الگوی سودانی

مقدمه:  باد فون از جمله پدیده های جوی کوهستانی در مقیاس متوسط است، که باعث افزایش دما و اثرات اجتماعی و محیطی متعدد از جمله آتش سوزی می شود. رخداد این پدیده علاوه بر آلودگی هوا و تخریب محیط زیست، ضررهای اقتصادی هنگفتی را به همراه دارد. هدف:  هدف این پژوهش طبقه بندی الگوی همدیدی ایجاد کننده بادهای فون و کمک به پیش بینی و هشدارهای لازم جهت مراقبه از ایجاد آتش و گسترش آنها در آینده است. روش شناسی:  در این پژوهش روزهای همراه باد فون از سال 1392 تا 1400 براساس معیار افزایش دما نسبت به دوره 40ساله (1981 تا 2020) در شهرستان رشت شناسایی گردید. سپس بر حسب دمای حداکثر روزانه، دمای حداکثر روزانه دوره و انحراف معیار ،  و  به سه طبقه باد فون متوسط، شدید و خیلی شدید تقسیم شد. در مجموع از 160 روز همراه با باد فون، 72 مورد از نوع متوسط، 59 مورد از نوع شدید و 29 نوع مورد از نوع خیلی شدید بودند. در این راستا، برای شناسایی الگوهای همدیدی باد فون از تحلیل عاملی به روش مولفه های مبنا (PCA) استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محدوده مورد مطالعه در این پژوهش شهرستان رشت در استان گیلان است. یافته ها و بحث:  نتایج طبقه بندی مقادیر ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسگال روزهای همراه با باد فون متوسط، شدید و خیلی شدید نشان داد که 4، 3 و 1 مولفه بترتیب 084/95، 732/94 و 803/89 درصد واریانس کل داده ها را تبیین کرده اند، بطوریکه مولفه اول تا چهارم باد فون متوسط به ترتیب 63/35، 48/33، 776/13 و 198/12 درصد واریانس، مولفه اول تا سوم باد فون شدید به ترتیب 505/39، 042/30، 185/25 درصد واریانس و تنها مولفه باد فون خیلی شدید در حدود 803/89 درصد واریانس را در بر می گیرند. همچنین الگوهای همدیدی چهار مولفه باد فون متوسط نیز "پشته بادهای غربی"، "نفوذ زبانه پرفشار"، "الگوی کم فشار سودانی" و "موج کوتاه و چرخند بادپناهی زاگرس"، سه الگوی همدیدی باد فون شدید نیز "پشته غرب ایران"، "زبانه پرفشار مدیترانه ای" و "جریانات شدید مداری" و تنها الگوی همدید باد فون خیلی شدید نیز "الگوی پرفشار عراق" شناسایی شد. نتیجه گیری: با توجه به اثرات نامطلوب باد فون از قبیل انتقال گردوغبار، دود ناشی از آتش سوزی ها و گرما بر جمعیت ساکن درشهرها و نواحی جلگه ای لازم است علاوه بر هشدارلازم هواشناسی، افراد ساکن در مناطق کوهپایه ای، جنگلی و علفزارهای نزدیک حوزه شهری در روزهای باد فون از آتش زدن مواد پرهیز کرده و احتیاطات لازم را جهت ممانعت از آتش سوزی بکار گیرند.