نصرالله بن شهرالله ترمذی

جامع الحکایات حاوی دویست حکایت در احوال پارسایان، اثر نصرالله بن شهرالله ترمذی از جمله نفایس نسخه های خطی منحصر به فرد کتابخانه مجلس شورای اسامی است که با گزینش و تصحیح علیرضا ذکاوتی قرا گزلو در سال 1396 توسط انتشارات حقیقت به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار پیش رو در راستای معرفی کتاب مذکور، نخست، باب های کتاب را فهرست وار بیان داشته و برخی حکایات آن را ذکر می کند و سپس، پاره ای غلط های راه یافته به کتاب را همراه با شماره صفحه متذکر می شود.

زمینه: هدف از این مقاله، کشف ارتباط دو متن قدیمی فارسی است: پند پیران و جامع الحکایات.روش: پژوهش حاضر با رویکرد تطبیق و تحلیل محتوای متن دو کتاب پند پیران و جامع الحکایات انجام شده است. نخست جامع الحکایات، به صورتِ کلمه به کلمه، با پند پیران مقایسه شد و اختلافات آنها ثبت شد. سپس این اختلافات دسته بندی شد و درنهایت به تحلیلِ علّت های آنها پرداخته شد.یافته ها: جامع الحکایات نصرالله بن شهرالله ترمذی انتحال یا اغاره ای از پند پیران است.نتایج: در این تحقیق مشخّص شد که ترمذی در سراسر کتاب پند پیران تغییراتِ ایدئولوژیکِ فراوانی اعمال کرده است، امّا از شگفتی های کار ترمذی آن است که به طور گسترده به جعل اسامی دست زده است. او همچنین برخی نام های خاص را، بیرون از تغییرات ایدئولوژیک، تغییر داده و با نام های دیگر جایگزین کرده و بعضی از نام های مشهور را جایگزین نام های کمتر معروفی کرده است. ضمناً در عصر فتحعلی شاه قاجار، شیخ غلامرضا آرانى کاشانى کتاب قَلائِدُ اللَّ آلى را در شرح جامع الحکایات ترمذى تألیف کرده است. در شرح وی بعضی اشاره های جالب تاریخی- اجتماعی دیده می شود و اگر کتابش ارزشی داشته باشد، درواقع همین اشارات تاریخی اوست.