محمد اسکندری ثانی

نهادگرایی در راستای پایداری یا عدم پایداری یک فضای جغرافیایی فقط یک ایده تحلیلی نیست، بلکه از زمان شکل گرفتن نهادگرایی جدید به عنوان پارادایم غالب توسعه و پایداری منطقه ای، در درون آن سیاستها و ابزارهای متنوعی برای برخورد با مشکلات گوناگون در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ارائه شده است. استان خراسان- جنوبی به عنوان یکی از استان های مرزی و محروم کشور در سالهای بعد از تقسیمات استانی مورد توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان برای خروج از توسعه نیافتگی بوده است ولی با این وجود هنوز سهم تولید درآمد ناخالص ملی استان از کشور در حدود (0/5 % ) است که نمایانگر عدم خروج از چرخه توسعه نیافتگی است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزار پرسش نامه انجام گرفته، بنابراین نخست عدم موفقیت رویکردهای پیشین را مورد بررسی و سپس از منظر نهادگرایی به مسئله توسعه استان و علل ضعف آن پرداخته شده است. حجم نمونه به روش در دسترس و روش نمونه گیری نهادها از نوع هدفمند می باشد. ارزیابی مدل مفهومی پژوهش از طریق تحلیل مسیر به روش حداقل مربعات جزئی و به کمک نرم افزار PLS VISUAL انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که در وهله نخست عامل آگاهی و سپس عامل زمینه ها و بسترهای شکل گیری، تداوم و گسترش نهادها بیشترین تأثیر را بر توسعه پایدار استان از منظر نهادی دارند. همچنین درک کلی تصمیم گیران و تصمیم سازان از نقش نهادها در توسعه پایدار استان تأثیر مستقیمی بر توسعه محلی و منطقهای پایدار منطقه دارد.

مبنای نظری و فکری این مقاله، براساس نظریه آدام رز (2009) شکل گرفته است که در آن تاب آوری و انعطاف پذیری اقتصاد منطقه ای را در دو دسته عمده تقسیم بندی می کند. نخست تاب آوری اقتصادی ایستا (Static Economic Resilience) و دوم تاب آوری اقتصادی پویا (Dynamic Economic Resilience). استان خراسان جنوبی با توجه به شاخص های توسعه انسانی و فناوری و وجود مخاطرات فرامرزی از قبیل ناآرامی های افغانستان و مخاطرات طبیعی همچون خشکسالی های پیاپی به نظر می رسد بیشتر از سایر استان های کشور در معرض آسیب ها، شوک ها و بحران ها قرار دارد به طوری که اقتصاد محلی، شهری و منطقه ای استان به شدت شکننده می باشد. با توجه به این ضروریات، این پژوهش توجه به اهمیت تاب آوری را در طرح آمایش سرزمین استان خراسان جنوبی مورد تاکید قرار می دهد و سؤال اصلی تحقیق را بر این منوال پی ریزی می کند که با توجه به در نظر گرفتن اصل تاب آوری در تهیه طرح آمایش سرزمین استان خراسان جنوبی، مهم ترین مزیت های توجه به تاب آوری پویا را برای توسعه فضایی پایدار استان در بخش های مختلف بیان نماید. روش شناسی: رویکرد حاکم بر این مقاله از منظر روش توصیفی تحلیلی و از نظر نوع کاربردی توسعه ای می باشد. در گام نخست به مطالعه ادبیات و مبانی نظری و فکری موجود در این زمینه پرداخته شد. در گام بعدی مهم ترین پیشران های توسعه خراسان جنوبی براساس طرح آمایش سرزمینی مورد مداقه قرار گرفت که براساس دسته بندی های تاب آوری مورد سنجش قرار گرفتند. پیشران های توسعه در استان براساس روش دلفی و با استفاده از متخصصان دردسترس مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. بحث و نتیجه گیری: جهت گیری های توسعه استان خراسان جنوبی عمدتاً بر پایه استخراج معادن و تولید و صادرات محصولات کشاورزی تمرکز دارد و پیش ران های مهم این بخش ها عمدتاً بر پایه مواردی نظیر سرمایه گذاری خارجی، ارتقاء صادرات و یا بهبود زیرساختها قرار دارد که با توجه به وجود تحریم های اقتصادی بین المللی این موارد در ارتباط مستقیم با شوک ها و مخاطرات قرار دارد. اصولاً هر نوع توسعه ای نیازمند توجه به نیازهای محلی و بومی است و این مسئله بویژه در مناطقی همچون خراسان جنوبی که با مشکلاتی نظیر خشکسالی و کمبود منابع مواجه است، دارای اهمیت بیشتری می باشد. بدون مشارکت مردم محلی زمینه برای آلودگی های زیست محیطی و عدم وجود آب برای ادامه ی زندگی مهیا می شود. این رویه سبب خواهد شد که نواحی مرزی و روستایی به شدت جمعیت خود را از دست بدهند. اکنون این مسئله برای شهرستان نهبندان و جنوب استان صدق می نماید. براین اساس این پژوهش با رویکرد تاب آوری پویا و اجتماع محور در صدد است که پیشنهاد توسعه ی تجارت خارجی، مشاغل دانش بنیان و تکمیل زنجیره ی ارزش را برای محصولات و تولیدات استان مطرح نماید. Abstract This research is based on Rose Adam theory in which Resilience and flexibility divided in two parts: Static Economic Resilience and Dynamic Economic Resilience. Indexes of HDI, technology, drought and cross- border threats in South Khorasan province demonstrates this province is more vulnerable than other provinces in Iran causing fragile local, urban and regional economy in this province. This research is conducted for examination of necessity of resilience in South Khorasan territorial Planning and try to this question that what is the most important advantages of considering Dynamic Economic Resilience in territorial Planning of south Khorasan provinces. The approach taken by this paper is descriptive-analytical and application-oriented development. In the first step literature and theoretical and intellectual foundations in this field has been studied. In the next step, The most important drivers of south Khorasan province’ development recognized according to territorial Plan of that province has been evaluated based on resiliency categories. Drivers of province’s development has been examined using Delphi method via available experts. Result & Discussion: This research revealed that orientation of development in south Khorasan province is based on mining and farm production and export and main drivers of these sectors are mainly based on things like foreign investment, export promotion or infrastructure improvement that given the existence of international economic sanctions, these cases are directly linked to shocks and dangers. Basically, any kind of development requires attention to local and indigenous needs, and this issue is even more important, especially in areas such as South Khorasan, facing problems like drought and resource shortages. Without the participation of local people, there are grounds for environmental pollution and lack of water for life. This process will cause the border areas and rural areas to lose their populations. Now this applies to the Nehbandan and Southern provinces of the province. the research, based on a dynamic and community-based approach, seeks to propose the development of foreign trade, knowledge based businesses, and the completion of a value chain for products and products of the province.

هدف تحقیق حاضر بررسی راهکارهای توسعه منطقه ای استان خراسان رضوی با رویکرد رقابت پذیری منطقه ای می-باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت موضوع توصیفی- تحلیلی است. در این فرایند متناسب با اطلاعات موردنیاز پژوهش از روش کتابخانه ای و برای گردآوری داده های مورد نیاز از روش میدانی (پرسشنامه) و سالنامه آماری سال 1395 استان خراسان رضوی و همچنین مطالعات آمایش استان خراسان رضوی استفاده شده است. جامعه آماری برای تکمیل پرسشنامه کارشناسان و متخصصان توسعه منطقه ای هستند و از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. محدوده مورد مطالعه مناطق 7 گانه استان خراسان رضوی (طبق منطقه بندی مطالعات آمایش) است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه راهبردهای توسعه منطقه ای استان خراسان رضوی از مدل Meta - SWOT بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در سطح منطقه ای، منطقه مشهد به دلیل قرارگیری شهرستان مشهد در این منطقه و با توجه به مرکزیت اداری و سیاسی و تمرکز فعالیت ها و نهادها که خود زمینه ساز انواع فرصت های شغلی و ... هستند به عنوان یک قطب که بی نیاز از رقابت با سایر مناطق است عمل کرده و به تبع آن به عنوان منبع انباشت ثروت و قدرت درآمده است.

چند سالی است که در سطح ایران کانون های بزرگ روستایی برای تطور و تبدیل روستا به شهر مورد توجه نظام برنامه ریزی و برنامه ی ساخت کشور قرار گرفته است. با تبدیل شدن روستا به شهر، تاثیرات متفاوتی بر ابعاد مختلف زندگی ساکنان منطقه روستایی ایجاد می شود که یکی از این نواحی کشور که در حوزه تبدیل روستا به شهر گام برداشته است، دو شهر زیارت و لوجلی در شهرستان شیروان می باشد. در این پژوهش هدف، بررسی تاثیر تبدیل روستا به شهر بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی شهرهای لوجلی و زیارت در شهرستان شیروان می باشد. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس ماهیت، توصیفی و تحلیلی و از لحاظ دستیابی به حقایق از نوع تحقیقات توصیفی-پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق شامل خانوارهای ساکن شهرهای زیارت و لوجلی در شهرستان شیروان می شدند که تعداد آن ها 1479 خانوار می باشد. حجم نمونه با توجه به فرمول کوکران 195 خانوار تعیین و به نسبت جمعیت و بعد خانوار در دو شهر پرسش گری انجام شد. سپس با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده نمونه ها انتخاب شدند. در مرحله بعد اطلاعات وارد نرم افزار spss شد؛ سپس با انتخاب آزمون توزیع دو جمله ای به ارزیابی شاخص های تحقیق از جنبه ی آمار استنباطی پرداخته شد. نتیجه گیری کلی تحقیق از تاثیرگذاری تبدیل روستا به شهر در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی اشاره دارد ومبین این است که این تاثیرگذاری زیادبوده است.

از اساسی ترین زیرساخت های لازم برای توسعه صنایع و افزایش سطح رفاه اجتماعی هر کشور وجود حمل ونقل روان و ایمن در آن کشور است. به دلیل اهمیت روزافزون مطالعات حمل ونقل شهری در پایش سیاست های عمومی و نقش آن به عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامه ریزی شهری، شهر هوشمند به عنوان یکی از مهم ترین حوزه های مطالعات شهری موردتوجه مدیران و برنامه ریزان قرار دارد. نوع تحقیق حاضر، کاربردی و روش انجام آن توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری کارشناسان و شهروندان هستند. حجم نمونه 383 نفر از شهروندان شهر بیرجند و 40 کارشناس مربوط به مسائل شهری می باشد. داده های موردنیاز تحقیق از طریق پرسشنامه حاصل از پیمایش متخصصان و شهروندان شهر بیرجند گردآوری شد. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار Arc GIS و Spss21 و با بهره مندی از ضرایب همبستگی پیرسون، کای اسکوئر و آزمون t تجزیه وتحلیل شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین مدیریت ترافیک و رضایت مندی شهروندان، و بین شاخص های عینی (درآمد، هزینه ماهانه، نوع استفاده از وسیله حمل ونقل) و رضایت مندی شهروندان رابطه معنی داری با سطح معنی داری (0.000) وجود دارد. طبق نتایج وجود مرکز مدیریت ترافیک در قالب خدمات مدیریت ترافیک در منطقه بسیار ضروری به نظر می رسد و چنانچه این مراکز به شکل هدفمند طراحی و مکان یابی شوند، میزان رضایت شهروندان افزایش خواهد یافت.

ارائه خدمات مختلف شهری برای پاسخگویی به نیازهای شهروندان در حیطه وظایف شهرداری ها است و از آنجا که اداره مطلوب شهرها نیاز به اعتبارات کافی دارد از این رو شهرداری ها جهت انجام وظایف خود بایستی از امکانات مناسب مالی، بخصوص درآمدهای پایدار برخوردار باشد. در این میان افزایش روزافزون شهرنشینی، تضعیف ظرفیت شهرهای آینده برای پایداری زیست محیطی و رشد اقتصادی آن ها را به دنبال دارد. بدین جهت مدل جدیدی از منابع درآمدی پایدار برای شهرداری ها نیاز است که ضمن حفاظت از محیط زیست، توسعه اقتصادی و اجتماعی را نیز به دنبال داشته باشد. بدین منظور برای غلبه بر چالش ها و موانع پیش روی شهرهای آینده، ادغام اقتصاد سبز و چرخشی به عنوان مفاهیم رایج در بحث های پایداری سطح کلان در حوزه های مختلف بسیار کارآمد خواهد بود. این مفاهیم شامل دستورالعمل های مختلفی برای تحقق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می باشد و استفاده از هر کدام از این مفاهیم به صورت جداگانه، راه حل جامعی را در راستای رفع مشکلات در بر نمیگیرد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از روش کیفی با بررسی جامع درآمدهای شهرداری بیرجند طی سال های 1395-1399و با بهره گیری از تکنیک گلوله برفی و تفکر سیستمی ضمن شناسایی پیشران کمبود منابع مالی پایدار به عنوان مهم ترین عامل مؤثر بر افزایش درآمدهای ناپایدار شهرداری بیرجند در سال های اخیر، به ارائه ی رویکردهای نوین درآمدی بر مبنای ادغام اقصاد سبز و چرخشی در حوزه های کالبدی-فضایی، حمل و نقل، صنعت، زیرساخت و تأسیسات پرداخته است.

برداشت دنباله دار آب های زیرزمینی و جایگزین نشدن این اضافه برداشت توسط بارش های آسمانی منجر به رخداد کمبود آب می گردد. این پدیده در بیشتر مناطق خشک ایران به عنوان یک بلای طبیعی به شمار می آید. دشت جنوبی بردسکن از جمله این دشت های بحرانی است. ورود فناوری پمپاژ آب های زیر زمینی و گسترش کشت های سنتی و غیر اقتصادی در منطقه، موجب اضافه برداشت آب از آبخانه های زیرزمینی شد. افت شدید سطح ایستایی، نخستین و بارزترین پیامد این رویه بود. خشک شدن قنوات، تغییر مکانی چاه های عمیق و افزایش عمق بعضی از آن ها تا 250 متر و پیدایش پدیده شکاف های سطحی در پیرامون دشت، از پیامدهای بعدی بود. در این پژوهش، ابتدا با استفاده از داده های چاه های پیزومتری سال های (1390-1380) بحران آب در منطقه اثبات شده و توسط هیدروگراف واحد و نقشه هم عمق آب های زیرزمینی نمایش داده می شود، سپس به بررسی ضرورت تغییر الگوی کشت در منطقه پرداخته شده است. در این راستا با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل بولین به مکان یابی دو محصول مهم و اقتصادی در منطقه، یعنی پسته و زعفران اقدام شده است. نتایج مطالعه نشان می دهد، با توجه به بحران شدید آب در منطقه، نیاز به کاشت محصولاتی است که نیاز آبی پایین و بازدهی بالا بوده و در عین حال منطقه استعداد کاشت آن را نیز داشته باشد. همچنین نتایج حاصل از مکان یابی اراضی مستعد کشت این دو محصول، مبین آن است که از مجموع 1328 کیلومتر مربع مساحت دشت، 44 درصد آن برای کشت پسته مناسب است که در جنوب شرق و غرب دشت پراکنده شده اند و 25 درصد دشت که عمدتاً شرق و شمال شرق دشت است، برای کشت زعفران مناسب می باشد.

گردشگری یک صنعت پیشرو در جهان است که ضمن توسعه بسیار، تأثیرات زیادی در کشورها داشته و توجه به معیارهای توسعه آن می تواند وضعیت مقصد گردشگری را بهبود بخشد، در این بین برندسازی نقشی حیاتی برای رشد گردشگری ایفا می کند. برندسازی مقصد گردشگری شامل مجموعه ای از فعالیت ها و برنامه هاست که به مقصد گردشگری ماهیت داده و آن را متمایز می سازد و ارتباط احساسی بین گردشگر و مقصد گردشگری را تقویت و مستحکم می کند. این تحقیق باهدف بررسی تأثیرگذاری معیارهای گردشگری از منظر شهروندان و تعیین برند گردشگری شاهرود از منظر نخبگان انجام شده است؛ پژوهش پیش رو از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات به دو شیوه اسنادی و پیمایشی با جامعه آماری 30 نفر به عنوان نمونه از کارشناسان گردشگری است که پس از بررسی، معیارهایی در چهار بعد نمادهای فیزیکی، اقتصادی و زیرساختی، دید و منظر و فرهنگی و اجتماعی انتخاب و وزن دهی شاخص ها بر اساس AHP انجام شد. در بخش دیگر پرسش نامه محقق ساخته که دارای آلفای کرونباخ 893/0 و نمونه آماری 384 نفره بر اساس فرمول کوکران می باشد میزان تأثیرگذاری معیارهای گردشگری طبق نظر مردم با نرم افزار SPSS تحلیل گردید. محدوده پژوهش شهر شاهرود با مساحت 51419 کیلومترمربع است. یافته های پژوهش نشان می دهد که گردشگری در شاهرود از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده و در سطح قابل قبولی نیست و در بخش خبرگان شاخص های اماکن رفاهی، امنیت و مهمان نوازی به ترتیب در اولویت قرار گرفتند و معیار اماکن رفاهی و اقامتی به عنوان برند گردشگری شاهرود انتخاب گردید.

هدف از این مطالعه، تحلیل فضایی اثرات کارخانه سیمان لار بخش رودآب شهرستان سبزوار با رویکرد تاب آوری مورد بررسی قرار گرفته است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز در بخش مبانی نظری از روش کتابخانه ای و برای جمع آوری داده های مورد نیاز از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شد. ابتدا اثراتی که احداث کارخانه در بخش ایجاد کرده مورد شناسایی قرار گرفت و سپس اثرات در قالب رویکرد تاب آوری در چهار بعد قرار داده شد و پرسشنامه ای طراحی شد. و پایایی پرسشنامه با استفاده از دیدگاه و نظرات کارشناسان و متخصصان مورد بررسی قرار گرفت و روایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ 0.94 محاسبه شد. جامعه آماری بخش رودآب شهرستان سبزوار در استان خراسان رضوی و حجم نمونه با محاسبه فرمول کوکران 365 برآورد شد. شیوه ی نمونه گیری تصادفی ساده بود. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی از میانگین و در بخش آمار استنباطی از رگرسیون خطی چند متغیره در محیط نرم افزار SPSS و همچنین مدل استاندارد شده مدلسازی معادلات ساختاری در محیط نرم افزار Lisrel استفاده شده است. با تحلیل پرسشنامه ها و محاسبات لازم میزان تاب آوری اثرات کارخانه سیمان لار در بخش در ابعاد و شاخص های مختلف مورد سنجش قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل شده از میانگین اثرات کارخانه در ابعاد مختلف با میانگین کلی 3.07 در تاب آوری بخش تأثیر داشته است، نتایج حاصل از مدل استاندارد شده معادلات ساختاری نشان داد بعد اجتماعی دارای بیشترین تاب آوری در بخش و سپس، بعد اقتصادی، بعد کالبدی و در نهایت بعد کالبدی به ترتیب در تاب آوری بخش تأثیر داشته اند. نتایج حاصل از رگرسیون خطی نشان داد اثرات مورد بررسی 98 درصد تاب آوری بخش را تبیین می کند.

یکی از پیشران های اساسی تحول زا در حوزه های مختلف از جمله گردشگری فناوری بلاکچین است که آینده نگاران از آن به عنوان یکی از 30 تکنولوژی برتر دهه ی کنونی و آینده ی بشر یاد می کنند. بر این اساس این مقاله بر آن است که بسترهای کاربرد فناوری بلاکچین در بخش گردشگری پایدار را پی جویی نماید. این مقاله از نوع مقالات کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی می باشد. نوآوری این مقاله پیشنهاد یک چارچوبی از کاربردهای این فناوری در حوزه ی سیاست گذاری توسعه پایدار، عملیاتی (کسب و کار) و تحقیقات و زیرساختها در گردشگری پایدار شهری ایران است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان تأثیر شاخص حفظ ارزش های فرهنگی و اجتماعی جوامع محلی بر گردشگری پایدار بیش از سایر شاخص ها و برابر با 953/0 است. میزان تأثیر شاخص ارتباط مستقیم خریدار و فروشنده خدمات در حوزه ی عملیاتی (کسب و کار) برابر با 881/0 و شاخص کاهش احتمال رزرو اشتباه در حوزه ی تحقیقات و زیرساختها نیز برابر با 925/0 است. بنابراین پیشنهاد روشن این مقاله این است که مدخل پیاده سازی بلاکچین در گردشگری پابدار از حوزه ی سیاست گذاری توسعه پایدار آغاز شود.

اهداف: هدف این پژوهش ارزیابی و شناسایی روند الگوهای تاریخی رشد شهر، شبیه سازی و پیش بینی اندازه و نحوه رشد آینده شهر زاهدان است؛ و به دنبال بررسی و شناسایی عوامل مداخله گر در تعیین جهت هوشمندانه محدوده های شهری و قصد پاسخ گویی به این سوال کلیدی است؛ که رشد محدوده شهری زاهدان مطابق با الگوهای تدارک و برنامه ریزی شده و همسان با جمعیت است یا خیر؟روش: پژوهش حاضر از طریق جمع آوری داده های اسنادی و تصاویر سنجش از دور ماهواره لندست طی دوره-های ده ساله زمانی از 1370 تا 1400 و کاربست مدل SLEUTH-3R جهت بررسی روند رشد محدوده شهر در گذشته و پیش بینی آینده آن تا سال 1430 و استفاده از نرم افزارهای تخصصی تجزیه و تحلیل داده های مکانی GIS و Envi انجام شد.یافته/نتایج: نتایج نشان داد روند رشد تاریخی شهر زاهدان بیشتر براساس رشد ارگانیک، رشد براساس گرایش به جاده و رشد مناطق شهری به صورت لبه ای و رشد آتی شهر به صورت درونی و سپس در کناره های بافت موجود خواهد بود. نتایج رشد آینده شهر زاهدان نشان داد

وجه استنباط شده یک عامل عمده اثرگذار بر رقابت پذیری کشورهای مقصد است که بسیاری از گردشگران در هنگام انتخاب آن را مدنظر قرار می دهند؛ ازاین رو بخش اساسی از تبلیغات و برندسازی بر ارائه تصویر مقصد استوار است. هدف  پژوهش حاضر، بررسی تأثیر تصویر مقصد گردشگری بر ریسک درک شده و قصد رفتاری گردشگران داخلی برای بازدید مجدد از کویر مرنجاب بود. پژوهش از نوع کاربردی و جمع آوری داده ها از طریق پرسش نامه بود. حجم جامعه نمونه محاسبه شده توسط نرم افزار Sample Power با توان 08/0 و سطح اطمینان 95/0، درمجموع 176 نفر برای جامعه گردشگران داخلی به صورت تصادفی در فصل های پاییز و زمستان در محدوده کویر مرنجاب بود. برای تحلیل فرضیه ها از مدل سازی معادلات ساختاری توسط نرم افزار AMOS استفاده شد. همچنین برای بررسی اثر شاخص تجربه قبلی بازدید گردشگران بر وجه استنباط شده آن ها، آزمون F در نرم افزار SPSS به کار رفت. یافته های این پژوهش نشان می دهد که وجه استنباط شده در ابعاد مختلف با توجه به آزمون F در سفر مجدد به کویر مرنجاب اثرگذار بوده است. همچنین براساس مدل معادلات ساختاری و طبق نظر گردشگران، ریسک های امنیت و بهداشت با برازش 83/0 در علاقه به برگشت و بازدید مجدد مقصد، مهم ترین ریسک هستند که باید در برنامه ریزی های سفر به منطقه کویر مرنجاب به آن توجه شود. این مطلب نشان می دهد که گردشگران از نظر فرهنگی (34/0) و زیرساختی (49/0) مشکلی برای بازدید مجدد ندارند. درواقع ریسک ادراک شده در این دو شاخص بسیار کم است. درمقابل، ریسک ناشی از رعایت نشدن بهداشت (95/0) و ایمنی (88/0) اثر بیشتری بر بازدید مجدد گردشگران در هر مدت زمان دارد؛ علت این امر با توجه به کمبود آب و سرویس های بهداشتی مناسب، وضعیت تپه های ماسه ای، کنترل نشدن اتومبیل های مخصوص کویر و ماسه نوردی و رانندگی های خطرناکی هستند که در مسیرها به مرگ خیلی از افراد منجر شده است. این مطالعه ثابت می کند که تصویر مقصد گردشگری (TDI) از طریق ادراک ریسک گردشگری (TRP) به طور مثبت و درخورتوجهی بر قصد بازدید تأثیر می گذارد؛ بنابراین توصیه می شود که مدیران مقصد گردشگری به عوامل خطر درک شده توسط گردشگران بالقوه ای که در این مطالعه بررسی شدند، توجه کنند. همچنین در تحقیقات آتی توصیه می شود عواملی بررسی شود که مدیران مقصد گردشگری آن را کنترل نمی کنند؛ یعنی سیاست های دولت در رابطه با مدیریت مقاصد گردشگری در عصر جدید.

پیامدهای توسعه شهری و پیچیدگی های معضلات زیست محیطی امروزی که بسیاری از جوامع شهری را درگیر نموده، وجود فضای سبز و گسترش آن را بیش از هر زمان دیگر ضروری ساخته است. بدون شک پارک های شهری نقش مهمی در ارتقای کیفیت محیط زیست شهری دارند، چنین فضاهایی با کارکردهای اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی به عنوان یکی از شاخص های شهر پایدار به شمار می آیند. در پژوهش حاضر که به بررسی اثرات اجتماعی ناشی از گسترش فضای سبز در شهر قوچان می پردازد، شاخص های اجتماعی مطلوب و نامطلوب در نتیجه ایجاد و گسترش این نوع کاربری، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی-تحلیلی بوده است. اطلاعات آن به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردیده است. حجم نمونه در نظر گرفته شده بر اساس فرمول کوکران برای توزیع پرسشنامه 383 عدد برآورد شد که با در نظر گرفتن مقیاس و شعاع دسترسی هر پارک، به روش نمونه گیری تصادفی در میان شهروندان (ساکنین، کسبه و مجاورین) توزیع شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزارSPSS پردازش شد. بررسی کارکردهای اجتماعی پارک ها نشان داد این فضاها در شهر قوچان به خصوص در پارک های ناحیه ای و منطقه ای علاوه بر اینکه دارای نتایج و آثار مطلوب اجتماعی هستند دارای تبعات نامطلوبی نظیر محل وقوع درگیری و نزاع اجتماعی و شکل گیری روابط نامناسب می باشد.

رویکرد عمده برنامه ریزی و مدیریت شهری ایران، متأثر از مکتب برنامه ریزی سنتی با محوریت طرح جامع است که غالباً در آن ابعاد توسعه فیزیکی، آرایش و انتظام کالبدی شهر، بر ابعاد اجتماعی شهروندی تقدم دارد. با این که طرح های جامع در ایران با هدف زمینه سازی رشد کالبدی موزون شهرها تدوین می شوند، اما عملاً نه تنها انرژی و هزینه های بسیاری را بر اقتصاد شهری تحمیل می کنند، بلکه اغلب بخش عمده ای از اهداف آن ها هرگز محقق نمی شود. بنابراین گذار از الگوی برنامه های جامع شهری به سمت برنامه ریزی راهبردی با توجه به خاصیت ترکیبی، انعطاف پذیر بودن و پویایی آن در جهت حل مسائل و مشکلات و سازگاری با تحولات آینده ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر، با هدف تدوین استراتژی های توسعه بیرجند به نگارش درآمده است. بنابراین ابتدا توسعه ی شهر در قالب برنامه ریزیِ راهبردی و بر پایه ی فرایندی مشارکتی با مشارکت ذی نفعان شهری (کارشناسان و مدیران) ارزیابی  شده و جهت تحلیل عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر شهر و تدوین استراتژی های توسعه، الگو SWOT و برای اولویت بندی استراتژی ها نیز روش QSPM به کار رفته است. نتایج حاصل از روش SWOT نیز نشان  دهنده موقعیت تدافعی شهر بیرجند به لحاظ برخورداری از شاخص های راهبرد CDS است و این یعنی بدترین وضعیت ممکن، چراکه از یک  طرف با ضعف ها و از طرف دیگر با تهدیدها روبه رو است و در ادامه استراتژی های مناسب برای برون رفت از این وضعیت، تدوین و سپس با استفاده از مدل QSOM اولویت بندی شد.

کیفیت مؤلفه های کالبدی سازنده فضای شهری و ارتباط آن با احساس امنیت، فراهم کننده موجبات سرزندگی در فضای شهری است. این مقاله با هدف شناسایی مؤلفه های کالبدی و تحلیل شدت تأثیر هر کدام بر کیفیت احساس امنیت در خیابان معلم و پاسداران شهر بیرجند انجام گرفته است. شاخص های کالبدی فضای شهری مطلوب که در احساس امنیت شهروندان تأثیرگذار هستند، با توجه به مدل مکان پایدار، شامل عملکردی (دسترسی ها و اتصالات فضا، دسترسی به حمل و نقل عمومی، اختلاط کاربری، کیفیت شبکه معابر، ایمنی پیاده رو برای گروه های خاص، حیات شبانه و کیفیت ساختار ابنیه)، تجربی زیبایی شناختی (خوانایی، کیفیت و کمیت مبلمان شهری، نورپردازی مناسب فضا، آلودگی محیطی، مقیاس و محصوریت فضا، نفوذپذیری بصری، کیفیت رنگ آمیزی فضا، وجود سلسله مراتبی از فضاهای باز، رعایت سلسله مراتب بین فضاهای همگانی و فضاهای خاص، انتظام بصری در نمای ابنیه و مالکیت) و زیست محیطی (پوشش گیاهی، شنیده شدن صدای  کمک خواهی افراد) است. با شناخت محدوده مورد بررسی، شاخص های استخراج شده از طریق پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفته اند. تعداد 120 عدد پرسشنامه در اختیار کاربران فضا قرار گرفت و نتایج آن با استفاده از نرم افزار spss به روش های ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی تحلیل شده است. یافته های حاصل نشان داد که شدت تأثیر شاخص های دسترسی به حمل و نقل عمومی، حیات شبانه، اختلاط کاربری، نورپردازی مناسب فضا، آلودگی محیطی و دسترسی ها و اتصالات فضا در خیابان معلم و شاخص های کیفیت شبکه معابر، کیفیت ساختار ابنیه، نفوذپذیری بصری، خوانایی و آلودگی محیطی در خیایان پاسداران از نظر کاربران فضا در احساس امنیت بیشتر از سایر موارد است. از جمله اقدامات مؤثر برای افزایش احساس امنیت و پویاسازی خیابان پاسداران، بهره گیری از پتانسیل پارک وحدت و میدان قدس جهت استقرار فعالیت های شبانه روزی در محدوده آن هاست.

در حال حاضر، کارگزاران توسعه محلی، ملی و بین المللی مختلف، راهبرد های توسعه محلی متفاوتی را در پاسخ به چالش های زیست محیطی انتخاب کرده اند. یکی از راهبردها سبزکردن اقتصاد از طریق توسعه مشاغل سبز است؛ مشاغلی که با کاهش مصرف انرژی و مواد خام، محدودکردن تولید گازهای گلخانه ای ، به حداقل رساندن پسماند، آلودگی، حفاظت و احیای اکوسیستم، اثرات زیست محیطی را کاهش می دهند. پژوهش حاضر با رویکرد آینده نگاری به شناسایی مهم ترین عوامل مؤثر در وضعیت آینده مشاغل سبز پایدار شهر بیرجند و بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر می پردازد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری اطلاعات، ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت براساس روش های جدید علم آینده نگاری، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام شده است. در ابتدا تعداد 40 متغیر اولیه در قالب 10 بخش کلی به روش دلفی از تعداد 15 نفر از نخبگان و دانشگاهیانِ مطلع با مشاغل سبز شناسایی شد. سپس متغیرهای اولیه در چهارچوب ماتریس اثر متقاطع در نرم افزار میک مک تعریف شد. با نظر نخبگان در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع به متغیرها بر مبنای میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آن ها با اعدادی در طیف 0 تا 3، امتیاز داده شد. درنهایت عوامل کلیدی و پیشران های مؤثر در وضعیت آینده مشاغل سبز شهر بیرجند استخراج شد که سه عامل مدیریت سبز، وضع قانون و مقررات و آیین نامه و بازکاهی (حداقل پسماند و آلودگی) از مهم ترین و مؤثرترین پیشران ها در تبیین چشم انداز آینده مشاغل سبز پایدار شهر بیرجند شناخته شد.

امروزه بافت های تاریخی و قدیمی به عنوان هسته مرکزی شهر با مشکلات متعدد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و دسترسی مواجه هستند. راهبردهای برخورد با این بافت ها در دوران پست مدرن به احیاء و ساماندهی بافت های تاریخی و قدیمی و حداکثر بهره وری از مرکز شهر به عنوان یکی از اصول اساسی توسعه پایدار شهری توجه دارد. توقف گاه های طبقاتی یکی از مراکز خدماتی است که به منظور کاهش آمد و شد در مناطق مرکزی شهر، به  عنوان یکی از راهکارهای مؤثر، می تواند مدنظر قرار گیرد. شهر بیرجند با توجه به موقعیت اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و دانشگاهی، ضرورت مطالعه و برنامه ریزی حمل و نقل را در قسمت های مرکزی و بافت فرسوده می طلبد. از این رو، با توجه به اهمیت موضوع، در تحقیق حاضر به مکان یابی توقف گاه های طبقاتی در محدوده مرکزی شهر بیرجند، با به کارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی و روش های محاسباتی  نظیر تحلیل سلسله مراتبی پرداخته شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر جمع آوری اطلاعات میدانی و اسنادی در سطح شهر در راستای ایجاد لایه های اطلاعاتی و هم چنین سازمان های مرتبط می باشد. تحلیل نقشه ها نیز بر اساس روش AHP مبتنی بر مقایسه زوجی می باشد. نتایج نشان داد که جهت مکان بهینه توقف گاه های طبقاتی مهمترین مورد، معیار فاصله از مراکز اداری با وزن نهایی 38 .0 می باشد. پس از تطابق نقشه نهایی با واقعیت زمینی، زمین های با مساحت بالای 2000 متر مربع، فاقد کاربری فضای سبز و توقف گاه های عمومی، برای ایجاد توقف گاه طبقاتی محدوده مرکزی شهری بیرجند مطلوب تشخیص داده شد.

با توجه به تاکید روزافزون رویه و عمل برنامه ریزی در سطح بین المللی به توسعه اجتماعات محلی جهت کاهش فقر، متاسفانه در نظام برنامه ریزی کشورمان نه تنها به توسعه اجتماعات محلی و مکانیزمی که اینگونه اجتماعات می تواند در برخورد با فقر داشته باشند، توجهی نشده است، بلکه برنامه ریزان و تصمیم سازان نیز اطلاعات کمتری درباره نوع و ویژگیهای محلاتی که توانایی یا علاقه بیشتری در توسعه فعالیت های اجتماع محور دارند. بنابراین این مقاله شامل تحلیل توصیفی و تحلیلی از ظرفیت و در عین حال تفاوتهای فعالیت های توسعه اجتماعات محلی در قالب فرایند و نتیجه برای کاهش فقر است. برای این منظور این فعالیت ها در سه حوزه رفاه اجتماعی محله، اداره و مدیریت محله و مسایل اقتصادی و محیطی محلی دو محله میانه ای ها و دولتخواه های نعمت آباد (که از آن به عنوان منطقه فقیر نشین تهران یاد می شود) مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که خانوارهای با وضعیت اقتصادی و تحصیلات متوسط، بعد خانوار وسیع تر، نرخ اشتغال بیشتر، سرپرستان با سن بالاتر، وابسته به اکثریت قومی و دارای اقوام و آشنایان بیشتر در محله، بیشترین مشارکت و کمک را در بعد زمان و منابع مالی در توسعه اجتماعات محلی داشتند و این در حالی است که زنان سرپرست خانوار و مهاجرین وارد شده در کمتر از دو سال اخیر کمترین مشارکت را در این فعالیت ها دارند. همچنین گرچه هویت جمعی و تا حدی سرمایه اجتماعی در هر دو محله در حد خوبی و حتی در متغیرهای زمینه ای و زبان و قومیت بین دو محله میانه ای ها و دولتخواه تفاوتی وجود ندارد، ولی ساکنان محله میانه ای ها توانسته اند ظرفیت اجتماع محلی خود را در جهت کنش جمعی تنظیم نموده که این کنش منجر به تحول و جهش اقتصادی و خارج شدن آنها از تله فضایی فقر شده است.