اطلاع شناسی

از دهه 1940 به این سو‘در باب اطلاعات نقطه نظرهای گوناگونی در متون و منابع عرضه شده است که میتوان آنها را به دو مقوله نظریه های ریاضی ونظریه های معناشناسی تعبیرکرد.این دو گروه از نظریه ها – برخلاف آنچه به نظر میرسد-نه تنها متعارض نیستند ‘ بلکه وجوه اشتراکی نیز دارند.نظریه ریاضی‘سنجش اطلاعات را در مرحله تولید وانتقال ونظریه معنی شناختی‘در زمان دریافت قابل انجام میداند.تعداد نمادها به عنوان مبنای سنجش در مرحله تولید از لحاظ نظریه ریاضی‘در واقع احتمال دریافت را که مورد توجه نظریه معنی شناختی است دربردارد. دراین مقاله با بررسی نگرشهای عمده ای که در این زمینه وجود دارد‘رابطه میان آنها رامشخص میسازد وبه مسائلی چون مفهوم اطلاعات‘جریان اطلاعات‘واندازه گیری اطلاعات نیز می پردازد.

"اکولوژی از جمله مباحثی است که در عرصه های زیست محیطی مطرح است . ولی استفاده از آن در حوزه اطلاعات و اطلاع شناسی پدیده ای نوین است . با استفاده از مفاهیم ، روشها و مدلهای اکولوژی زیستی می توان اکولوژی اطلاعاتی را نیز مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد . سه مشخصه عمده اکولوژی اطلاعات شامل محیط ، عناصر زنده اطلاعاتی ، و تعامل میان آنهاست که در عرصه اطلاع شناسی به خوبی می توان آنها را مورد شناسایی قرار داد و حتی روابط انها را سنجید . "

اطلاع شناسی، حوزه ی مطالعاتی ای است که به بحث از ماهیت اطلاعات می پردازد. آراء اطلاع شناختی مدرن را می توان بر اساس نقش عنصر عینیت و ذهنیت تحت سه پارادایم ریاضی- طبیعی، معنایی و شناختی دسته بندی کرد. در پارادایم ریاضی- طبیعی، اطلاعات فارغ از ابعاد معنایی و صرفاً در ساحت ماده و طبیعت مورد بحث قرار می گیرد. در پارادایم معنایی، اطلاعات مستقل از ابعاد روان شناختی و صرفاً در ساحت گزاره ها مورد توجه است. در پارادایم شناختی، اطلاعات در ساحت ذهنیت و نقشی که در جرح و تعدیل ساختارهای ذهنی انسان دارد، مورد بحث قرار می گیرد. این پارادایم های سه گانه، همگی در سوبژکتیویته ی دکارتی ریشه دارند.

اطلاع شناسی، ناظر به پرسش از ماهیت اطلاعات است. لوچیانو فلوریدی و رافائل کاپورو از جمله فلاسفه ای اند که به این پرسش اهتمام داشته اند. فلوریدی پاسخ به این پرسش را در قالب فلسفه ی اطلاعات پی می گیرد. فلوریدی اطلاعات را داده های دارای نظمِ معنی دارِ صادق می داند. در نظر او، ما داده ی نابِ فی نفسه نداریم و لذا اطلاعات همواره وابسته به یک سطح انتزاعِ خاص است. در مقابل، کاپورو می کوشد در چارچوب هرمنوتیکِ اگزیستانسیال هایدگر به پرسش از چیستی اطلاعات پاسخ دهد. در نظر او، اطلاع وجهی از اگزیستانس دازاین است که به وجود- در- عالَم- با- دیگران راجع است. لذاست که کاپورو بر جنبه ی هرمنوتیکی- بلاغی دانش اطلاع رسانی یا انجلتیک تاکید می کند. ایده ی اساسی مشترک در آراء فلوریدی و کاپورو این است که اطلاعات همواره دارای تعهدات و جهت گیری های انتولوژیک و مشروط به یک افق معانی خاص است. بر این اساس دلالت های آراء فلوریدی و کاپورو در کتابداری و اطلاع رسانی مورد بحث قرار می گیرد.

اطّلاع شناسی دانشی نوپاست در حوزه علم اطّلاعات و دانش شناسی (کتابداری و اطّلاع رسانی سابق) از یک سو، و فلسفه اطّلاعات از سوی دیگر. روش آن، با عنوان روش تحلیل اطّلاع شناختی (رتا)، شامل مجموعه عملیاتی است در شش مرحله که می کوشد تا وضع کلّی فضای یک شیء یا پدیده را از حیث اطّلاع مندی مشخص سازد. این روش ظرفیت ها و قابلیت هایی دارد که در حوزه های مختلف دانش و از طریق مطالعات میان رشته ای نمایان می شوند و تصحیح متون، که مباحث نظری اش در ایران نسبت به مباحث عملی اش لاغرتر مانده است، یکی از حوزه هایی است که با «رتا» می توان به آن کمک کرد. در پژوهش حاضر نشان داده شده است که مصحّح، از منظر اطّلاع شناسی، ابتدا می کوشد تا خودِ متن را بشناسد. در گام دوم، بستر و فضایی را می شناسد که متن در آن پدید آمده و زیست کرده است. گام سومِ فرآیندِ تصحیحْ شناخت وضع مطلوب است که مصحّح قرار است به آن برسد. در گام چهارم، فاصله وضع موجود را با آن وضع مطلوب می سنجند. در گام پنجم، با شناختِ موانعِ تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب، در رفع آن موانع می کوشند. در گام ششم مدّت زمانی که باید برای تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب صرف شود، برآورد می گردد.