the psychological damage caused by the invasion of the eastern neighbors and the Mongol invasion, but the reason why the cultural current was not only not suppressed but encouraged and supported by the invading tribes. It should be considered in mystical ideas such as: cosmopolitanism, humanism, empathy instead of colloquialism, secularism, the idea of ââpredestination, consent, submission, patience and other such concepts that not only weaken their government and It did not threaten, but led to their peaceful acceptance despite the lack of cultural and national identity in Iranian society. To this end, the dominant rulers, in various ways, have spread mystical and pacifist mystical ideas in society, thereby preventing the divergence of the people of this land and providing the grounds for cultural and social assimilation in society, close to They ruled for 400 years. Accordingly, the author's purpose in this study was to investigate the interaction between mysticism and government in Persian poetic literature, citing evidence from prominent literary texts that have been studied in three sections, in historical order, and finally the frequency of thought. The subjects studied are shown graphically in each of the studied periods.
تبلیغات
