نادر نقشینه

سواد اطلاعاتی و قابلیت های آن در محیط کار، معیار مهم سنجش نیروی کار است. از طرفی، مدل ها و تعاریف ارائه شده از سواد اطلاعاتی، قابل تعمیم به بافت های مختلف نیستند. طراحی نرم افزار کتابخانه یکی از مشاغلی است که به طور مستقیم با مهارت های کامپیوتری و سواد اطلاعاتی ارتباط دارد. رکن اصلی در فرآیند طراحی نرم افزار کتابخانه، نیروی انسانی(طراح نرم افزار) است. بنابراین، این پژوهش با هدف «ارائه الگویی از مولفه های سواد اطلاعاتی برای تیم های طراحی نرم افزار کتابخانه» انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر، 15 نفر از متخصصان خبره تیم طراحی نرم افزار کتابخانه شامل: «پیاده ساز»، «تحلیل گر سیستم»، «پشتیبان» و «گرافیست» هستند که در این حوزه به عنوان افراد غنی از اطلاعات شناخته شده اند. جامعه پژوهش به روش «نمونه گیری گلوله برفی» ونیز «نمونه گیری مبتنی بر معرفی مشارکت کننده» انتخاب شده است. پژوهش حاضر به شیوه کیفی انجام شده است و ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته است. پس از پیاده سازی مصاحبه ها، تحلیل محتوای کیفی اطلاعات انجام گرفت. بر این اساس، ابتدا توانمندی های هرعنوان شغلی به تفکیک بیان شد، که مهارت های مشترک بین اعضای تیم عبارتند از: قابلیت کار تیمی، انعطاف پذیری اطلاعاتی، دانش فنی آی تی ودانش کتابداری. سپس مولفه های اصلی سواد اطلاعاتی به دست آمد که عبارتند از: نیاز اطلاعاتی، دسترسی به اطلاعات، بازیابی اطلاعات، ارزیابی اطلاعات، سازماندهی اطلاعات و انتشار اطلاعات. همچنین مولفه های فرعی در هر بخش به تفکیک مشخص شد.

مقدمه: یکی از عوامل عدم موفقیت در بازیابی اطلاعات، ارائه نیاز اطلاعاتی کاربران در پرس وجوهای کوتاه و مبهم به نظام های اطلاعاتی است. گسترش پرس وجو با افزودن اصطلاحات مناسب به پرس وجوهای کاربران، راه حلی مناسب برای حل این مشکل است. هدف پژوهش حاضر مرور نظام مند متون پژوهشی گسترش پرس وجو در زبان فارسی است. روش شناسی: فارسی و انگلیسی منابع اطلاعات علمی با کلیدواژه های مرتبط، تعداد 35 اثر به زبان فارسی و 18 اثر به زبان انگلیسی شناسایی شد. سپس با اعمال پالایش اولیه، معیارهای ورود و خروج از مطالعه و کنترل توسط متخصصان، تعداد شش اثر فارسی و هشت اثر انگلیسی برای ورود به مرور نظام مند انتخاب شدند. با طراحی کاربرگی، استخراج اطلاعات از آثار صورت پذیرفت. در ادامه، یافته های مرور نظام مند در پی دستیابی به چهار هدف پژوهش تحلیل شدند: شناسایی روش ها؛ شناسایی منابع دانشی؛ شناسایی مجموعه آزمون ها؛ و شناسایی شکاف های پژوهشی و ارائه پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده در گسترش پرس وجوی زبان فارسی. یافته ها: مرور پژوهش ها نشان داد 14 اثر به گسترش پرس وجوی زبان فارسی پرداخته اند. این آثار براساس منابع دانشی اصطلاحات گسترش به چهار دسته تقسیم شدند: مبتنی بر ربط (هشت اثر)؛ مبتنی بر ساختارهای دانش (دو اثر)، مبتنی بر اطلاعات وب (دو اثر)، و مبتنی بر منابع ترکیبی (دو اثر). اغلب این پژوهش ها بر روی اسناد خبری انجام شده اند و از مجموعه آزمون روزنامه همشهری در نیمی از پژوهش ها به عنوان منبع دانشی اصطلاحات گسترش و نیز مجموعه آزمون استفاده شده است. نتیجه گیری: تحقیقات حوزه گسترش پرس وجو در زبان فارسی نیازمند توسعه کمی با استفاده از روش های متنوع و به ویژه روش های مبتنی بر منابع ترکیبی است. منابع دانشی مختلف به ویژه هستی شناسی ها و منابع وب می بایست برای گسترش پرس وجو در زبان فارسی مورد توجه و استفاده قرار گیرند. همچنین استفاده از مجموعه آزمون های استاندارد برای پژوهشگران این امکان فراهم می کند که بتوانند روش های مختلف را با هم مقایسه کنند.

هدف : هدف این مطالعه،تعیینمیزاناستفاده، نگرش و عملکرد ابزارهای وب 2.0 از دیدگاه کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تبریز در خدمات مرجع است. روش پژوهش : روش پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است،که بر اساس مرور متون و مشاهدات پژوهشگران از حضور ابزارهای وب 2.0 در خدمات مرجع طراحی شده است. روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها با استفاده از روش اعتبار محتوا و آلفای کرونباخ (95/0) تأیید شد. پرسشنامه به صورت حضوری بین 38 نفر از کتابدارن شاغل در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تبریز پخش وداده هاپسازجمع آوری،بااستفادهازنرم افزار SPSSنسخه 16، تحلیل شد. یافته ها : نتایج حاکی از آن است که میزان استفاده پاسخ دهندگان از ابزارهای وب 2.0 در حد پایین است. نگرشکتابداراندر استفاده از ابزارهای وب 2.0 درارتقای خدمات مرجع، مطلوب(25/3) ارزیابیشده است. عملکرد ابزارهای وب 2.0درخدمات مرجع از دیدگاه کتابداران در بُعد هدف به منظور ارائه منابع جدید (3/54%) و راهنمایی کاربران و اطلاع رسانی به روز (4/51%) بیشتر از دیگر موارد بوده است. نتیجه گیری : باتوجهبهنگرشمثبت کتابداران در استفاده از ابزارهای وب 2.0 در خدمات مرجع، پیشنهادمی شودتدابیریبرای استفاده کتابداراندربهره گیریبهینهازاین ابزارورهاییازموانع موجود لحاظ گردد.  

شناخت حوزه های علمی و بررسی تغییرات آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این مقاله با ارائه مدلی مبتنی بر ارجاعات تجمعی زمان مبنا، تغییرات علمی حوزه کیفیت داده بررسی و تحلیل شده است. از ویژگی های این مدل، قابلیت انطباق بر سایر حوزه ها و همچنین قابلیت نمایش کلیه تغییرات علمی از جمله تولد، ادغام، شکست یا مرگ یک حوزه علمی است. گام های اجرایی این مدل به ترتیب عبارت اند از: آماده سازی داده، استخراج مدل ارجاعات زمان مبنا، کشف مجامع علمی، اتصال مجامع علمی، استخراج مدل تغییرات، تحلیل تغییرات علمی. به منظور بررسی کیفیت مدل ارائه شده، کلیه مقالات به چاپ رسیده بین سال های 1970 تا 2009 که بیش از 7000 مقاله را شامل می شود، بررسی شدند. بر اساس مدل مبتنی بر ارجاعات تجمعی زمان مبنا، مشخص شد حوزه کیفیت داده در حوزه های مختلف در حال مطالعه است. همچنین بر اساس بررسی انجام شده، بین تعداد ارجاعات و رشد حوزه کیفیت داده، همبستگی 82 درصدی وجود دارد که نشان دهنده اهمیت ارجاعات برای زنده ماندن و رشد حوزه های علمی است

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه ها و ابعاد تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی است.روش شناسی: رویکرد پژوهش حاضر کیفی است و از روش هفت مرحله ای فراترکیب سندلوسکی و باروسو (2007) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه آثار علمی مرتبط با مبانی و ابعاد تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی مشتمل بر اثر بازیابی شده از 12 پایگاه اطلاعات علمی در بازه زمانی 2004 تا 2022 میلادی (مصادف با 1383 تا 1401) است که از این میان با انجام فرایند غربالگری، 32 اثر به منظور بررسی و تحلیل بیشتر انتخاب شدند.یافته ها: در مجموع تعداد 7 مقوله اصلی و 24 مفهوم شامل فرهنگ دیجیتال (نگرش دیجیتالی، کاربرمحوری، چابکی، مشارکت و همکاری، خلاقیت و نوآوری، یادگیری مهارت های دیجیتالی کارکنان)، کتابدار دیجیتال (شایستگی فردی، شایستگی دانشی، شایستگی ارتباطی، شایستگی مهارتی)، مدیر دیجیتال (شایستگی فردی، شایستگی دانشی، شایستگی مهارتی)، خدمات و منابع دیجیتال (سازماندهی مجدد و مطلوب منابع کتابخانه، ارائه خدمات دیجیتالی به کاربران، ارائه خدمات دیجیتالی به دانشگاه)، فناوری های دیجیتالی (زیرساخت دیجیتالی، آمادگی فناورانه، استفاده از فناوری های دیجیتالی)، حمایت و همکاری نهادهای بالادستی و دانشگاه (جهت تأمین نیروی انسانی، جهت تأمین منابع و تجهیزات فناورانه، جهت سیاست گذاری کلان) و فرایند کاری و توسعه استراتژی دیجیتال (دیجیتال سازی فرایندها و توسعه استراتژی دیجیتال کتابخانه) مشخص شدند.نتیجه گیری: این پژوهش نخستین پژوهش در داخل و خارج از ایران است که به طور جامع، مؤلفه های تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی را ارائه کرده است. نتایج این پژوهش می تواند راهنمای خوبی برای درک آسان از عوامل مؤثر و الزامات تحول دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی و اهمیت درک آن برای مدیران و کتابداران باشد.  

هدف: پژوهش حاضر با هدف ترسیم نقشه هم واژگانی مدارک حوزه تحول دیجیتال متمرکز بر بخش دولتی در پایگاه وب آو ساینس انجام شد. روش پژوهش: روش پژوهش تحلیلی است که با استفاده از مطالعات علم سنجی و روش های کتابخانه ای، تحلیل هم رخدادی واژگان و تحلیل شبکه اجتماعی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش تعداد 536 برونداد علمی حوزه تحول دیجیتال از سال 1996 تا سال 2022  در پایگاه وب آو ساینس است. تجزیه و تحلیل داده ها و ترسیم نقشه هم رخدادی واژگان با کمک نرم افزارهای Excel، Bibexcel، HistCite و VOSviewer  انجام شد.  یافته ها: کشور انگلستان، روسیه و هند دارای بیشترین انتشارات علمی در این حوزه بودند. دانشگاه دالهاوزی، دانشگاه اقتصاد پلخانف، دانشگاه برونل لندن بیشترین نقش را در تولید انتشارات علمی در این حوزه داشتند. شش خوشه از تحقیقات تحول دیجیتال در بخش دولتی شکل گرفته است که شامل خدمات دولت دیجیتال، زیرساخت دیجیتال، استراتژی تحول دیجیتال، رهبری و حکمرانی دیجیتال، فناوری های تحول آفرین و خوشه نوآوری دیجیتال هستند. نتیجه گیری:  نتایج حاکی از آن است که اکثریت مطالعات حول محور دولت الکترونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، دیجیتالی شدن، کسب وکار، رقومی سازی و استراتژی دیجیتال صورت گرفته که لزوم توجه به زیرساخت مناسب و متحول ساختن دولت جهت حرکت به سوی تحول دیجیتال در خدمات را نشان می دهد؛ اما تولیدهای کم در این زمینه نشان می دهد که دولت ها در این زمینه به شکوفایی لازم نرسیده اند. بنابراین، نیاز به همکاری های بین المللی جهت تحقق چنین هدفی برای کشورها الزامی است.

مقدمه: اشتراک گذاری داده های پژوهشی باعث تسریع فعالیت های پژوهشی و پیشرفت علمی می شود و برای ذینفعان خود مزایای متعددی دارد. با وجود این مزایا، بیشتر پژوهشگران به دلایل متعددی از انجام آن خودداری می کنند. پژوهش حاضر به بررسی چالش هایی می پردازد که مانع از اشتراک گذاری داده های پژوهشی پژوهشگران حوزه پزشکی ایران می شود. روش کار: پژوهش حاضر به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه، به شناسایی چالش های اشتراک گذاری داده های پژوهشی از دیدگاه پژوهشگران حوزه پزشکی کشور پرداخت. نمونه آماری این پژوهش 400 نفر از پژوهشگران حوزه های پزشکی بودند که در پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) در سال 2016 دارای مقاله بوده اند. از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون های تی مستقل، تحلیل واریانس یک طرفه و فریدمن) در این پژوهش استفاده شد. یافته ها: بر اساس میانگین رتبه، نگرانی از سوء استفاده و سوء تفسیر از داده ها ( 02/9 )، امکان انتشار زود هنگام داده های اشتراکی توسط دیگران قبل از انتشار آنها توسط پژوهشگر اصلی (71/8) و نبود ساز و کارهای انگیزشی مناسب (60/8)، مهم ترین چالش های اشترا ک گذاری داده های پژوهشی از نظر پژوهشگران حوزه پزشکی بودند. در بین دو گروه مردان و زنان (003/.= P) و محققان بالینی و غیربالینی حوزه پزشکی ایران (014/. = P) از نظر میزان اشتراک گذاری، تفاوت معنا دار بود. نتیجه گیری: چالش های اشتراک گذاری داده های پژوهشی لزوم توجه بیشتر به آموزش پژوهشگران به منظور آشنایی بیشتر آنها با قابلیت های داده ها و تغییر نگرش آنها به داده های پژوهشی را ایجاب می کند. شناخت قابلیت ها و مزایای اشتراک گذاری داده ها توسط پژوهشگران حرکت به سمت پژوهش های داده محور را تسهیل می کند.

بررسی سیاست خارجی جمهوری فرانسه گواه آن است که در نگاه حکومت های مختلف آن، فرهنگ و دیپلماسی فرهنگی دارای جایگاه و اهمیت بوده است. کتاب به عنوان صنعت فرهنگی که مخاطبان بین المللی را هدف قرار می-دهد در زمره ابزارهای عمده فرهنگی برای جذب و نفوذ فرانسه در کشورهای دیگر محسوب می شود. صنعت کتاب امروز از صنایع فرهنگی پیشرو فرانسه در زمینه صادرات به شمار می رود و عملکرد ناشران نقش مهمی در تبیین و نمایاندن فرهنگ فرانسوی در خارج از کشور دارد. مراکز و شبکه های فرهنگی فرانسه در چارچوب برنامه های راهبردی و اجرایی دیپلماسی فرهنگی، از طریق پشتیبانی ترجمه و ترویج سفر نویسندگان فرانسوی زبان در سراسر جهان از صنعت کتاب حمایت می کنند. از نظر سیاست گذران حوزه کتاب فرانسه، نویسندگان حاملان عمده نفوذ فکری و فرهنگی فرانسه به شمار می روند. این مقاله با رویکردی توصیفی و تاریخی به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که چگونه دولت فرانسه از رهگذر بهره گیری از صادرات کتاب درصدد تقویت دیپلماسی فرهنگی خود در کشورهای فرانسوی زبان آفریقا برآمده است؟ فرضیه مقاله حاضر آن است که دولت فرانسه از رهگذر صادرات کتاب و ادبیات فرانسوی به عنوان یکی از منابع اصلی قدرت نرم در عرصه دیپلماسی فرهنگی با جذب مخاطبان به ویژه در کشورهای فرانسوی زبان قاره آفریقا به صادرات از طریق رسانه کتاب به انتقال فرهنگ، ادبیات و هنر برای ارائه تصویری مثبت از این کشور در عین تداوم هژمونی می پردازد.

هدف: هدف این پژوهش، کشف دلایل سلب اعتبار مقالات ایرانی ها در مجلات علمی بر اساس مرور نظام مند متون است. روش پژوهش: پژوهش حاضر، به روش مرور نظام مند متون انجام شده است و در زمره پژوهش های توصیفی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی مقالاتی است که به دلایل سلب اعتبار آثار پژوهشگران ایرانی در مجلات و انتشارات بین المللی پرداخته اند. مهمترین پایگاه های علمی جهان و ایران برای این موضوع مورد جستجو قرار گرفتند. یافته ها: در نهایت از 559 مقاله بازیابی شده با مطالعه عنوان و چکیده، حذف تکراری ها و سرآخر مطالعه دقیق متون، 19 مقاله مرتبط انتخاب شد. به علاوه، دلایلی که پایگاه ریترکشن واچ درباره دلیل سلب اعتبار آثار ایرانیان درج کرده پردازش و جهت مقایسه با نتایج مرور نظام مند ثبت و ضبط شد. یافته های پژوهش نشان داد که مهمترین دلایل سلب اعتبار مقالات بین المللی پژوهشگران ایرانی (بدون در نظر گرفتن ترتیب) عبارتند از: 1. سرقت علمی، 2. انتشار دوباره، 3. مشکلات داوری، 4. مشکلات نویسندگی و 5. مشکلات داده ای و خطاها. نتیجه گیری: با توجه به حساسیت امر پژوهش و مقوله تخلفات پژوهشی، سیاستگذاران حوزه پژوهش و مسئولان وزراتخانه ها، سازمان ها و دانشگاه ها می توانند از یافته های این پژوهش جهت تقویت اخلاق پژوهش و به منظور پیشگیری از وقوع انواع تخلفات پژوهشی در میحط دانشگاه ها استفاده کنند. با توجه به دلایل ذکر شده، به نظر می رسد که آموزش، توجه به موضوع و نظارت دقیق و البته استفاده از فناوری های مشابهت یابی، ایجاد محیط اخلاق مدار و جو سازمانی اخلاقی و مدیریت متون پژوهشی در این زمینه مهمترین راهکارها باشند.

هدف: بررسی نقش سرمایه گذاری سازمان های آرشیوی در سرمایه اجتماعی بر عملکرد آرشیویست ها و تعهد به کیفیت خدمات آرشیوی. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی، ازنظر روش توصیفی از نوع همبستگی است که ازطریق پیمایش انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش آرشیویست های شاغل در آرشیوهای شهر تهران است. حجم نمونه 134 نفر از آرشیویست های آرشیوهای شهر تهران است. داده ها با استفاده از تکنیک های آماری مناسب و نرم افزار SPSS و PLS تجزیه وتحلیل شده است. داده ها ازطریق پرسش نامه استاندارد الینگر (2013) جمع آوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج به دست آمده در این پژوهش حاکی از تأیید تأثیر معنادار سرمایه گذاری سازمانی در سرمایه اجتماعی بر تعهد به سازمان آرشیو، تأثیر معنادار تعهد به کیفیت خدمات بر عملکرد شغلی آرشیویست ها، و تأثیر معنادار رفتار شهروندی سازمانی بر عملکرد شغلی آرشیویست ها است. سرمایه گذاری در سرمایه اجتماعی در سازمان آرشیوی براساس یافته های این مطالعه، بهبود و ارتقاء عملکرد و بهره وری سازمان را به دنبال خواهد داشت. تقویت رفتار شهروندی سازمانی باعث افزایش کفیت عملکرد شغلی می شود.

مقدمه: خبره یابی شناسایی افراد با دانش و مهارت کافی در زمینه ای خاص و معرفی آنها به عنوان خبره در آن زمینه است. بازیابی افراد خبره زیرمجموعه ای از بازیابی اطلاعات است که هدف آن ارائه رتبه بندی از افرادی است که دارای دانش درزمینه خاصی هستند. کار خبره یابی خودکار به دلیل فراوان بودن اطلاعات خبرگی و منابع داده چالش برانگیز است. هدف این پژوهش مقایسه عملکرد خبره یابی مدل بازیابی اطلاعات تحلیل معنای نهان و نیز گراف زمان دار با مدل پایه بود.روش شناسی: روش پژوهش تجربی است و در کنار آن از روش کتابخانه ای نیز استفاده شده است. روشی که در پژوهش حاضر برای بازیابی مقالات استفاده می شود ال اس ای یا بازیابی معنای نهان است که بر روی مقالات مجموعه آزمون تهیه شده از وب آو ساینس پیاده شد. این اسناد شامل مقالات انگلیسی علم اطلاعات و دانش شناسی است که از 1989 تا 2018 در پایگاه وب آوساینس در ذیل مقوله علم اطلاعات و دانش شناسی نمایه شده است. تعداد کل این مقالات 126924، پرس وجوهای ساخته شده توسط کاربران به همه این مقالات عرضه شد. اسناد بازیابی شده مورد قضاوت ربط قرار گرفتند و پس از انجام قضاوت ربط اسناد توسط شرکت کنندگان در پژوهش، عملکرد مدل بازیابی اطلاعات توسط سنجه های ارزیابی نظام های بازیابی اطلاعات اندازه گیری شد. سنجه های ارزیابی که در پژوهش حاضر مورداستفاده قرار گرفتند عبارت اند از میانگین متوسط دقت، میانگین معکوس رتبه، و دقت در سطح پنج نتیجه اول بازیابی شده. حاصل سنجه های محاسبه شده با مقدار هر یک از این سنجه ها در مدل پایه مقایسه شد. برای دخالت دادن عامل زمان از گراف زمان دار استفاده گردید. پس از دخالت دادن عامل زمان نویسندگانی که بیشترین کار مرتبط و نیز شاخص خرد شبکه اجتماعی آنها بیشتر بود به عنوان خبره معرفی گردید. سپس ده پرس وجو از مدل پژوهش حاضر و مدل پایه به طور تصادفی ساده انتخاب گردید و برای قضاوت در اختیار هشت نفر از افرادی که توسط جامعه دوم معرفی گردید قرار گرفت و نتایج حاصل باهم مقایسه گردید.یافته ها: میزان به دست آمده از هر یک از سنجه های بازیابی اطلاعات یعنی میزان دقت در سطح پنج نتیجه اول، میانگین متوسط دقت (MAP) و میانگین معکوس رتبه (MRR) به ترتیب با مقدار 895/0، 839/0 و 909/0، مدل بازیابی تحلیل معنای نهان عملکرد بهتری نسبت به مدل پایه داشت؛ و این امر به دلیل بهتربودن عملکرد بازیابی به روش کاهش ابعاد نسبت به تطابق کلیدواژه ای است. چون در این روش از نمایه سازی معنای نهان استفاده می شود که نوعی نمایه سازی مفهومی است و از روش آماری حداقل مربعات بهره می برد و نمایه سازی ذکرشده با به کارگیری این روش آماری استخراج می شود طبق تعریف پژوهشگران، خبره کسی است که بیشترین کار مرتبط با مجموع پرس وجوها در ده سال اخیر را داشته و دارای بالاترین مقدار در مرکزیت درجه ای، نزدیکی، بینابینی و بردار ویژه باشد. تعداد 10 پرس وجو از هر پژوهش به طور مجموع 20 پرس وجو به صورت اتفاقی انتخاب گردید و به خبرگان مشخص شده هر پژوهش توسط جامعه آماری سوم نمره صفر یا یک داده شد. مجموع نمرات برای هرکدام نشان می دهد دخالت دادن عامل زمان و استفاده از گراف زمان دار ازنظر نفر اول به میزان 3 نمره و ازنظر نفر دوم نیز به اندازه 3 نمره و ... از مدل پایه پیشی گرفته است.نتیجه گیری: نتایج نشان دادند که مدل ال اس ای در مقایسه با مدل پایه جهت بازیابی اسناد مرتبط عملکرد بهتری داشته است و نیز استفاده از گراف زمان دار نسبت به مدل پایه عملکرد بهتری را نشان داده است. 

هدف: شفافیت مفهومی میان رشته ای است که تبلور آن در زمینه های متعدد مدیریتی مانند حکمرانی، اقتصاد، سلامت، حقوق، رسانه و حتی نهادهای مذهبی مشهود است. بررسی ساختار دانش، تحولات و گرایش های جاری حوزه شفافیت، حاکی از تغییر رویکردهای اطلاعات محور (متمرکز بر دسترس پذیرسازی و افشای اطلاعات) به سمت رویکردهای نوظهور شفافیت اجتماعی است. هدف از این پژوهش، شناسایی مراجع کلیدی و گرایش های جهانی پدیده شفافیت در سطح بین المللی است. از این رو، روندهای شکل گرفته در انتشار و استناد، بازیگران اصلی در سطح کشورها و سازمان ها، محمل های رسانه ای سرآمد، شامل ناشران و مجله ها و جبهه های پژوهشی مطرح و نوظهور، بر اساس موضوعات و واژگان کلیدی در حوزه شفافیت شناسایی شدند. روش: برای استخراج تولیدات علمی مرتبط، از مجموعه هسته وب آو ساینس، مشتمل بر پایگاه های داده و نمایه نامه های استنادی علوم اجتماعی و انسانی در مجله ها، همایش ها و کتاب ها استفاده شده است. جست وجو بر اساس ترکیب عنوان آثار، کلیدواژه های پدیدآورندگان و کلیدواژه های افزوده خودکار با پالایش زمینه پژوهشی اقتصاد، در فاصله سال های ۲۰۱۳ تا پایان ۲۰۲۲ میلادی بوده است. پردازش، تحلیل و مصورسازی اطلاعات، بر اساس اصول و مفاهیم و تکنیک های علم سنجی انجام شده است. برای اطلاعات کتاب شناختی، محتوایی و استنادی تولیدات علمی، از پایگاه کلریویت و برای اطلاعات مجله های علمی، از پایگاه جی سی آر استفاده شده است. ترسیم روابط استنادی، خوشه بندی واژگان کلیدی و ترسیم شبکه های هم آیندی با نرم افزار وی اواس ویوئر صورت گرفت و در محاسبات هم رخدادی، از روش تمام شماری با رعایت حد آستانه استفاده شده است. یافته ها: تحلیل 1,163 برون داد علمی نمایه شده در حوزه شفافیت، نشان دهنده روندی پویا با میزان رشد متوسط سالانه 38/9 درصد تولید و 27/40 درصد استناد است که میزان تولید آثار این حوزه، در سال آخر، از دو برابر میانگین عبور کرده است. جایگاه کشورهای مشارکت کننده بر اساس سهم تولید، اندازه و قدمت استنادهای دریافتی ارزیابی شد تا رفتار رقابتی آن ها رصد شود. دانشگاه لندن، دفتر ملی پژوهش های اقتصادی، سیستم دانشگاه کالیفرنیا، بانک مرکزی اروپا و اتحادیه دانشگاه های تحقیقاتی فرانسه، به عنوان فعال ترین سازمان ها در حوزه شفافیت شناسایی شدند. در این مجموعه، 30 درصد از آثار در 5 درصد از مجله ها منتشر شده است که برترین مجله های آن همچون برترین ناشران معرفی شده است. محورهای موضوعی کلیدی، در سه سطح حوزه های موضوعی تولیدی، دسته های موضوعی میانی و ریزموضوعات استنادی استخراج شدند. ده ریزموضوع استنادی برتر، به ترتیب عبارت اند از: سیاست پولی، حاکمیت شرکتی، رشد اقتصادی، قیمت گذاری، همکاری، انتخابات، مدیریت دولتی، ارزیابی فناوری سلامت، مقابله با انحصار و مسئولیت اجتماعی شرکتی. در نهایت، مجموع 145 کلیدواژه هم رخداد، در 5 خوشه دسته بندی و گرایش کشورهای برتر (آمریکا، انگلستان، آلمان، چین، فرانسه، هلند و کانادا) در این مفاهیم مقایسه شده است. نتیجه گیری: بررسی وضعیت تولید کشورها، پویایی رتبه بندی مشارکت در تولیدات، حجم و قدمت استنادهای دریافتی و همچنین، گرایش های خاص موضوعی هر کشور، نشان دهنده اهمیت برنامه ریزی ملی برای توفیق در مدیریت شفافیت است. در مسیر توسعه علمی، شناسایی مراجع کلیدی شفافیت، زمینه بهره وری در پیشبرد پژوهش ها و تعامل با سرآمدان شفافیت را فراهم می سازد و آشنایی با گرایش های جاری این حوزه، تسهیلگر تلاش در مسیرهای آینده دار است. ترکیب سازمان های برتر شناسایی شده از سازمان های دانشگاهی، غیرانتفاعی و فراملی، نشان می دهد که توفیق در حوزه شفافیت، مستلزم تنظیم گری برای توسعه متوازن دانشگاه، بازار و صنعت است. ساختار دانش حوزه شفافیت، ضرورت توجه به ذی نفعان گسترده، اعم از اشخاص حقوقی و حقیقی در مقام سیاست گذار، مدیر کسب وکار و پژوهشگر را در اکوسیستم شفافیت نشان می دهد. محورهای موضوعی مشترک فراگیر و محورهای بومی وابسته به هر کشور نیز، سرنخ هایی برای تدوین برنامه های پژوهشی در اختیار ما قرار می دهد تا بتوانیم هم سو با شناخت در سطح جهانی، برای حل مسائل اولویت دار خود اقدام کنیم.

اشتراک گذاری داده های پژوهشی در برخی از حوزه های علمی دنیا مورد توجه قرار گرفته است. اما بررسی ها نشان می دهد که در حوزه پزشکی در ایران این موضوع چندان مورد اقبال واقع نشده است. از همین رو، پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عواملی است که در اشتراک گذاری داده های پژوهشی نقش دارند. این پژوهش با استفاده از تکنیک دیمتل به دنبال شناسایی مهمترین مولفه های موثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی انجام شد. جامعه آماری شامل 14 نفر از پژوهشگران حوزه پزشکی بودند که تجربه اشتراک گذاری داده های پژوهشی را داشتند. نتایج حاصل از تکنیک دیمتل نشان داد که متغیرهای آموزش، بودجه، نگرش و الزام سازمانی دارای بیشترین اثرگذاری در بین سایر متغیرها بوده است و متغیر علّی و خالص اثرگذار در نظر گرفته شدند. علاوه بر این، متغیر بودجه و حمایت سازمانی بیشترین اثر را بر متغیرهای نویسندگی، ساختار اشتراک گذاری داده های پژوهشی، نگرش، مالکیت داده ها و اعتماد پژوهشگران داشته است. متغیرهایی مانند هم نویسندگی؛ اعتماد بین پژوهشگران و نظام پژوهشی، مسائل حقوقی، مالکیت و چگونگی دسترسی به داده ها نه اثرگذار قوی و نه اثرپذیر قوی هستند اما در اشتراک گذاری داده ها نقش مهمی دارند و نمی توان نسبت به آن ها بی توجه بود. شناسایی عوامل موثر بر اشتراک گذاری داده های پژوهشی می تواند به بهبود و تقویت اشتراک گذاری داده ها منجر شده و پیامد آن انجام پژوهش های داده محور تسریع شده و جامعه علمی از مزایای آن استفاده خواهد کرد.

مقدمه: در چند سال اخیر سرمایه گذاری بر روی مطالعات کارآزمایی بالینی افزایش یافته است، در نتیجه برای توجیه سرمایه گذاری های انجام شده، دستاوردها و اثر آن ها باید مورد ارزیابی قرار گیرند. هدف این پژوهش، سنجش اثر تولیدات علمی کارآزمایی بالینی ایران بر تولید و توسعه دانش است. روش کار: مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع کاربردی است که با کمک روش های کتابسنجی و علم سنجی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش را تمامی 5982 تولید علمی کارآزمایی بالینی ایران تشکیل دادند، که تا تاریخ 17 می 2016، در پایگاه وب آو ساینس نمایه شده بودند. جهت تحلیل داده ها و آمار توصیفی از نرم افزار اکسل و برای ترسیم نقشه های همکاری، از نرم افزارهای بیب اکسل، نت دراو و یو سی آی نت استفاده گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که نسبت استناد به مقاله تولیدات علمی کارآزمایی بالینی ایران، 8/7 بوده است که از نسبت استناد به مقاله مربوط به کشور ایران در پایگاه ESI که6 گزارش شده بالاتر بوده اما از نسبت جهانی برای حوزه پزشکی بالینی که 7/8 بوده است، پایین تر است. نسبت استناد به نویسنده، 5/5 و 30 درصد از مطالعات، فاقد استناد بودند. میانگین ضریب تاثیر مجلات منتشر کننده مقالات، 2/2 بود. نتیجه گیری: در بخش شاخص های توسعه، تنها 6/19درصد از مقالات با همکاری سازمان های بین المللی انجام گرفته اند. از نظر کیفیت، بیشتر مجلات منتشر کننده مقالات، ضریب تاثیر پایین تر از میانگین ضریب تاثیر مجلات آن حوزه داشته اند. با توجه به روند افزایشی مطالعات کارآزمایی بالینی ایران، توجه به سنجش اثر و ارزیابی این مطالعات ضروری به نظر می رسد

هدف: با عنایت به افزایش روزافزون بازاریابی دیجیتال، پژوهش حاضر با هدف تحلیل وبگاه کتابخانه دانشگاه های ایران از منظر بهینه سازی موتورجستجو(سئو)ی گوگل، انجام شد. شناسایی مولفه های سئو نیز از اهداف ضمنی پژوهش بود. روش شناسی: تعداد 30 مولفه موثر بر سئوی گوگل، با استفاده از توافق میان دو ابزار آنلاین هوشمند تحلیل سئوی «سئو سایت چک آپ» و «سئو پی تایمر»، با ضریب پایایی 0.77، حاصل شد. تعداد 17 مولفه نیز با کمک متون و روش کتابخانه ای شناسایی شد (تعداد 12 مولفه در هر دو روش، مشترک بودند). جامعه پژوهش مشتمل بر تعداد 42 وبگاه کتابخانه دانشگاه های دولتی ایران وابسته به وزارت علوم واقع در کلان شهرهای ایران بودند. ابزار گرداوری داده ها، پایگاه های تحلیلی آنلاین «سئوپی تایمر»، «آ اچ رفز» و «سیمیلاروب» و «کنسرسیوم دبلیوتری» بودند (علاوه بر چک لیست و مولفه های شناسایی شده). اعضای جامعه از منظر 34 مولفه قابل سنجش به وسیله ابزارهای دگرسنجی تحلیل سئو (عدم نیاز به اینکه فرد تحلیگر وبسایت، مدیر همان وبسایت باشد) تحلیل شدند (مطالعه مقطعی: شش ماه ابتدای سال 2020 میلادی). از نرم افزارهای «اکسل» و «لایبرآفیس کلک»، جهت تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها: هیچ یک از وبگاه های کتابخانه دانشگاه های ایران، نمره سئوی نهایی مطلوب 75 از 100 را کسب نکردند. تنها 33 درصد از وبگاه کتابخانه دانشگاه های ایران، مولفه موثر بر سئوی «گواهی امنیت دیجیتال» را رعایت کرده بودند. به ترتیب اولویت، وبگاه های کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی شریف، کتابخانه دیجیتالی دانشگاه شهید بهشتی، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبایی از منظر مولفه های موثر بر سئوی گوگل، در صدر قرار گرفتند. اتصال وبسایت، به شبکه های اجتماعی مانند«لینکدین» و «فیس بوک» و «اینستاگرام»، جهت ارتقای نمره سئوی گوگل لازم است اما کافی نیست (تنها یک مولفه موثر بر سئو). نتیجه گیری: مولفه های موثر بر سئوی موتور جستجوی گوگل را می توان به دو گروه تقسیم کرد. دسته اول توسط مدیران وبگاه کتابخانه، قابل تنظیم هستند(مشتمل بر 29 مولفه سیاهه وارسی محقق ساخته و 1 مولفه تطابق وبگاه کتابخانه با قوانین کنسرسیوم دبلیوتری). دسته دوم را می توان با توجه به بازخوردهای سایر وبگاه ها و یا کاربران بازدید کننده سنجید (مشتمل بر 4 مولفه «نرخ پرش کاربران»، «مدت زمان حضور کاربران در وبگاه کتابخانه»، «تعداد صفحات نمایه شده در گوگل»، «تعداد بازدید یا کلیک کاربران»). ارتقای مولفه های موثر بر سئو در کنار دارا بودن محتوای غنی، به صورت توامان ارزشمند خواهد بودبا عنایت به افزایش روزافزون بازاریابی دیجیتال، پژوهش حاضر با هدف تحلیل وبگاه کتابخانه دانشگاه های ایران از منظر بهینه سازی موتورجستجو(سئو)ی گوگل، انجام شد. شناسایی مولفه های سئو نیز از اهداف ضمنی پژوهش بود. روش شناسی: تعداد 30 مولفه موثر بر سئوی گوگل، با استفاده از توافق میان دو ابزار آنلاین هوشمند تحلیل سئوی «سئو سایت چک آپ» و «سئو پی تایمر»، با ضریب پایایی 0.77، حاصل شد. تعداد 17 مولفه نیز با کمک متون و روش کتابخانه ای شناسایی شد (تعداد 12 مولفه در هر دو روش، مشترک بودند). جامعه پژوهش مشتمل بر تعداد 42 وبگاه کتابخانه دانشگاه های دولتی ایران وابسته به وزارت علوم واقع در کلان شهرهای ایران بودند. ابزار گرداوری داده ها، پایگاه های تحلیلی آنلاین «سئوپی تایمر»، «آ اچ رفز» و «سیمیلاروب» و «کنسرسیوم دبلیوتری» بودند (علاوه بر چک لیست و مولفه های شناسایی شده). اعضای جامعه از منظر 34 مولفه قابل سنجش به وسیله ابزارهای دگرسنجی تحلیل سئو (عدم نیاز به اینکه فرد تحلیگر وبسایت، مدیر همان وبسایت باشد) تحلیل شدند (مطالعه مقطعی: شش ماه ابتدای سال 2020 میلادی). از نرم افزارهای «اکسل» و «لایبرآفیس کلک»، جهت تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها: هیچ یک از وبگاه های کتابخانه دانشگاه های ایران، نمره سئوی نهایی مطلوب 75 از 100 را کسب نکردند. تنها 33 درصد از وبگاه کتابخانه دانشگاه های ایران، مولفه موثر بر سئوی «گواهی امنیت دیجیتال» را رعایت کرده بودند. به ترتیب اولویت، وبگاه های کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی شریف، کتابخانه دیجیتالی دانشگاه شهید بهشتی، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه طباطبایی از منظر مولفه های موثر بر سئوی گوگل، در صدر قرار گرفتند. اتصال وبسایت، به شبکه های اجتماعی مانند «لینکدین» و «فیس بوک» و «اینستاگرام»، جهت ارتقای نمره سئوی گوگل لازم است اما کافی نیست (تنها یک مولفه موثر بر سئو). نتیجه گیری: مولفه های موثر بر سئوی موتور جستجوی گوگل را می توان به دو گروه تقسیم کرد. دسته اول توسط مدیران وبگاه کتابخانه، قابل تنظیم هستند(مشتمل بر 29 مولفه سیاهه وارسی محقق ساخته و 1 مولفه تطابق وبگاه کتابخانه با قوانین کنسرسیوم دبلیوتری). دسته دوم را می توان با توجه به بازخوردهای سایر وبگاه ها و یا کاربران بازدید کننده سنجید (مشتمل بر 4 مولفه «نرخ پرش کاربران»، «مدت زمان حضور کاربران در وبگاه کتابخانه»، «تعداد صفحات نمایه شده در گوگل»، «تعداد بازدید یا کلیک کاربران»). ارتقای مولفه های موثر بر سئو در کنار دارا بودن محتوای غنی، به صورت توامان ارزشمند خواهد بود.