میترا صمیعی

هدف پژوهش حاضر بررسی و ارزیابی  کیفی پورتال های نهاد کتابخانه های عمومی کشور بر اساس الگوی ارزشیابی کیفی وب کیو. ای. ام. است.نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش حاضر، پیمایشی – توصیفی بود. جامعه آماری پژوهش ، پورتال های نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سال 1395 بود که تعداد 32 پورتال مشاهده و امتیازدهی شده است. برای گردآوری داده ها از مشاهده  مستقیم و بر اساس سیاهه وارسی انجام شده است که بر اساس الگوی ارزیابی کیفی وب و مبتنی بر استاندارد ایزو 1-9126 انجام شده است. یافته ها نشان داد که از لحاظ معیار اصلی "کاربرد پذیری" با میانگین 39/0 در وضعیت متوسط ارزیابی شدند و از لحاظ "قابلیت عملکرد" میانگین کل 27/0 در وضعیت نامطلوبی قرار دارند و همچنین از لحاظ معیار "قابلیت اطمینان" میانگین کل 57/0 در وضعیت متوسط به بالا قراردارند و از نظر "شاخص کارائی" با میانگین 704/0 نیز در وضعیت مطلوبی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که پورتال های مورد پژوهش از نظر شاخص کارایی وب کیو ای ام در رتبه اول ، قابلیت اطمینان(اعتبار) در رتبه دوم ، کاربرد پذیری در رتبه سوم و قابلیت عملکرد در رتبه آخر قرار دارند .یعنی پورتال های مورد پژوهش از نظر معیارهای "کاربرد پذیری" و "قابلیت عملکرد" دچار نقاط ضعف بیشتری هستند. ودر معیارهای "کارائی" و "قابلیت اطمینان"  با میانگین بالای 50 درصد در وضعیت مطلوب تری هستند.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل مفهومی الگوی  مرجع دلوس و چارچوب پنج اس و شناسایی روابط بنیادین بین مفاهیم و شاخص های این الگو و چارچوب در سازماندهی و ارزیابی کتابخانه های دیجیتالی انجام شده است. روش پژوهش حاضر تحلیل مفهومی الگوی مرجع دلوس و چارچوب پنج اس در سازماندهی و ارزیابی کتابخانه های دیجیتالی بوده است. تمرکزالگوی مرجع دلوس بر شناسایی شش مفهوم اصلی و نیز روابطی است که کل یک کتابخانه دیجیتالی را در بر می گیرد ، درحالیکه تمرکز چارچوب پنج اس. بریکپارچه سازی مفاهیم کتابخانه دیجیتالی با پنج اس است . یافته ها نشان داد، الگوی دلوس و چارچوب پنج اس درحوزه هایی مانند جریان ها، محتوا، اجتماع ها و کاربران  ، روابط مشترکی با کتابخانه های دیجیتالی دارند. در نتیجه، انعطاف پذیری چارچوب پنج اس در بخش ساختار به عنوان ابزاری قدرتمند برای تحلیل و سازماندهی محتوا در کتابخانه های دیجیتالی می تواند با به کارگیری انواع فراداده ها در سامانه کتابخانه های دیجیتالی مبتنی بر الگوی مرجع دلوس ، کاربردی شود . بخش سناریو در چارچوب پنج اس می تواند در پیش بینی هایی که در خصوص خدمات اطلاعاتی کتابخانه های دیجیتالی با توجه به رشد و افزایش فناوری های نوین اطلاعاتی  در جهان اتفاق می افتد ، کمک کند.

هدف: ارزیابی کیفیت دوره آموزش الکترونیکی کتابخانه ملی ایران در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی. روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش با استفاده از پرسشنامه ساختاریافته براساس مؤلفه های استاندارد اسکورم داده های مورد نیاز گردآوری و تجزیه و تحلیل شد. یافته ها: میانگین 8 مؤلفه (دسترس پذیری، تعامل، طراحی آموزشی، سازماندهی محتوا، سیستم مدیریت یادگیری، بازخورد، چندرسانه ای، و فراداده) 52/2 به دست آمد که با استفاده از سه دامنه مطرح (مطلوب، نسبتاً مطلوب، و نامطلوب) و نقطه برش 66/1، نسبتاً مطلوب ارزیابی شد. نتیجه گیری: آموزش الکترونیکی کتابداری در کتابخانه ملی براساس استاندارد اسکورم در شرایط نسبتاً مطلوب قرار دارد و برای رسیدن به وضعیت کاملاً مطلوب لازم است تلاش بیشتری در هریک از مؤلفه های فوق صورت گیرد. همچنین، برای روزآمدسازی آموخته های کارکنان در سازمان های بزرگ و با توجه به کمبود زمان و ساعات کاری متفاوت میان کارکنان، استاندارد اسکورم می تواند به عنوان غنی ساز و تسهیل گر محیط های یادگیری به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

هدف: این پژوهش، با هدف بررسی نقش هوش فرهنگی بر عملکرد کتابداران کتابخانه های دانشگاه علامه طباطبایی انجام گرفته است. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نظر نوع کاربردی، و به روش پیمایشی – توصیفی انجام گرفته است. در این پژوهش رابطه هوش فرهنگی وابعاد آن با عملکرد کتابداران با استفاده از ابزار پرسش نامه، مورد بررسی قرار گرفته است و جامعه مورد مطالعه، کتابداران کتابخانه های دانشگاه علامه طباطبایی(مجموعا 56 مدیر و کتابدار) می باشد. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که بین هوش فرهنگی و عملکرد کتابداران رابطه معناداری وجود دارد. مقدار همبستگی محاسبه شده 0.63 بین هوش فرهنگی و عملکرد، 0.39 بین مولفه استراتژی هوش فرهنگی و عملکرد، 0.51 بین مولفه دانش هوش فرهنگی بر عملکرد، 0.49 بین مولفه انگیزش هوش فرهنگی و عملکرد، 0.47 بین مولفه رفتار هوش فرهنگی و عملکرد را نشان می دهد. نتیجه گیری: مولفه های هوش فرهنگی کتابداران کتابخانه های دانشگاه علامه طباطبایی به ترتیب مولفه استراتژی هوش فرهنگی، مولفه دانش هوش فرهنگی، مولفه انگیزش هوش فرهنگی، مولفه رفتار هوش فرهنگی است. بین هوش فرهنگی و تمام مولفه های ذکر شده با عملکرد کتابداران در سطح آلفای 0.05 رابطه معناداری وجود دارد.

هدف: هدف این پژوهش حاضر شناسایی رسانه های اجتماعی ب و نقش آن در تبادل دانش بین متخصصان حوزه حفاظت رقمی بر مبنای مدل لانه زنبوری برای به اشتراک گذاری محتواهای علمی است.  روش شناسی : پژوهش حاضر از نوع تحلیلی و رویکرد کیفی به روش مطالعه دلفی از طریق 15 سوال باز در بین 20 متخصص عضو یک گروه تخصصی حفاظت رقمی با بافت های مختلف فرهنگی اعم از کتابخانه، موزه، آرشیو، انجام گرفت. یافته ها : یافته ها نشان داد که میزان آشنایی پاسخ دهندگان نسبت به برنامه فیسبوک 25% و برنامه LinkedIn. 22%، 20% Foursquare، ویکی ها 15%، یوتیوب 10%، تویتر 8%، است و هیچیک با دروازه پژوهشی که وب سایت اجتماعی مخصوص متخصصان است، آشنا نبودند و درصد صفر بود. متخصصان برای به روزرسانی منظم اطلاعات در اهداف کاری و بالابردن بهره وری 100% از فیسبوک، در به دست آوردن اطلاعات 90% از فیسبوک و یوتیوب ، دبرقراری ملاقات و ارتباط شبکه ای 90% فیسبوک و LinkedIn، در تبادل و اشتراک دانش 100% از LinkedIn  و فیسبوک استفاده می کنند. 90% متخصصان انحراف فکری را در فیسب.ک و یوتیوب، 10درصد هم اتلاف زمان بهره وری، بهره وری پایین در یوتیوب و تویتر از معایب اسفاده از رسانه های اجتماعی در تحقیقات علمی بیان کردند. مزیت خود رئیس بودن(مدیریت زمان، دموکراسی) 100% در فیسبوک، LinkedIn ذکر شده است. از 7 بلوک مدل لانه زنبوری، به اشتراک گذاری 100% در فیسبوک و LinkedIn، حضور 90% در Foursquare، هویت، ارتباطات، گروه ها و گفتگوها 90% در فیسبوک و LinkedIn و شهرت 90% در، LinkedIn ذکر شده است. نتیجه گیری: نتایج ان بررسی نشان می دهد که اجزای کلیدی مدل لانه زنبوری رسانه های اجتماعی می تواند در تبادل دانش بین متخصان با شیوه های بدست آوردن اطلاعات، تبادل اطلاعات و اشتراک دانش، بروزرسانی اطلاعات، ملاقات و ارتباط شبکه در حوزه های مختلف علوم و نیز برای درک نیازهای تعاملی و نحوه ی تغییر این نیازها در طول زمان به کار گرفته شود. رسانه های اجتماعی بخش اساسی ارتباطات روزانه کاری در حوزه تحقیقات علمی کشور است. در بین رسانه های اجتماعی بخش اساسی ارتباطات روزانه کاری در حوزه تحقیقات علمی کشور است. در بین رسانه های اجتماعی مورد بررسی در پژوهس حاضر، فیسبوک و LinkedIn در 7 شاخص کلیدی مدل لانه زنبوری بیشترین کاربرد را دارد.

هدف: این پژوهش با هدف مطالعه و شناسایی عناصر فراداده حفاظت در سه طرح تحقیقاتی سیدارز، کتابخانه ملی استرالیا، و ندلیب، و میزان تطابق آن با عناصرالگوی اطلاعاتی استاندارد اُ.ای.ای.اس. انجام گرفته است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش کتابخانه ای و دلفی انجام گرفته است. در این پژوهش عناصر فراداده حفاظت سه طرح تحقیقاتی از طریق مشاهده، مصاحبه و نظرسنجی از متخصصان و مدیران طرح تحقیقاتی مورد پژوهش گردآوری شد. سپس این عناصر با یکدیگر مقایسه و ارتباط آنها با مؤلفه ها و انواع اطلاعات الگوی اطلاعاتی استاندارد اُ.ای.آی.اس. سنجیده شد. یافته ها: رویکردهای عناصر فراداده حفاظت در طرح های فوق، مفاهیم و اصطلاح شناسی اُ.ای.آی.اس. را به عنوان چارچوب بنیادین فراداده ای خود اتخاذ کرده اند، اما کتابخانه ملی استرالیا به طور ضمنی از اُ.ای.ای.اس. تبعیت می کند. هر سه طرح، رویکردشان تمرکز بر مؤلفه های اطلاعات منشأ و بازنمایی مدل اطلاعاتی اُ.ای.آی.اس. است و به دیگر انواع اطلاعات الگوی اطلاعاتی اُ.ای.آی.اس. مانند اطلاعات توصیفی و یا بسته بندی و اطلاعات توصیفی حفاظت (از قبیل اطلاعات مرجع، محتوا و تثبیت) بسیار محدودتر پرداخته اند. نتیجه گیری: وجود فراداده برای حفاظت سطح بالا، مستقل از ویژگی های حفاظت رقمی، می تواند نقطه آغازی برای اقدامات جدید حفاظت رقمی باشد و تطابق فراداده حفاظت و استاندارد اُ.ای.آی.اس. را در میان انباره های آرشیوی ارتقاء بخشد. با استفاده از یافته های این پژوهش می توان کوششی جدید را برای شناسایی بهترین عملکردها و رویکردهای رایج برای به کارگیری فراداده حفاظت در حمایت از فرآیند حفاظت رقمی آغاز کرد؛ و در نهایت استفاده همه از یک استاندارد فراداده حفاظت نظیر پرمیس و بومی سازی آن در هر کشور را الزامی می سازد.

هدف: این پژوهش ٬ با هدف بررسی وضعیت موجود حفاظت رقمی آرشیوهای ملی،منتخب عضو شورای جهانی آرشیو،از طریق شناسایی راهبردها و شیوه های نگهداری،انباره های رقمی،استانداردها، فرمت ها و ابزارهای ذخیره سازی، سطوح دستیابی ٬ و امنیت انجام گرفته است. روش/رویکرد پژوهش : در این پژوهش از پیمایش تحلیلی و توصیفی استفاده شده است.در این روش،با استفاده از ابزار پرسشنامه، جامعه مورد مطالعه،از نظر مسائل مربوط به حفاظت رقمی در دو دسته آرشیوسازی رقمی و دستیابی دائمی مورد بررسی قرار گرفته است.پرسشنامه از طریق پست الکترونیکی برای جامعه مورد مطالعه فرستاده شد که شامل11آرشیو ملی منتخب عضو شورای جهانی آرشیو بودند. یافته­ه ا: 91/90درصد آرشیوهای ملی از رسانه­های مغناطیستی پیوسته و تیب لایبرری؛ 82/81 درصد از فناوری سن؛91/90 درصد از استاندارد متس و الگوی مرجع اُ.اِی.آی.اس.؛ 91/90 درصد از فرمت پی.دی.اف.، تیف ، ام.پی.3 ،و دبلیو.ای.وی.ای؛ 100درصد از راهبرد تهیه پشتیبان ؛ 45/45 درصد شیوه دستیابی به کل مجموعه به­صورت رایگان، شیوه دستیابی با محدودیت حق مؤلف، و شیوه دستیابی رایگان به بخشی از مجموعه اسناد رقمی؛ و100 درصد از سازوکار اثبات/تأیید و مدیریت کنترل دستیابی استفاده می کنند. نتیجه­گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که به­دلیل کیفیت و عمر بالای رسانه­های مغناطیستی برخط و تیب لایبرری و نیز سن ها- به­واسطه ادغام بهتر و میسر ساختن اشتراک تسهیلات پشتیبان - این ابزارها برای ذخیره­سازی و حفاظت بلندمدت پشتیبان ها و اسناد رقمی در آرشیوهای ملی مناسب هستند.استاندارد متس و الگوی مرجع اْ.ای.ای.اس ، ای.اِی.دی [1] و فرمت­های پی.دی.اف.،تیف، ام.پی.3 ،و دبلیو.ای.وی.ای از استانداردهای مناسب اسناد رقمی در آرشیوهای رقمی هستند.راهبرد تهیه پشتیبان و انتقال اطلاعات و دستیابی به کل مجموعه،به­صورت رایگان و با محدودیت حق مؤلف و به­کار­گیری سازوکار تأیید/اثبات و مدیریت کنترل دستیابی برای حفاظت رقمی بلند مدت اسناد رقمی در آرشیوهای ملی مناسب هستند

فنآوری اطلاعات و ارتباطات ابزاری ضروری برای انجام بسیاری از فعالیتهای الکترونیکی و افزایش کیفیت خدمات اطلاعات محور است. ICT عامل اساسی در توسعه و رشد اقتصادی و رسیدن به جامعه های دانش محور است. استفاده از ICT تحول عظیمی در مفهوم اقتصاد جهان ایجاد کرده و تعابیری چون اقتصاد شبکه، اقتصاد اطلاعات، اقتصاد دانش، و غیره را مطرح کرده است. بهره گیری از ICT تولید، پردازش، ذخیره سازی و انتقال اطلاعات را متحول میسازد و اطلاعات به صورت کالایی اقتصادی مورد دادوستد قرار میگیرد. در این مقاله ابتدا مفهوم اقتصاد نوین مورد اشاره قرار گرفته، سپس اطلاعات به عنوان کالای اقتصادی و نقش آن در بازارها مطرح گردیده است، همچنین ICT به عنوان ابزار اقتصاد نوین و تأثیر آن در بهره وری و تولید ناخالص ملی مورد بررسی قرار گرفته است.