پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

در سامانه پایان نامه ها و رساله های الکترونیک (پارسا)، اشاعه گزینشی اطلاعات رساندن اسناد «پارسا» به کاربرانی است که آن اسناد احتمال سودمندی بیشتری برای کاربران داشته باشند. هدف این پژوهش ارائه مدلی برای اشاعه گزینشی اطلاعات با بهره گیری از بافت های کاربران و بافت های «پارسا» در یک پایگاه اطلاعات «پارسا»هاست. هسته این مدل یک سیستم پیشنهادهنده بافت آگاه محتوامحور است که در آن بافت «پارسا» با بافت کاربر مقایسه و کاربران هدف با احتمال سودمندی بیشتر برگزیده می شوند. روش پژوهش، مطالعه به شیوه علم طراحی است که در آن یک مصنوع (سامانه نرم افزاری) دارای نوآوری ساخته می شود. نوآوری این پژوهش مدل بافت کاربران، مدل بافت «پارسا»ها، و روش وزن دهی به بافت های کاربر و «پارسا» برای سامانه «پارسا»ست. در اشاعه گزینشی اطلاعات، بافت های کاربر و «پارسا» بر اساس روش پیشنهادی مقاله حاضر، «سی اف-آی سی اف» وزن دهی و مقایسه شدند تا نزدیک ترین کاربران به «پارسا»های قابل انتشار گزینش شوند. برای ارزیابی مدل از پارسا»های منتشرشده در سال تحصیلی 1401-1402 تعداد 10860 «پارسا» به صورت تصادفی انتخاب و تعداد 30 «پارسا»ی دارای بیشترین شباهت بین بافت «پارسا» با بافت کاربر برای 163 کاربر بر اساس مدل یادشده ارسال شد. «پارسا»های بازگشتی از آن ها رتبه بندی و بازخورد دریافت شد. یافته ها نشان می دهد که پنج پیشنهاد اول کمینه به میزان 56 درصد برای کاربران خیلی مفید بوده اند. برای همین پیشنهادها، شاخص تمرکز برابر 73/0 از 1 و کمینه شاخص سود تجمعی نرمال شده برابر 69/0 از 1 است. این روش مدلی را برای اشاعه گزینشی اطلاعات مبتنی بر محتوا و بافت کاربران و «پارسا»ها ارائه می دهد که در پنج گزینه پیشنهادی اول بهترین تمرکز را داراست و می تواند برای توسعه دهندگان و مدیران سامانه «پارسا» مفید باشد.

پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) با هدف تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی و حفظ رضایت کاربران از خدمات سامانه های خود، اقدام به درآمدزایی می کند. یکی از این سامانه ها، سامانه «همانندجو»ست که میزان تشابه گزارش های پژوهشی دانشگاه های کشور را می سنجد. بازارهای مختلف خدمات این سامانه به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: بازار انحصاری شامل بازار پیشنهاده، پایان نامه و رساله، و بازار چندقطبی نشریات. هدف این پژوهش ارائه یک مدل قیمت گذاری برای سامانه «همانندجو» با استفاده از نظریه بازی هاست. در این راستا، تقاضای بالقوه و اهمیت رقبای هر بازار شناسایی شده و راهبرد های قیمتیِ مناسب برای هر بازار تعیین می شود. این راهبرد ها باید به گونه ای طراحی شوند که با توجه به مزیت رقابتی سامانه، سهم قابل کسب از بازار در وضعیت مطلوب قرار گیرد و سرانجام، سود خدمات این سامانه بیشینه گردد. تقاضای خدمات، تابعی از تقاضای بالقوه و قیمت خدمات است؛ به طوری که با افزایش قیمت، تقاضای خدمات کاهشی خواهد بود و در بازار چندقطبی تابعی از قیمت رقبا هم خواهد بود؛ به گونه ای که با افزایش قیمت رقبا تقاضای خدمات افزایش خواهد شد. نوع رقابت در نظر گرفته شده در بازارهای گوناگون انحصاری و چندقطبی با توجه به قدرت تصمیم گیری یکسان بازیکنان از نوع رقابت همزمان (تعادل نش) است. در این پژوهش، یک مدل ریاضی برای بازیکنان در نظر گرفته شده است و نقطه یکتای تعادل «نش» با برآورد کردن پارامترهای مدل ریاضی به طور دقیق به دست می آید. از مهم ترین نتایج این پژوهش می توان به تأثیر افزایش تقاضای بالقوه و ضریب کش سانی قیمت در افزایش سود و تقاضا اشاره کرد؛ به طوری که با افزایش تقاضای بالقوه، هم قیمت افزایش می یابد و هم سود نهایی سامانه بیشتر می شود و از سوی دیگر، با افزایش ضریب کش سانی قیمت سود نهایی سامانه و قیمت خدمات کاهش می یابد. به گفته دیگر، با رقابتی تر شدن بازار قیمت، ارائه خدمات کاهشی خواهد شد. این یافته ها نشان دهنده اهمیت توجه به عوامل بازار و رقبا در تعیین راهبرد های قیمت گذاری برای خدمات نرم افزاری است.

جست وجوی وبی به منزله ابزار اصلی برای دسترسی به حجم وسیعی از داده ها نقش مهمی در بازیابی اطلاعات ایفا می کند. هدف پژوهش حاضر، مقایسه سطح توجه پیوسته در مراحل مختلف جست وجوی وبی است. این پژوهش به لحاظ هدف، بنیادی و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، کمی از نوع شبه آزمایشی است. نمونه پژوهش شامل 12 دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز، و روش نمونه گیری هدفمند بود؛ زیرا دانشجویان تحصیلات تکمیلی به واسطه انجام پژوهش، فعالیت های جست وجوی بیشتری داشتند. برای محاسبه اندازه نمونه از نرم افزار «جی-پاور» استفاده شد، و حجم نمونه 12 نفر برآورد شد. با این حال، برای اطمینان، داده ها از 14 شرکت کننده جمع آوری شد. متغیر اصلی پژوهش سطح توجه پیوسته بود که از طریق ثبت فعالیت موج تتا با دستگاه الکتروآنسفالوگرافی 21 الکترودی سنجیده شد. به منظور پیش پردازش و تحلیل داده ها از کتابخانه «ام ان ای» در زبان برنامه نویسی «پایتون» استفاده شد. داده های پیش پردازش شده با توجه به بازه های زمانی ای که آزمودنی برای هر یک از مراحل جست وجوی وبی شامل خواندن سؤال، فرمول بندی پرسش جست وجو، بررسی صفحه نتایج موتور جست وجو، و قضاوت ربط صرف کرده بود، کنار هم قرار گرفت. سرانجام، توان نسبی موج تتا، به عنوان مقیاس اندازه گیری سطح توجه پیوسته برای هر مرحله محاسبه شد و از طریق روش تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر این موج در مراحل مختلف جست وجو مقایسه شد. یافته ها نشان داد که توان نسبی موج تتا در مرحله قضاوت ربط به طور معنا داری بالاتر از مرحله بررسی صفحه نتایج موتور جست وجو بود؛ اما در دو مرحله خواندن سؤال و فرمول بندی پرسش جست وجو، تفاوت معنا داری نداشت. این یافته نشان می دهد که توجه پیوسته در مرحله قضاوت ربط از مرحله بررسی صفحه نتایج موتور جست وجو بالاتر است؛ زیرا کاربران هنگامی که در این مرحله قرار دارند، صفحات اطلاعات را با دقت بیشتری می خوانند، ربط آن ها را بررسی می کنند، و پاسخ مورد نظر تکلیف جست وجو را پیدا می کنند. اما در مرحله بررسی صفحه نتایج موتور جست وجو، کاربران نیاز به توجه پیوسته بالایی ندارند. در این مرحله، کاربران اصولاً به مرور اجمالی عناوین می پردازند و بازه های توجه شان کوتاه تر است. از نتایج این پژوهش می توان در طراحی موتورهای جست وجوی شخصی سازی شده با داده های الکتروآنسفالوگرام استفاده کرد. ارزیابی میزان فعالیت موج تتای کاربران در صفحات محتوا می تواند نقش یک شاخص قابل اعتماد در بررسی میزان درگیری کاربران با محتوا و ارزیابی مرتبط بودن مطالب باشد.

با ورود به عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، حوزه آموزش از نخستین نهادهایی است که دستخوش تحولات اساسی شده است. امروزه، مدارسی در کانون توجه قرار گرفته اند که با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)، امکان یادگیری مادام العمر را فراهم می آورند و فرصت های مناسبی را در اختیار افراد برای رشد و تجربه زندگی قرار می دهند. بنابراین، هدف این پژوهش، برازش مدل مفهومی یادگیری مادام العمر بر اساس سواد دیجیتال با نقش واسطه ای تسهیم دانش با مدل تجربی بود. پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه اجرا، توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری شامل کلیه معلمان دوره ابتدایی بخش «کوهنانی» شهرستان «کوهدشت» در سال تحصیلی 1401-1402، به تعداد 285 نفر بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران تعیین و 164 نفر برآورد گردید که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های یادگیری مادام العمرِ «لی و تسای»، سواد دیجیتالِ «رودریگوئز-دو-دیوس، ایگوارتا و گنزالز-واسکز» و تسهیم دانشِ «وان دن هوف و وان وینن» بود. پایایی پرسشنامه ها از طریق آلفای کرونباخ برای پرسشنامه یادگیری مادام العمر 939/0، سواد دیجیتال 792/0، و تسهیم دانش 837/0 به دست آمد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار استفاده شد. همچنین نتایج برای پاسخگویی به فرضیه های پژوهش با استفاده از نرم افزار «اسمارت پی ال اس» به روش معادلات ساختاری و تحلیل مسیر، تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد که سواد دیجیتال بر تسهیم دانش و یادگیری مادام العمر اثر مستقیم دارد، تسهیم دانش بر یادگیری مادام العمر اثر مستقیم دارد، و سواد دیجتیال بر یادگیری مادام العمر با نقش میانجیگری تسهیم دانش اثر غیرمستقیم دارد. همچنین می توان نتیجه گرفت که مدل مفهومی یادگیری مادام العمر بر اساس سواد دیجیتال با نقش واسطه ای تسهیم دانش با مدل تجربی با توجه به شاخص محاسبه شده (31/0 GOF=)، از نیکویی برازش متوسطی برخوردار است. سواد دیجیتال و تسهیم دانش از جمله عوامل مؤثر یادگیری مادام العمر معلمان است. در نتیجه، برای بهبود یادگیری مادام العمر، معلمان باید هم شایستگی دیجیتال و هم تسهیم دانش خود را در نظر بگیرند.

در عصر حاضر، سواد هوش مصنوعی به عنوان یک مهارت ضروری برای همه افراد مطرح است. سواد هوش مصنوعی فراتر از دانش فنی است و درک پیامدهای اجتماعی، اخلاقی و اقتصادی این فناوری را شامل می شود. این سواد به افراد کمک می کند تا با هوش مصنوعی به صورت انتقادی تعامل کرده و از آن به شکلی مسئولانه استفاده کنند. هدف اصلی این پژوهش، تبیین ضرورت تحول در برنامه های درسی بر اساس سواد هوش مصنوعی و نقش کتابداران در آموزش آن است. این مطالعه به صورت کیفی، و به روش تحلیل مفهوم و کاربرد الگوی شش-مرحله ای Levac, Colquhoun & O’Brien (2010) انجام شده است. همچنین برای انتخاب صحیح مقالات در مرحله سوم الگوی مذکور، از فرایندِ انتخابِ مقالات Silva (2015) استفاده شده است. جامعه آماری متونی را شامل می شود که به زبان انگلیسی در پایگاه های «اسکوپوس» و «وب آوساینس» نمایه شده اند. پس از جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی و بازیابی 912 مقاله، به پاکسازی و غربالگری مقالات پرداخته شد و سرانجام، 34 مقاله مرتبط باقی ماند. مرور متون حاکی از عدم ادغام سواد هوش مصنوعی در برنامه های درسی مدارس و دانشگاه هاست. در ضمن، هنوز رویکردی جامع و یکپارچه برای آموزش آن وجود ندارد. در این بین، کتابداران می توانند نقش مهمی در ترویج سواد هوش مصنوعی ایفا کنند. کتابداران با توجه به دانش و مهارت های خود در زمینه جست وجو و ارزیابی اطلاعات می توانند به عنوان راهنما و مشاور در زمینه هوش مصنوعی عمل کنند. آن ها می توانند به کاربران کمک کنند تا اطلاعات دقیق و قابل اعتمادی در مورد هوش مصنوعی پیدا کنند، از ابزارهای هوش مصنوعی به طور مؤثر استفاده نموده، و درک درستی از محدودیت ها و چالش های این فناوری به دست آورند. با این حال، برای اینکه آن ها بتوانند این نقش خود را به خوبی ایفا کنند، نیاز به آموزش و توانمندسازی در زمینه هوش مصنوعی دارند. همچنین، کتابخانه ها باید به منابع و ابزارهای لازم برای ارائه خدمات مرتبط با هوش مصنوعی مجهز شوند. در مسیر توسعه سواد هوش مصنوعی، چالش هایی نیز وجود دارد؛ از جمله فقدان منابع آموزشی جامع و به روز در زمینه سواد هوش مصنوعی؛ مسائل اخلاقی مرتبط با هوش مصنوعی مانند سوگیری، حریم خصوصی و شفافیت؛ سرعت بالای تغییرات در حوزه هوش مصنوعی و نیاز به به روزرسانی مداوم دانش و مهارت ها؛ و عدم آگاهی و مقاومت در برابر تغییرات و پذیرش فناوری های جدید. بنابراین، برای تحقق جامعه ای هوشمند و مبتنی بر دانش باید به طور جدی به آموزش سواد هوش مصنوعی در همه سطوح توجه شود. با توجه به چالش های موجود، نیاز به همکاری و تعامل بین همه بهره داران از جمله دولت ها، مؤسسات آموزشی، کتابخانه ها و بخش خصوصی برای توسعه و ترویج سواد هوش مصنوعی احساس می شود. در این راه، توسعه برنامه های آموزشی جامع، حمایت از تحقیقات، ترویج همکاری های بین کتابخانه ها، مدارس، دانشگاه ها و سایر نهادها، ایجاد زیرساخت های لازم، و توجه به ابعاد اخلاقی پیشنهاد می شود. با به کارگیری این اقدامات، انتظار می رود به جامعه ای دست یافت که در آن افراد توانایی درک، ارزیابی، و استفاده مسئولانه از فناوری های هوش مصنوعی را داشته باشند.

هدف از پژوهش حاضر، تدوین هستی شناسی مشاغل حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، از نوع پژوهش های توصیفی است. جامعه پژوهش شامل کلیه مشاغل حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی بود. در این پژوهش برای استخراج و شناسایی لیست مشاغل رشته علم اطلاعات و دانش شناسی ایران، آیین نامه های سازمان استخدامی کشور، کتاب بانک مشاغل ایران، و لیست مشاغل رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در کشورهای پیشرفته مورد بررسی قرار گرفت و تعدادی از مشاغل استخراج شد. سپس، بر اساس تحلیلی که بر روی سرفصل دروس رشته علم اطلاعات و دانش شناسی انجام گرفت و مهارت هایی که توسط دانشجویان کسب می شود، تعدادی شغل برای دانش آموختگان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی ارائه شد و سرانجام، در لیست مشاغل تهیه شده وارد شد. در پژوهش حاضر برای ایجاد مدل مفهومی حوزه مشاغل علم اطلاعات و دانش شناسی از رویکرد تحلیل حوزه استفاده شد و روایی صوری و محتوایی مدلِ ارائه شده توسط 8 نفر از متخصصان حوزه مطالعات صنفی کشور تأیید شد. سرانجام، هستی شناسی مشاغل حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی با استفاده از نسخه 5 نرم افزار «پروتژه» طراحی شد. در پژوهش حاضر، با بهره گیری از روش هفت-مرحله ای ساخت هستی شناسی «سندلوسکی» که شامل تعیین دامنه و پوشش هستی شناسی، تعیین سلسله مراتب هستی شناسی، تعیین جفت های مفهومی، تعیین رده ها، توصیف ویژگی ها، تعریف چهریزه ها و ایجاد نمونه است، به تدوین هستی شناسی مشاغل حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران پرداخته شده است. در این پژوهش انواع مشاغل و مهارت های مورد نیاز هر شغل شناسایی شده و هستی شناسیِ طراحی شده که دارای 4 کلاس اصلی و 90 زیرکلاس است، قرار گرفت. هستی شناسی ارائه شده می تواند به طرح طبقه بندی مشاغل و ایجاد پایگاه های دانش بنیان کمک شایانی کند و همچنین می تواند به نهادها و سازمان های مرتبط با اشتغال رشته علم اطلاعات و دانش شناسی از جمله انجمن کتابداری و اطلاع رسانی در تعریف ردیف های شغلی کمک کند. گروه های علمی و دانشجویان نیز می توانند از این هستی شناسی در آموزش و یادگیری مهارت های مورد نیاز برای اشتغال یاری گیرند. 

هستی شناسی به عنوان یک ابزار معنایی به دنبال ارائه یک طبقه بندی قطعی و جامع از موجودیت ها در تمام حوزه های هستی و بازیابی دانش از منابع است. هستی شناسی ها در حوزه های پزشکی و شناخت و درمان بیماری ها کاربرد زیادی دارند. از این رو، هدف از انجام پژوهش حاضر، طراحی هستی شناسی حوزه بیماری «ام اس» و مراحل ساخت آن است. این مطالعه با رویکرد کیفی به روش تحلیل محتوا و بر مبنای روش OAsys Bermejo صورت گرفت. مراحلی که برای ساخت هستی شناسی بیماری «ام اس» در نظر گرفته شد، شامل 9 مرحله، 1) تعیین حوزه، دامنه یا هدف هستی شناسی، 2) شناسایی منابع اطلاعاتی شامل کتاب ها، مقالات، متخصصان، و موارد دیگر، 3) شناسایی و جمع آوری اصطلاحات و مفاهیم از متون، 4) تعیین پوشش موضوعی، دامنه و طبقات اصلی هستی شناسی، 5) تعیین سلسله مراتب اصطلاحات و مفاهیم، 6) تعریف و تعیین روابط بین اصطلاحات و مفاهیم، 7) توصیف ویژگی های رده ها و روابط بین آن ها، 8) تعیین روابط بین نمونه ها و کلاس ها، و 9) ایجاد محدودیت ها و قوانین مورد نیاز است. جامعه آماری پژوهش، منابع اطلاعاتی فارسی و انگلیسی تخصصی در حوزه بیماری «ام اس» بود. به همین منظور، کلیه علائم این بیماری، روش های درمانی و تشخیص آن از طریق کتب، مقالات و واژه نامه های تخصصی این حوزه استخراج گردید. چارچوب مفهومی هستی شناسی بیماری «ام اس» بر اساس متون مرتبط تخصصی حوزه و به صورت دستی و به وسیله نرم افزار «پروتژه» نسخه 5/5 انجام شد. هستی شناسی بیماری «ام اس» شامل 6 کلاس اصلیِ 1) انواع بیماری «ام اس»، 2) روش های درمان، 3) روش های تشخیص، 4) علائم بیماری، 5) عوامل ابتلای انسان به این بیماری، و 6) عوارض آن بود و هر یک از آن ها زیرکلاس های مربوط به خود را دارد. همچنین، به منظور تعیین ارتباط بین مفاهیم، 10 رابطه معنایی اصلی شامل 1) علت دارد، 2) علت است، 3) عوارضی دارد،4) عارضه است، 5) علائمی دارد، 6) علامت است، 7) تشخیص می دهد، 8) تشخیص داده می شود به وسیله، 9) درمان، و 10) درمان می شود توسطِ، مشخص گردید. هستی شناسی طراحی شده، به سازماندهی و بازیابی دانش در زمینه بیماری «ام اس» کمک می کند و با توجه به نیاز افراد و متخصصان به سیستم های مبتنی بر دانش کاربردی و معتبر، می تواند در ساخت و طراحی سیستم های توصیه گر و سایر ابزارهای تحلیل دانش پزشکی برای بیماری «ام اس» مورد استفاده قرار گیرد. افزون بر این، این هستی شناسی می تواند برای استفاده در تحلیل و ترسیم ساختار دانش در دیگر حوزه ها نیز به کار رود.

در سال های اخیر شبکه های اجتماعی به یکی از ابزارها و فناوری های جست وجو و به اشتراک گذاری اطلاعات سلامت در میان مردم تبدیل شده اند. این شبکه ها با وجود مزایای قابل توجه، هنوز با چالش های زیادی در پذیرش و مشارکت توسط کاربران مواجه اند. افراد در استفاده از یک فناوری خاص انتظار سود و منفعت دارند. در همان حال، استفاده از هر فناوری همیشه سودمند نبوده و ممکن است با خطرهایی همراه باشد. قبل از جست وجو و یا به اشتراک گذاری اطلاعات سلامت، کاربران شبکه های اجتماعی باید اطمینان حاصل کنند که منافع حاصل از این رفتار بیشتر از خطرهای آن است. منفعت ادراک شده منعکس کننده سودمندی مثبت کلی اطلاعات سلامت در شبکه های اجتماعی و شامل ابعاد سودمندی ادراک شده، اعتبار، حمایت عاطفی و اطلاعاتی است. ریسک ادراک شده، انتظار ذهنی زیان احتمالی استفاده از اطلاعات سلامت در شبکه های اجتماعی و شامل ابعاد ناملموس ذهنی، حفظ حریم خصوصی، ریسک زمان، ریسک اجتماعی، و ریسک روانی است. هدف از این پژوهش بررسی نقش منفعت و ریسک ادراک شده و ابعاد آن بر قصد کاربران از جست وجو و به اشتراک گذاری اطلاعات سلامت در شبکه های اجتماعی است. این پژوهش بر مبنای هدف، از نوع کاربردی و بر حسب روش پژوهش، پیمایشی-همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه تهران بوده است. با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه آماری 382 نمونه تعیین شد. تعداد 364 پرسشنامه با استفاده از نرم افزارهای آماری «اس پی اس اس» و «لیزرل» مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. مدل استفاده شده در این پژوهش مدل ارزش خالص است. نتایج آزمون مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که از مجموع 13 رابطه در مدل، تعداد 9 رابطه تأیید شده است و 4 فرضیه نیز رد شده است. یافته ها نشان داد که بین سودمندی ادراک شده، اعتبار و حمایت عاطفی با منفعت ادراک شده رابطه مثبتی وجود دارد؛ در حالی که بین حمایت اطلاعاتی با منفعت ادراک شده رابطه ای وجود ندارد. بین ریسک حریم خصوصی، ریسک زمان و ریسک روانی با ریسک ادراک شده نیز رابطه وجود دارد؛ اما بین ناملموسی ذهنی و ریسک اجتماعی با ریسک ادراک شده رابطه ای وجود ندارد. همچنین منفعت ادراک شده بر جست وجو و به اشتراک گذاری اطلاعات سلامت تأثیر مثبت دارد. ریسک ادراک شده بر جست وجوی اطلاعات سلامت تأثیر منفی دارد؛ در حالی که بر اشتراک گذاری اطلاعات سلامت تأثیری ندارد.

سواد دیجیتال یکی از مهم ترین مهارت های قرن 21 است و مجهز شدن به آن یکی از ضرورت های زندگی امروزی به شمار می رود. به منظور آگاهی از وضعیت سواد دیجیتال دانشجویان، استفاده از یک ابزار معتبر و به روز لازم است. مرور پیشینه داخلی در حوزه ابزارهای اندازه گیری این مهارت حاکی از آن بود که ابزارهای مورد استفاده در پژوهش های داخلی متناسب با تغییرات سریع مفهوم سواد دیجیتال نیست. بنابراین، این پژوهش با هدف بومی سازی یک ابزار نوین در این زمینه به دنبال شناسایی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه سواد دیجیتال Veda et al. (2022) در میان دانشجویان ایرانی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل 383 نفر دانشجوی مقطع کارشناسی دانشگاه های دولتی شهر تهران بود. در بررسی ویژگی های روان سنجی ابزار، ابتدا این پرسشنامه ترجمه و تغییرات لازم برای متناسب سازی اعمال شد. سپس پرسشنامه برای متخصصان حوزه ارسال و روایی محتوایی به روش «لاوشه» تعیین شد. نتایج روایی محتوایی قابل قبول بود. به منظور بررسی روایی همگرایی، همبستگی ابزارِ مورد نظر با مقیاس سواد دیجیتال «رضایی» (1400)، 7/0 به دست آمد که معنادار بود. نتایج تحلیل عاملی تأییدی چند-مؤلفه ای نیز برازندگی مدل و ساختار روابط درونی گویه ها را تأیید کرد (RMSEA = 0.061, GFI= 0.796, CFI= 0.872, TLI= 859, CMIN/DF= 2.404). افزون بر این، پایایی ابزار نیز به کمک ضرایب آلفای کرونباخ و امگا مک دونالد محاسبه و در همه مؤلفه های پرسشنامه، مقادیر این دو ضریب قابل قبول بود. با توجه به نتایج تحلیل ها، نسخه فارسی پرسشنامه سواد دیجیتال Veda et al. (2022) برای سنجش سواد دیجیتال دانشجویان ایرانی مناسب است.

د اد ه ها در سازمان ها به عنوان دارایی هستند و کیفیت آن ها، اصلی مهم بر ای ر سید ن به بهر ه و ر ی ساز ما ن هاست. بر ای مد یر یت بهینه این د ار ایی های ساز مانی، به نو عی حکمر انی نیاز است تا به کمک آن، داده ها ر ا با اهد اف ر اهبر د ی ساز مان همر استا کرد. هدف این پژوهش شناسایی ابعاد کیفیت داده برای حکمرانی داده است. برای تحقق این هدف از یک رویکرد دو مرحله ای کیفی استفاده شد. د ر مر حله او ل، ر و ش فر اتر کیب با جست وجو ی کلید و اژه ها ی کیفیت د اد ه، مد یر یت د اد ه، حکمر انی د اد ه و مد یر یت کیفیت د اد ه د ر پایگاه های ایر اند اک، Science Direct ،Google Scholar،Springer ،IEEE و ACMد ر بین سال های (1995-2022) انجام و 268 مقاله مر تبط تشخیص د اد ه شد و د ر مر احل مطالعه و ار ز یابی د قیق 62 مقاله مو ر د تأیید قر ار گر فت. با بررسی و مطالعه کامل این مقالات 8 مفهوم شناسایی شد. بعد از اعمال نظر اساتید و سه نفر از متخصصان داده سرانجام، 55 مؤلفه برای سؤال پژوهش استخراج گردید. در مرحله دوم، به منظور دریافت نظر خبرگان از روش دلفی فازی استفاده شد. به همین منظور از خروجی فراترکیب، گویه های لازم برای طراحی پرسشنامه دلفی فازی تأمین شد و این فرایند تا جایی ادامه یافت که نظرات خبرگان در مورد پاسخ به سؤالات به اجماع رسید. 21 نفر از خبرگان که حداقل دارای یک مقاله پژوهشی در حوزه کیفیت داده بودند، انتخاب شدند و سرانجام، 14 پرسشنامه تکمیل شده برگردانیده شد. در پاسخ به سؤالاتِ ابعاد کیفیت داده برای حکمرانی داده، تعداد 46 شاخص شامل کامل بودن، زمان مند بودن، ارتباط، دسترس پذیری، مطابقت با قوانین و استانداردها، محرمانه بودن، تفسیرپذیری، افزونگی (قابلیت اضافه کردن)، شهرت و اعتماد پذیری، قابلیت ردیابی، ارزش (مقدار)، سادگی، به روزرسانی، مفهوم، نظم پذیری، پیوند پذیری، یکپارچگی مرجع، یکتایی، عینیت، امکان ممیزی، صحت، مقایسه پذیری، ثبات، امنیت دسترسی، رایج و شایع بودن، تمامیت، انطباق فراداده، مقبولیت، اعتبار، موجز بودن، کاربردپذیری (قابلیت استفاده)، باورپذیری، قابلیت درک، قابلیت اطمینان، منطقی بودن، سازگاری، قابلیت بازیابی، تکرارپذیری، قابلیت نمایش مقادیر پوچ، تناسب، وضوح، ارزش افزوده، جامعیت، توسعه پذیری، الگوپذیری، و تغییرپذیری شناسایی شدند. بیش از80 د ر صد شاخص ها ی حاصل از فر اتر کیب از نظر خبر گان پذیر فته شد ند. بنابر این، ساز مان ها و کسب وکار ها ی داده محور می توانند این شاخص ها ر ا د ر او لو یت سنجش کیفی د اد ه های خو د قر ار د هند.