غلامعلی عزیزی کیا

از جمله ظرفیت های قرآن کریم، جریان دائمی آن است که در پرتو آن، امکان بهره گیری از این کتاب آسمانی در زمان های پس از نزول فراهم می آید. این بهره برداری، گاه از انطباق بر مصادیق نو ناشی می شود. از جمله آیاتی که هم در مصداق نخستین و هم در مصداق های پسینش بحث ها و آرای متعددی را پدید آورده، آیات 4 8 سوره اسراء است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی در پی تبیین راز اختلاف نظر مفسران در بیان مصداق این آیات در دو حوزه تفسیر و تطبیق، به مواردی دست یافته است: برخی مفسران بر اساس اطلاعات تاریخی، آیات را تفسیر و مصادیق آن را بیان کرده اند؛ ولی در باب مصادیق مبتنی بر تأویل آن آیات سخنی نگفته اند؛ برخی دیگر آیات را بر اساس شرایط کنونی یهود و مسلمانان تفسیر کرده و گاه میان تفسیر و تأویل آیات خلط نموده اند؛ برخی نیز بخشی از آیات را با تکیه بر اطلاعات تاریخی و بخشی دیگر را با توجه به شرایط کنونی یهود تفسیر و تعیین مصداق کرده اند. در این میان، برخی مفسران، هم به مصادیق پیشین و هم به بخشی از آیات که گویای شرایط کنونی یهود است، پرداخته اند. این دیدگاه با تطبیقات مطرح شده در احادیث معصومان(ع) نیز ناسازگار نیست. غالب مفسران در پی بیان مصادیق بعدی آیات نبوده اند؛ اما در احادیث معصومان(ع) به این بُعد از ظرفیت معرفتی آیات توجه و برخی از مصادیق مهم آن بیان شده است.

در آیه ۵۵ آل عمران به تطهیر عیسی (ع) توسط خدا اشاره شده است: «وَمُطَهِّرُکَ مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا». مقصود از این تطهیر چیست و چه دیدگاه هایی درباره آن وجود دارد؟ نوشتار حاضر با هدف تبیین چیستی این تطهیر با روش تفسیر تطبیقی در پی آن است که دیدگاه مفسران درباره تطهیر عیسی (ع) را بررسی کند و دیدگاه برگزیده را بر اساس شواهد قرآنی و برخی منابع یهودی و مسیحی ارائه دهد. قرآن با تأکید بر کشته نشدن و به صلیب کشیده نشدن عیسی (ع) نشان می دهد که آنچه به عیسی (ع) نسبت داده شده نارواست. یهودیان بهتان هایی از قبیل نامشروع بودن تولد، کفر، سحر و بدعت گذاری به ایشان وارد کرده بودند و در باور آنان سزای این اتهامات کشته شدن بوده است و اصرار داشته اند که او را کشته اند. قرآن، در مقابل، با تعابیر مختلف و از جمله با اصرار بر کشته نشدن و به صلیب کشیده نشدن، ایشان را از این اتهامات ناروا تطهیر کرده است.