شهرستان نیشابور

زمینه و هدف : تداوم و رونق گردشگری روستایی منوط به پایداری آن است چرا که گردشگری پایدار روستایی در پی کیفیت و دوام بلندمدت منابع طبیعی و انسانی در صنعت گردشگری است. مطالعه حاضر ضمن شناخت قوت و ضعف های داخلی و همچنین فرصت ها و تهدیدهای خارجی پیش روی توسعه پایدار گردشگری روستایی در شهرستان نیشابور، به دنبال ارائه راهبردهای مناسب جهت تحقق توسعه پایدار گردشگری است. روش شناسی : روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی و میدانی صورت گرفته است. واحد تحلیل 173 نفر از خبرگان محلی شامل 111 دهیار و 62 شورای اسلامی روستا در 109 روستای مقصد گردشگری شهرستان نیشابور بوده است. در این مطالعه از ابزارهای برنامه ریزی راهبردی SWOT-QSPM استفاده شد. یافته ها : در این مطالعه 45 ضعف و تهدید و 21 قوت و فرصت پیش روی توسعه پایدار گردشگری روستایی در شهرستان نیشابور شناسایی شد. شهرستان نیشابور در زمینه توسعه پایدار گردشگری روستایی با ضعف ها و تهدیدهای زیادی مواجه است. با توجه به امتیاز نهایی (IFE) 1.84 و (EFE) 1.69، توسعه پایدار گردشگری روستایی در شهرستان نیشابور در جایگاه تدافعی قرار دارد. نتیجه گیری و پیشنهادات : توسعه پایدار گردشگری روستایی در شهرستان نیشابور نیاز به اتخاذ راهبرد بقا، یعنی از بین بردن تهدیدهای بیرونی با تقلیل ضعف های درونی سیستم دارد. از این رو با استفاده از ماتریس QSPM، 11 راهبرد ارائه شده ذیل راهبرد تدافعی اولویت-بندی شد. مهمترین راهبرد، ارتقاء کیفیت دید و منظر روستایی (چشم انداز طبیعی) در چارچوب مولفه بصری - زیباشناختی در کنار ارتقاء مولفه های دیگر کیفیت محیطی روستا مانند مولفه های عملکردی- فعالیتی، معنایی- ادراکی و زیست محیطی می باشد. نوآوری و اصالت : نوآوری و اصالت مطالعه در این است که ضمن بررسی محیط درونی و بیرونی، جایگاه گردشگری روستایی شهرستان نیشابور به لحاظ پایداری تعیین و راهبردهای مطلوب متناسب با شرایط سیستم ارائه شود.

گام برداشتن در مسیر توسعه پایدار گردشگری روستایی نیازمند درک و شناخت جامع از وضعیت و درجه پایداری گردشگری است، مدل بارومتر ابزاری مفید در ایجاد آگاهی از وضعیت پایداری گردشگری است چرا که به برنامه ریزان و سیاست گذاران جهت تغییرات و ظرفیت تحمل پذیری مقاصد گردشگری را نشان می دهد. از این رو پژوهش حاضر به ارزیابی پایداری گردشگری در روستاهای دارای پتانسیل شهرستان نیشابور با استفاده از مدل بارومتر می پردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ زمان مقطعی است. گردآوری اطلاعات با استفاده از روش های اسنادی و میدانی بوده است. در این مطالعه 13روستای مقصد گردشگری شهرستان شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت. واحد تحلیل 189 نفر از خانوارهای روستایی است که به صورت تصادفی انتخاب و در کمی نمودن پایداری گردشگری روستایی ذیل سه بعد با 40 شاخص مشارکت نمودند. بر اساس روش بارومتر ارزش پایداری در طیف لیکرت در بعد اجتماعی 1/2 اقتصادی 25/2 و زیست محیطی 45/2 و کمتر از حد متوسط و پایین ارزیابی شده است. همچنین میانگین پایداری گردشگری روستایی در روستاهای مقصد گردشگری 68/2 است. نتایج بارومتر پایداری پرسکات آلن نشان داد امتیاز شاخص رفاه اکوسیستم طبیعی و رفاه انسانی  26/0 می باشد. در واقع از دیدگاه مردم محلی درجه پایداری سیستم پایین بوده و توسعه گردشگری در روستاهای مقصد گردشگری شهرستان در سطح نسبتاً ناپایدار قرار دارند. ب ین روس تاهای مطالعه شده از لحاظ پایداری توسعه گردشگری تف اوت معن اداری وج ود دارد. به طوری که روستای بوژان و دیزباد بالا بالاترین درجه پایداری و روستاهای قلعه شیشه و اسحاق آباد از کمترین درجه پایداری برخوردار هستند.

به دلیل ماهیت پایداری و پیچیدگی سیستم گردشگری و اثرپذیری بالای آن از روندها، اتفاق ها و تغییرات محیط پیرامون، شناسایی مهم ترین مؤلفه های مؤثر بر توسعه پایدار گردشگری روستایی شهرستان نیشابور با رویکرد آینده نگاری ضروری است. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری شامل 60 نفر از متخصصان و کارشناسان ارشد گردشگری روستایی است. در این مطالعه، 66 پیشران در چارچوب تحلیل محیطی PESTEL در سه سطح محلی، ملی و بین المللی شناسایی شده اند. از مجموع 66 پیشران، 16 پیشران به عنوان نیروهای محرّک در شش بعد شناسایی شدند. در بین عوامل سیاسی، تحریم های اقتصادی و سیاسی با میانگین اثرگذاری 4.68، در بین عوامل اقتصادی، نرخ بالای تورم و رکود اقتصادی طولانی مدت با 4.93، در بین عوامل اجتماعی، امنیت در مقاصد گردشگری روستایی با 4.70، در بین عوامل تکنولوژیک، ارتقاء کمیت و کیفیت دسترسی به ICT و امکانات مخابراتی با 4.57، در بین عوامل محیطی، اتخاذ سیاست های محیطی مناسب در مقاصد گردشگری روستایی با تأکید بر گردشگری پایدار با 4.97 و در بین عوامل قانونی، توجه ویژه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به روستاهای مقصد/هدف گردشگری با 4.73 به عنوان مهمترین پیشران های مؤثر بر توسعه پایدار گردشگری روستایی شناسایی شدند. بی شک موفقیت در دستیابی به اهداف همه جانبه گردشگری پایدار روستایی شهرستان نیشابور در آینده، وابسته به تعامل مؤثر بین پیشران های کلیدی به صورت سیستماتیک است تا تعادل و پایداری طولانی مدت را در همه ابعاد و سطوح تضمین کند.

برگزاری رویدادها و جشنواره ها، به خصوص رویدادهای مذهبی، فرصتی را فراهم می آورد تا افراد گردشگر و جامعه ی میزبان با فرهنگ و عقاید هم بیشتر آشنا شوند و همچنین می تواند زمینه ساز ارتباط مهاجران روستایی با زادگاه خود باشد؛ لذا هدف اصلی در این مطالعه ارزیابی تأثیر گردشگری رویدادهای مذهبی بر پیوندهای اجتماعی مهاجران روستاها با زادگاه خود است. پژوهش حاضر، از نظر روش ، توصیفی تحلیلی و، از نظر هدف، کاربردی است. جامعه ی آماری مورد مطالعه را گردشگران مهاجر روستایی ساکن در شهر تشکیل می دهند. تعداد نمونه ها در این بخش برابر با 96 نفر از گردشگران با اصالت روستایی در شش روستای انتخابی و هدفمند در شهرستان نیشابور و زبرخان است. یافته ها با استفاده از نرم افزار  spss تحلیل شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد میانگین متعلق به بعد پیوندهای اجتماعی مهاجران برابر با 53/2 است. همچنین یافته ها تأثیر متوسط و نسبتا بالای گردشگری رویدادهای مذهبی را در بهبود شاخص های پیوند اجتماعی روستاهای مورد مطالعه نشان می دهد؛ بنابراین توسعه و تقویت گردشگری رویدادها در روستاها می تواند یکی از استراتژی های مهم برای حفظ اصالت روستایی مهاجران و تقویت انگیزه های مهاجرت بازگشتی آنان به روستا باشد.