تحلیل مولفه های مبنا

توسعه پایدار علاوه بر حفاظت از منابع آب و خاک، برداشتی نو از توسعه و رشد اقتصادی است، رشدی که بدون برهم زدن تعادل زیست محیطی، عدالت و امکانات زندگی را برای جامعه فراهم می آورد. هدف از این ﺗﺤﻘیﻖ، ﺷﻨﺎﺳ ﺎیﻰ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎﻯ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭﻧﺪﻩ ﺗﻮﺳ ﻌﻪ ﭘﺎیﺪﺍﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎیی از دیدگاه روستائیان و بررسی میزان برخورداری روستاهای دهستان هق می باشد. شاخصهای برخورداری شامل: شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیربنایی، زیﺴﺖ-ﻣﺤیﻄ ی و بهداشتی-درمانی از سالنامه آماری فرهنگ آبادی ها استخراج شد. پس از تهیه بانک اطلاعاتی، ماتریسی از داده ها با 18 ردیف (روستاها) و 81 ستون (متغیرها) تنظیم شد. با استفاده از تکنیک آماری تحلیل مولفه های مبنا(PCA) سطح برخورداری روستاهای مذکور و تغییرات آن طی سالهای 1395-1385 ارزیابی شد. بر اساس حجم جامعه(235=N) در جدول مورگان و با استفاده از نمونه گیری خوشه ای هدفمند، 142 پرسشنامه ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻣﻨﺪ و محقق اصلاح شده بین افراد گروه سنی مردان30 تا 64 ساله سه روستای صوفیان، هق و بیمضرته توزیع شد. ﺭﻭﺍیی ﻣﺤﺘﻮﺍیی آن بر اساس ﻧﻈﺮﺍﺕ کﺎﺭﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﺻﻼح گردید. ﺿﺮیﺐ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭسنجی نیز ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﺁﻟﻔﺎی کﺮﻭﻧﺒﺎﺥ 87/0 ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪ. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که 44 روستای واقع در طبقه نسبتاً کم برخوردار و کم برخوردار طی دهه 1395-1385 هیچ ارتقایی پیدا نکرده اند. چالش های محیطی و اکولوژی(2/22 درصد) و چالش های اجتماعی(4/44 درصد) به ترتیب کمترین و بیشترین نقش را در فرآیند دستیابی به پایداری توسعه روستایی سطح دهستان هق دارند.

مقدمه: رونق گردشگری و پایداری آن در نواحی روستایی از جنبه های مختلف از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. زیرا تعامل سازنده بین جامعه گردشگری و جامعه میزبان از جنبه های مختلف گردشگری می تواند متضمن پایداری این صنعت در روستا باشد و  باعث افزایش اشتغال و درآمد، کاهش فقر و مهاجرت  و ... شود. هدف:  بدین منظور، هدف این پژوهش نیز تعیین اثرات گردشگری در پایداری نواحی روستایی شهرستان آستانه است. روش شناسی:  اطلاعات مورد نیاز از طریق مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه اخذ گردید. مقدار پایایی گویه ها برابر با 643/0 و از دو روش تحلیل عاملی و ضریب همبستگی پیرسون برای تعیین مولفه ها و معنی داری رابطه آنها استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  این پژوهش در روستاهای گردشگری شهرستان آستانه اشرفیه واقع در استان گیلان انجام شده است. یافته ها و بحث:  نتایج نشان داد که 6 مولفه: "کالبدی-اقتصادی-اجتماعی"، "اجتماعی-اقتصادی"، "کالبدی-اقتصادی"، "اجتماعی-زیست محیطی"، "اجتماعی" و "زیست-محیطی" به ترتیب 44/20، 28/20، 71/15، 2/11، 92/10 و 9/8 درصد واریانس و در مجموع 45/87 کل واریانس داده ها را تبیین کرده اند. همچنین رابطه بین بهبود زندگی روستائیان در اثر رونق گردشگری با افزایش تعامل اجتماعی (**78/)0، اشتغال با افزایش تعامل اجتماعی، افزایش درآمد و خریداری تولیدات کشاورزی (*62/0، *7/0 و **85/0)، اشتغال غیرمستقیم با اشتغال در روستا (*67/0)، افزایش قیمت زمین و مسکن با اشتغال و اشتغال غیرمستقیم (*58/0 و *61/0)، تغییر کاربری اراضی با افزایش اشتغال و افزایش قیمت زمین و مسکن (*59/0 و *67/0)، تغییر کاربری (ویلاسازی) با کاهش جرائم، افزایش قیمت زمین و مسکن و تغییر کاربری زمین ها (*61/0-، *62/0 و *71/0)، کمیت معابر با اشتغال غیرمستقیم و تغییر کاربری زمین ها (**71/0-، *58/0-) و کیفیت معابر با اشتغال غیرمستقیم (*67/0-) در سطح معنی داری  و  اثبات شد. نتیجه گیری: بنابراین با افزایش اثرات مثبت گردشگری و کاهش اثرات زیست محیطی آن می توان به پایداری نواحی روستایی این شهرستان کمک کرد.

مقدمه:  باد فون از جمله پدیده های جوی کوهستانی در مقیاس متوسط است، که باعث افزایش دما و اثرات اجتماعی و محیطی متعدد از جمله آتش سوزی می شود. رخداد این پدیده علاوه بر آلودگی هوا و تخریب محیط زیست، ضررهای اقتصادی هنگفتی را به همراه دارد. هدف:  هدف این پژوهش طبقه بندی الگوی همدیدی ایجاد کننده بادهای فون و کمک به پیش بینی و هشدارهای لازم جهت مراقبه از ایجاد آتش و گسترش آنها در آینده است. روش شناسی:  در این پژوهش روزهای همراه باد فون از سال 1392 تا 1400 براساس معیار افزایش دما نسبت به دوره 40ساله (1981 تا 2020) در شهرستان رشت شناسایی گردید. سپس بر حسب دمای حداکثر روزانه، دمای حداکثر روزانه دوره و انحراف معیار ،  و  به سه طبقه باد فون متوسط، شدید و خیلی شدید تقسیم شد. در مجموع از 160 روز همراه با باد فون، 72 مورد از نوع متوسط، 59 مورد از نوع شدید و 29 نوع مورد از نوع خیلی شدید بودند. در این راستا، برای شناسایی الگوهای همدیدی باد فون از تحلیل عاملی به روش مولفه های مبنا (PCA) استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محدوده مورد مطالعه در این پژوهش شهرستان رشت در استان گیلان است. یافته ها و بحث:  نتایج طبقه بندی مقادیر ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسگال روزهای همراه با باد فون متوسط، شدید و خیلی شدید نشان داد که 4، 3 و 1 مولفه بترتیب 084/95، 732/94 و 803/89 درصد واریانس کل داده ها را تبیین کرده اند، بطوریکه مولفه اول تا چهارم باد فون متوسط به ترتیب 63/35، 48/33، 776/13 و 198/12 درصد واریانس، مولفه اول تا سوم باد فون شدید به ترتیب 505/39، 042/30، 185/25 درصد واریانس و تنها مولفه باد فون خیلی شدید در حدود 803/89 درصد واریانس را در بر می گیرند. همچنین الگوهای همدیدی چهار مولفه باد فون متوسط نیز "پشته بادهای غربی"، "نفوذ زبانه پرفشار"، "الگوی کم فشار سودانی" و "موج کوتاه و چرخند بادپناهی زاگرس"، سه الگوی همدیدی باد فون شدید نیز "پشته غرب ایران"، "زبانه پرفشار مدیترانه ای" و "جریانات شدید مداری" و تنها الگوی همدید باد فون خیلی شدید نیز "الگوی پرفشار عراق" شناسایی شد. نتیجه گیری: با توجه به اثرات نامطلوب باد فون از قبیل انتقال گردوغبار، دود ناشی از آتش سوزی ها و گرما بر جمعیت ساکن درشهرها و نواحی جلگه ای لازم است علاوه بر هشدارلازم هواشناسی، افراد ساکن در مناطق کوهپایه ای، جنگلی و علفزارهای نزدیک حوزه شهری در روزهای باد فون از آتش زدن مواد پرهیز کرده و احتیاطات لازم را جهت ممانعت از آتش سوزی بکار گیرند.