خبر حسی

غرض این نوشتار واکاوی اعتبار اصالت حس در اخباری است که احتمال حدسی بودن آن ها داده می شود. این قاعده از قواعد اصولی پرکاربرد است. سخن با چیستی خبر حسی آغاز شده، با بیان نسبت اصالت حس با سه باب «خبر واحد»، «شهادت» و «قول خبره» ادامه یافته است. سپس وجوه بیان شده در جریان اصالت حس، نقل و نقد گردیده و بر خلاف رأی به اعتبار اصالت حس در مطلق اَخبار که دیدگاه غالب در مسأله است، اندیشه اعتبار اصالت حس تنها در اخبار بی واسطه راویان در فرض تحقق اطمینان نوعی، مستدل گشته است. بر پایه تتبعات نگارنده با روش توصیفی تحلیلی، برای نخستین بار در این مقاله اصالت حس در بستر اصل عدم خطا به عنوان قراری عقلایی تحلیل شده است و جریان این اصل در بستر دو قاعده حجیت خبر ثقه و اصالت ظهور انکار گردیده است.

یکی از راه های اعتباربخشی به توصیف های رجالی، استناد به حجیت خبر واحد است. حجیت خبر واحد به عنوان یکی از مسائل بنیادین اصول فقه، در مبانی اعتبار و شرایط حجیت، مباحث گسترده ای را به خود اختصاص داده است. بعضی رجالیان با تکیه بر این مبنا، توصیف های خود را معتبر می دانند؛ اما به تفاوت در مبانی اعتبار و شاخص های حجیت خبر واحد، و تأثیر آن ها بر ارزیابی توصیف ها توجه کافی نکرده اند. این بی توجهی، احتمال خطا در تمییز توصیف های معتبر از غیرمعتبر را افزایش داده است. این پژوهش، با هدف رفع این خلأ، به تحلیل یکی از این مبانی (سیره عقلا در پذیرش خبر واحد) پرداخته و از آن به عنوان ابزاری برای شناسایی شاخص های ارزیابی اعتبار توصیف های رجالی بهره برده است.روش این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر نوع اجرا، تحلیلی و مبتنی بر داده های کیفی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که حجیت خبر واحد نزد عقلا مستلزم رعایت شاخص های دقیقی است. از جمله این شاخص ها، وثاقت خبر دهنده به عنوان شرط اساسی اعتبار خبر، بی تأثیر بودن جنسیت خبر دهنده در حجیت خبر، و عدم نیاز به تعدد خبر دهندگان است.همچنین، اخبار حدسی به دلیل عدم قطعیت پذیرفته نمی شوند و اعتبار خبر منوط به سازگاری آن با سایر منابع از طریق فحص از معارض است. این تحقیق با ارائه این شاخص ها، زمینه ای برای تقویت ارتباط میان علم اصول و علم رجال فراهم می کند و چارچوبی علمی برای ارزیابی اعتبار توصیف های رجالی ارائه می دهد. به طور خاص، نتایج این پژوهش می تواند در ارزیابی دقیق تر توصیف های رجالی و تمییز توصیف های معتبر از غیرمعتبر به کار گرفته شود.