آیه 52 سوره فرقان

عنوان جهاد کبیر در آیه «فَلاتُطِعِ الکافِرینَ وَجاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً»(فرقان:52) آمده است. باتوجه به مکی بودن سوره فرقان و سیاق آیات مکی، جهاد کبیر، بسته جامعی از راهکارهای غیرنظامی مقابله با دشمنان است که جامعه اسلامی را در برابر هرگونه تهاجم و تسلط غیرنظامی، مصون می سازد. رسیدن به معنای «الکافِرینَ» در آیه جهاد کبیر، مسئله اصلی این پژوهش بوده؛ چرا که این آیه فرمان به عدم پیروی از آنان در مسیر انجام جهاد کبیر نموده است. هدف از انجام این پژوهش، ضمن بررسی نظرات مفسران فریقین در تبیین مفهوم کافر، ارائه نتایج تحقیق به آحاد جامعه اسلامی و مسئولان آن است تا در تصمیم سازی ها وتصمیم گیری ها مبنای عمل قرار گیرد. طبق یافته های این پژوهش، «کافر» در آیه جهاد کبیر به معنای کلی «دشمن فعال علیه منافع جامعه اسلامی» و شامل افراد و گروه های ذیل می شوند: مشرکان(منکران)، کافران اهل کتاب(ذمی و غیرذمی)، معاندان، منافقان، کافران مرتد، زنادقه(کافران جحود) و کافران حربی(منکران). در نتیجه مسئولان جامعه اسلامی موظف اند صرفاً با تکیه بر داشته های جامعه دینی خود با رویکرد جهاد کبیر اقدام به برنامه ریزی و انجام امور نمایند. روشی که در این تحقیق برای رسیدن به مطلوب از آن استفاده شده، روش تحقیق موضوعی درون قرآنی و مطالعه تطبیقی میان تفاسیر شیعی و اهل تسنن است.

تفسیر تطبیقی یا مقارنه ای از آیه «فَلاتُطِعِ الکافِرینَ وَ جاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً»(فرقان/52) که به بررسی دیدگاه های مفسران فریقین پیرامون آیه جهاد کبیر می پردازد، مسئله اصلی این پژوهش است؛ ازآنجاکه آرای مفسران فریقین در تفسیر این آیه، مخالفت قابل توجهی با یکدیگر ندارند، نظرات آنان می تواند مکمل یکدیگر تلقی شود. براساس تفاسیر فریقین، مراد از جهاد در آیات مکی، هرگونه تلاش، کوشش و مبارزه است. همچنین ازآنجاکه ضمیر در واژه «بِهِ» به جمله «فَلاتُطِعِ الکافِرینَ» بازگشت دارد، «جهاد کبیر» به مفهوم مخالفت با خواست های دشمنان و پرهیز از اطاعت آنان می باشد که در عرصه های مختلف غیر نظامی قابل پیگیری و اجراست. از تفسیر واژه «کَبیراً» مطالبی همچون تعیین چرایی نام گذاری به جهاد کبیر برای این نوع از جهاد، مراد از جهاد کبیر، نحوه انجام و ویژگی های آن قابل دستیابی است. در این تحقیق از روش های تحقیق موضوعی درون قرآنی و مطالعات تطبیقی برای رسیدن به مقصود استفاده شده است. هدف از انجام این پژوهش، اولاً بررسی نظرات مفسران فریقین در موضوع ایستادگی در برابر دشمنان تحت عنوان جهاد کبیر و نمایش عدم مخالفت جدی آنان بااین مسئله است و ثانیاً به دنبال ارایه نتایج تحقیق به آحاد جامعه اسلامی و مسئولان آن است تا در تصمیم سازی ها وتصمیم گیری ها مبنای عمل قرار گیرد.