دعوی احیای اموات

عین القضات همدانی از صوفیان برجسته سده ششم است که آرای متهورانه و باطنی وی منجر به حبس و اعدامش شد. این مسائل باعث شد تا صوفیان پس از وی، با احتیاط با احوال و اندیشه هایش مواجه شوند. این مقاله بر آن است تا میزان تأثیر و بازتاب عین القضات را در آثار صوفیه پس از او نشان دهد. این پژوهش به صورت کتابخانه ای و با پیمایش آثار صوفیه پس از وی انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که آرای عین القضات از همان دوران پس از وی مورد توجه صوفیان بوده است و به رغم اینکه بسیاری از صوفیه نام وی را در آثار خود ذکر نکرده اند، بخش قابل ملاحظه ای از صوفیان نامدار و برجسته، از اندیشه های وی تأثیر پذیرفته اند. این بازتاب به لحاظ تاریخی از آثار محیی الدین ابن عربی آغاز و به معصوم علیشاه شیرازی ختم می شود. به رغم اینکه جماعت صوفیان به اندیشه های شائبه برانگیز عین القضات مانند دعوی احیای اموات و تقدیس شیطان و دیگر عقاید حلولی وی استناد کرده اند، هیچ کدام منتقد وی نبوده بلکه منزلت معنوی اش را ستوده، چنان که برخی عین القضات را در عِداد بزرگ ترین صوفیان تاریخ تصوف آورده اند. بدین ترتیب باوجود احتیاط و مخالفت های احتمالی با اندیشه های عین القضات، طرد چندانی در توده صوفیان درباره وی به چشم نمی خورد، بلکه از منظر ایشان، وی از برجسته ترین چهره های تاریخ تصوف محسوب می شود.