محمد دبیرمقدم

محمد دبیرمقدم

مدرک تحصیلی: استاد گروه زبان شناسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۳ مورد.
۴۱.

جهت مجهول در زبان فارسی: رویکردی کمینه گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 81 - 110

کلیدواژه‌ها: ترتیب جهانی ادغام جهت فعل ساخت مجهول نقش معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۲۶۰
در پژوهش حاضر، مسأله جهت مجهول در زبان فارسی در رویکرد کمینه گرای بوورز مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. این رویکرد از تازه ترین تعدیل های شکل گرفته در چارچوب برنامه کمینه گرا است که در آن کاستی های موجود در نظریات پیشین از میان رفته و مهم ترین دستاورد آن ارائه ترتیب جهانی ادغام است؛ ترتیبی که به زعم بوورز با کمک آن می توان فرایند ادغام در زبان های گوناگون را سامان بخشید. در این مقاله با استناد به داده های زبانی مستخرج از «پیکره وابستگی نحوی زبان فارسی»، ضمن نشان دادن چگونگی عملکرد این ترتیب جهانی، به بررسی بخشی از پیکره با برچسب «جمله مجهول» پرداختیم. همچنین، با به کارگیری چارچوب نظری متأخر بوورز که در زبان فارسی نیز راهگشاست، به تحلیل ساخت های غیرمجهولی پرداختیم که در پیکره با عنوان جمله مجهول حضور یافته اند. تعیین جایگاه نحوی گروه های اسمی باتوجه به نقش های معنایی متمایز آنها، مشخص نمودن جایگاه عبارت کنادی در جملات مجهول، بررسی مقوله سور شناور و ایجاد تمایز در شیوه ادغام جملات اسنادی و جملات مجهول در زبان فارسی حاصل تحلیل های این پژوهش در چارچوب برنامه کمینه گرا هستند.
۴۲.

ویژگی های فعل مرکب در زبان بهدینان یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 47 - 68

کلیدواژه‌ها: فعل مرکب فعل مرکب انضمامی فعل مرکب ترکیبی زبان بهدینان زرتشتیان یزد رویکرد تعاملی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۳۰۳
زبان ها برای ایجاد مفاهیم جدیدی که برای آن ها برابرنهاد بسیطی ندارند اغلب به تولید فعل های با دو جزء یا بیشتر دست می زنند. این فرایند در برخی زبان ها بسیار پربسامد است به طوری که در زبان فارسی تولید افعال بسیط به نظر چندان زایا نمی رسد و تعداد فعل های ساده رایج در گفتار و نوشتار فارسی از چند صد فعل تجاوز نمی کند. دبیرمقدم (1376) ضمن بررسی و نقد آثار پیشین در این زمینه، به اثبات وجود و معرفی وجوه مختلف فعل های مرکب انضمامی به عنوان گونه پربسامدتر فعل مرکب در زبان فارسی می پردازد. پژوهش حاضر با بهره گیری از دستاوردهای دبیرمقدم (1376) به بررسی فعل مرکب، انواع و ویژگی های آن در زبان دری زرتشتیان یزد می پردازد. این پژوهش از منابع مکتوب موجود و همچنین نمونه های ثبت شده از گویشوران این زبان بهره جسته و بر تأثیر مؤلفه های نحوی-معنایی بر تصریف فعل های مرکب این زبان تمرکز می کند. عواملی مانند زمان فعل، اصلی یا وجهی بودن آن، لازم یا متعدی بودن مفهوم کلی فعل مرکب و همچنین گذرایی جزء فعلی آن تعیین کننده ویژگی های تصرف آن در زبان زرتشتیان یزد است. در نهایت یافته های این پژوهش مؤید نیاز به اتخاذ رویکردی تعاملی است که خود را محدود به حوزه یا رویکردی نکند تا امکان بررسی و روشنی افکندن بر ارتباط میان عوامل و مؤلفه های بخش های مختلف دستور را برای پژوهشگر مهیا فراهم آورد.
۴۳.

رده شناسی ترتیب واژه ها در زبان خانیکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 143 - 172

کلیدواژه‌ها: زبان خانیکی رده شناسی زبان ترتیب واژه ها مؤلفه های رده شناختی واژه بست

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۲۱۹
هدف اصلی از نگارش این مقاله، به دست دادن توصیفی از دستور زبان خانیکی بر پایه داده های تجربی است. این گونه زبانی متعلق به شاخه غربی جنوبی زبان های ایرانی است. این زبان مانند بسیاری از دیگر زبان های بومی ایران در خطر نابودی است. این زبان در روستای خانیک، که گویشوران آن را خونک [xunek] تلفظ می کنند، گفت وگو می شود. در این مقاله، توصیف مؤلفه های رده شناختی ترتیب واژه ها بر مبنای مقاله درایر (1992) با در نظر گرفتن مؤلفه های بیست و چهارگانه جفت های همبسته صورت گرفته است. بررسی و تحلیل داده های زبانی این مطالعه مبتنی بر داده های صوتی جمع آوری شده از گفتار طبیعی دو فرد کهنسال و بی سواد این روستا یک گویشور مرد 92 ساله و یک گویشور زن 90 ساله است. برای گردآوری داده ها از روش میدانی همچون مشاهده و مصاحبه حضوری استفاده شده است. حجم این داده ها بیش از 60 دقیقه است و بالغ بر 500 پاره گفتار از این داده های صوتی، توسط نگارندگان آوانگاری شده و تقطیع صرفی، نحوی و معنایی تمام جملات ثبت شده است. در نهایت توصیف و تحلیل داده ها در چارچوب نظری برگزیده انجام یافته است. از آن جایی که یکی از نگارندگان این مقاله خود گویشور این زبان است و از شم زبانی و توانش در این زبان برخوردار است، جمع آوری داده ها با دقت بالایی صورت گرفته است. فایل های صوتی تمام مثال ها برای پژوهش های آتی در زمینه آواشناسی و تحلیل های دقیق تر واجی موجود هستند. به لحاظ ترتیب سازه ها، داده های این تحقیق حاکی از آن بود که زبان خانیکی دارای 12 مؤلفه از مؤلفه های فعل پایانی قوی و 18 مؤلفه از مؤلفه های فعل میانی قوی در مقایسه با گروه زبان های اروپا-آسیا می باشد. این زبان همچنین دارای 15 مؤلفه فعل پایانی قوی و 20 مؤلفه فعل میانی قوی در مقایسه با گروه زبان های جهان بود. بنابراین زبان خانیکی هم در مقایسه با زبان های اروپا-آسیا هم در مقایسه با زبان های جهان بیش تر دارای مؤلفه های زبان های فعل میانی قوی است. این زبان مانند بسیاری دیگر از زبان های ایرانی دارای رده آمیخته است و این موضوع را که رده آمیخته خود یک رده است بیش تر تقویت می کند.
۴۴.

مقایسه گفتمان نماها در گفتمان روایی کودکان فارسی زبان هفت و ده ساله با بزرگ سالان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دوزادهم فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 275-302

کلیدواژه‌ها: گفتمان نما پیوستگی گفتمان قصه گویی کودک گفتمان روایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۳۹۱
گفتمان نماها تعیین می کنند که چگونه درک مخاطبان همسو با یکدیگر یا متفاوت از هم است. با توجه به اهمیت گفتمان نماها در افزایش مهارت زبانی و کلامی کودکان و نیز بالا بردن سطح پیوستگی گفتمان آن ها، هدف این پژوهش آن است که با استفاده از مدل هنسن ( 1998 ) به مطالعه فرایند تولید گفتمان نماها در گفتمان روایی کودکان فارسی زبان هفت و ده ساله و بزرگ سالان بپردازد. پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است. 37 کودک هفت ساله و 40 کودک ده ساله از یک دبستان دخترانه و یک دبستان پسرانه واقع در شهر تهران به صورت هدفمند انتخاب شدند. همچنین، 18 بزرگ سال نیز برای مقایسه عملکرد کودکان با آن ها انتخاب شدند و آزمون بازگویی داستان بر اساس روش چویی ( 2007 ) و کیرتزیس و اروین تریپ ( 1999 ) اجرا شد. نتایج نشان داد آزمودنی ها قادر بودند از انواع گفتمان نماها در گفتمان روایی خود استفاده کنند و در مجموع، میزان استفاده کودکان از گفتمان نماها بیشتر از بزرگ سالان بود. به نظر می رسد گاه پیوستگی انسجام را جبران می کند و گاه روابط معنایی منطقی مبتنی بر دانش پیشین به جای گفتمان نماها ایفای نقش می کنند.
۴۵.

تغییرات نحوی صورت گرفته در ترکی قشقایی در اثر تماس زبانی با فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره چهاردهم خرداد و تیر ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) ۲۵۹-۲۲۵
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۳۹
ترکی قشقایی از زبان های ترکی جنوب غربی (اُغوز) است که در جنوب ایران به آن تکلم می شود. تماس زبانی شدید و طولانی مدت ترکی قشقایی با فارسی باعث شده است تا این زبان در همه سطوح زبانی دچار تغییراتی عمیق در مشخصه های بومی خود شده و همگرایی آن با زبان فارسی روز به روز افزایش یابد. در این تحقیق در چارچوب مدل کپی رمز که توسط لارس یوهانسون معرفی شده است، به تغییرات نحوی ایجاد شده در این زبان در اثر تماس با زبان فارسی پرداخته شده است. تغییر در راهکارهای سببی سازی، راهکارهای بیان مقوله وجهیت، بیان فعل «داشتن»، حذف پسوند اضافی در ترکیب های اضافی-ملکی، تغییر در بیان افعال ربطی و وجودی، بررسی مقوله گواه نمایی، بررسی ترکیب نوساخته «پسوند ملکی+belä»، تغییر پس اضافه تحت حاکمیت برخی افعال، بررسی حضور ساخت اضافه فارسی، نکره فارسی و معرفه کردی در ترکی قشقایی، حذف پی بست پرسشی ساز -mI و تغییری که در ترتیب صفت و حرف تعریف نکره (bir) پدید آمده است، از جمله مواردی است که در این پژوهش مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته اند. در این تحقیق با بررسی و تحلیل پیکره ای نوشتاری متشکل از هفت کتاب داستان و با تکیه بر آمار بدست آمده از این بررسی، علاوه بر ارزیابی مجدد ادعاهای پژوهش های پیشین در زمینه تغییرات نحوی پیش آمده در ترکی قشقایی، دستاوردهای جدیدی نیز معرفی شده است.
۴۶.

رده شناسی ترتیب واژه ها در زبان عربی برپایه مولفه های درایر (1992)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۳ 59 - 89

کلیدواژه‌ها: رده شناسی زبان زبان عربی معیار ترتیب واژه همگانی های زبان مولفه های رده شناختی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۸۸
در رده شناسی، زبان ها بر اساس مولفه های صرفی، نحوی، معنایی و حتی واجی خاص رده بندی و طبقه بندی می شوند. مجموع این رده بندی و طبقه بندی ها به زبان شناسان کمک می کند تا جهانی های زبانی را معرفی کنند. هدف این پژوهش تعیین وضعیت رده شناختی ترتیب واژه زبان عربی معیار است. زبان عربی معیار، گونه ادبی و استاندارد شده ای است که در نوشتار رسمی و ادبی در بین عرب زبانان، استفاده می شود. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند در آموزش زبان فارسی به عرب زبانان مفید باشد. در این مقاله، ترتیب واژه زبان عربی معیار بر اساس 25 مولفه رده شناختی (درایر (1992)، دبیرمقدم (1392) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زبان عربی معیار در مقایسه با زبان های آفریقا، زبان های آروپا-آسیا و زبان های جهان به ترتیب از 20، 22 و 23 مولفه از مولفه های زبان های فعل میانی قوی (VO) برخوردار است. بنابراین زبان عربی معیار گرایش به رده زبان های فعل میانی (قوی) دارد.
۴۷.

بازنمایی های ایدئولوژیک در گفتمان سیاسی برجام؛ مطالعه موردی سخنرانی رؤسای جمهور ایران و آمریکا رویکرد نقش گرای نظام مند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره هفدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 113-132

کلیدواژه‌ها: توافق هسته ای تحلیل گفتمان انتقادی بازنمایی ایدئولوژیک برجسته سازی حاشیه رانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۲۷۶
در تاریخ 23 تیرماه سال 1394 ایران و شش قدرت جهانی پس از دو سال مذاکره به توافقی درزمینه برنامه هسته ای ایران دست یافتند. این توافق که به توافق برجام معروف شد، نقطه پایانی بر چندین سال تحریم های بین المللی علیه ایران بود. پژوهش حاضر به تحلیل بازنمایی های متفاوت رؤسای جمهوری ایران و آمریکا از توافق هسته ای برجام می پردازد. این پژوهش تلاشی در جهت کاربست نظریه نقش گرای نظام مند هلیدی در تبیین بازنمایی های ایدئولوژیک است. در بخش تحلیل گفتمان توصیفی ابتدا داده ها از منظر نظام گذرایی از دو جنبه مورد تحلیل قرار گرفته اند. در این بخش ابتدا نوع فرایند به کارگرفته شده و بسامد هریک از فرایندها در متن داده ها مورد محاسبه قرار گرفته است. سپس پس از شناسایی مشارکان اصلی در متن، نوع نقشی که به هریک از آن ها سپرده شده مورد تحلیل قرار گرفته است. داده ها در این بررسی برگرفته از نخستین موضع گیری رؤسای جمهوری ایران و آمریکا پس از حصول توافق برجام است. نتایج نشان می دهد اوباما بیشتر بر کنش ها و روحانی بر توصیف تمرکز دارد. هر دو رئیس جمهور برخی مشارکان را در حاشیه قرار می دهند و برخی را برجسته می سازند. طرفین در توصیف های خود از قرارداد به دنبال بازنمایی مثبت گفتمان خودی و ساختارشکنی معنای موردنظر گفتمان رقیب هستند.
۴۸.

ارزیابی دستور داستان در گفتمان روایتی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تازه های علوم شناختی سال ۲۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۹۸) ۱۳۶-۱۲۳

کلیدواژه‌ها: ارزیابی زبان دستور داستان گفتمان روایتی آسیب شنوایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۲۷۵
مقدمه: آزمون گفتمان روایتی فارسی که ابزاری برای بررسی بالینی گفتمان کودکان و بزرگسالان فارسی زبان با و بدون نیازهای ویژه به شمار می رود، مقیاسی برای ارزیابی دستور داستان ارائه نکرده است. پژوهش حاضر به منظور استانداردسازی آزمون دستور داستان در گفتمان روایتی فارسی زبانان مبتلا به اختلالات ارتباطی جهت ارزیابی بالینی انجام شد. روش کار: با استفاده از مقیاس لیکرت برای ارزیابی روایت، از پرسشنامه پنج سطحی برای سنجش وضوح عناصر چهار بخش روایت در مدل سلسله مراتبی ثرندایک استفاده شد. برای تعیین این که آیا سؤالات پیشنهادی، دامنه رفتاری مشاهده شده (دستور داستان) را پوشش می دهد، و برای همه آزمون گران ساده و ملموس است، و به طور کلی پرسشنامه دارای شاخص اعتبار محتوای بالایی بر اساس نظر متخصصان می باشد یا خیر، با شش زبان شناس و شش آسیب شناس گفتار و زبان مشاوره شد. برای تعیین روایی افتراقی، بررسی دستور داستان در رابطه با دو تکلیف بازگویی داستان و خلق بداهه روایت توسط دو گروه از دانش آموزان دبستانی با و بدون اختلال شنوایی در مدارس ابتدایی عادی انجام شد. پایایی به صورت درون ارزیاب و برون ارزیاب مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: در بخش های صحنه و موضوع، بین میانگین نمرات گروه های شنوا و دچار آسیب شنوایی در خلق روایت یا بازگویی داستان تفاوت معنا داری وجود نداشت اما در بخش های اپیزودها (001/0>P) و گره گشایی (001/0>P)، نمرات گروه شنوا به طور قابل توجهی بالاتر از گروه آسیب دیده شنوایی بود. نتیجه گیری: روایی و پایایی آزمون مبتنی بر مدل ثرندایک مشخص کرد که برای ارزیابی بالینی دستور داستان موثر است.
۴۹.

استعاره دستوری اسم سازی و بازنمایی ایدئولوژیک در گفتمان سیاسی برجام: رویکرد دستور نقش گرای نظام مند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژوهش های زبان شناسی: نظریه و کاربرد سال اول بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 21 - 44

کلیدواژه‌ها: استعاره دستوری اسم سازی بازنمایی ایدئولوژیک برجسته سازی گفتمان شناسی انتقادی برجام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۳۰۹
پژوهش حاضر با هدف تبیین چگونگی برجسته سازی و حاشیه رانی کنش ها و واکنش ها در بازنمایی ایدئولوژیک متن، به دنبال یافتن پاسخی به این پرسش است که یک گفتمان سیاسی، چگونه از فرایند اسم سازی برای توصیف وقایع و رخدادها بهره می برد و این کاربرد در خدمت چه اهدافی است. بدین منظور متون سخنرانی رؤسای جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا پس از امضای توافق هسته ای برجام در سال 2015 از نگاه گفتمان شناسی انتقادی انتخاب شده است. در بخش اول تحلیل داده ها تعداد 508 بند شناسایی و تحلیل شده است، که شامل متن کامل سخنرانی طرفین مذاکره است. در بخش دوم تحلیل ها، کاربرد استعاره دستوری اسم سازی در پوشش اخبار تحولات پیرامون توافق هسته ای، در بازه زمانی پس از خروج آمریکا از توافق لغایت گام پنجم ایران در کاهش تعهدات برجامی، در دو رسانه داخلی و دو رسانه خارجی مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده است نقش اسم سازی در بازنمایی های متفاوت از رویدادی واحد در رسانه های گفتمان های رقیب، نمایان شود. داده های این بخش نیز شامل 8 عنوان خبری از رسانه های چهارگانه فوق در پنج مقطع زمانی خاص است، که در آن ها تحولی عمده پیرامون توافق برجام صورت گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد هم در تنظیم متن سخنرانی دو رئیس جمهور و هم در پوشش تحولات سیاسی پیرامون توافق هسته ای توسط رسانه ها، استعاره های دستوری اسم سازی بیش از آنکه به دنبال حذف کنش گر از کانون توجه مخاطب باشد، به دنبال برجسته سازی خود کنش است و گفتمان های رقیب با این برجسته سازی ها به دنبال القای معنای موردنظر خود به مخاطب هستند.
۵۰.

ساخت شرطی در زبان پشه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 147-167

کلیدواژه‌ها: زبانهای افغانستان جملات مرکب ساخت شرطی زبان پشهای پیوندواژه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۲۰۹
تمام زبانهای جهان ساخت جملات شرطی دارند، که درفرایند شرطیسازی به گونهی مختلف رفتار میکنند. یعنی طبقه بندی ساخت شرطی در زبانها به صورت مختلف شکل گرفته است، ساخت شرطی عبارتهای زبانی متشکل از بند وابسته و بند پایه هستند که یکی را بند شرط و دیگری را بند نتیجه مینامند. موضوع این مقاله با توجه به رویکرد رده شناختی، به بررسی ویژگیهای ساختاری بندشرط و پیوندواژههای شرط در زبان پشهای پرداخته است، درزبان پشهای الگوی رایج شرطیسازی آمدن پیوندواژهی /Ɂæɟæ / "اگر" است، اما پیوند واژههای دیگر هم وجود داردکه جملات شرطی را در زبان پشهای شکل میدهند. بخش اول مقاله ساخت بینشان جملات شرطی در زبان پشهای را مورد بررسی قرار میدهد. دربخش دوم به جملات شرطی نشاندار یعنی واژگانی و معنایی پرداخته خواهدشد. شیوهی ارائهی دادهها اینگونه است، متن زبان پشهای آوانویسی شده، مثالها به زبان فارسی نیز برگردان شدهاند تا درتحلیل دادهها مشکل ایجاد نگردد. در پژوهش حاضر از نشانههای الفبای آوایی بین-المللی استفاده شده است.
۵۱.

موصولی سازی در گزیده ای از زبان های ایرانی: رویکردی رده شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 67-101

کلیدواژه‌ها: بند موصولی تحدیدی سلسله مراتب دسترسی رابطه های دستوری هسته اسمی گروه اسمی موصولی نشانگذاری جایگاه موصولی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷ تعداد دانلود : ۲۶۰
پژوهش حاضر به بررسی سلسله مراتب دسترسی رابطه های دستوری کینان و کامری(1977)، در موصولی سازی و محدودیتهای بینازبانی حاکم بر آن و نیز به شیوه های نشانگذاری گروه اسمی هم مرجع با هسته اسمی بر پایه نظریات کینان(1985)، در سه زبان ایرانیِ نائینی، دلواری، و تالشی می پردازد. در این پژوهش سعی بر آن است تا به دو پرسش اساسی پاسخ داده شود: نخست، تا چه حد موصولی سازی جایگاه های نحوی متفاوت در سه زبان یاد شده با سلسله مراتب دسترسی رابطه های دستوری کینان و کامری و محدودیتهای حاکم بر آن انطباق دارد؟ دوم، در زبانهای مورد نظر، از کدام شیوه های موصولی سازی برای نشانگذاری گروه اسمی هم مرجع با هسته اسمی در هریک از جایگاه های نحوی بهره گرفته می شود؟. در سنجه پرسش های مذکور، پرسشنامه ای برمبنای چارچوب برگزیده برای گردآوری داده های مورد نیاز تدوین شد و طی مصاحبه های حضوری با گویشوران، این پرسشنامه تکمیل و حدود140.ساخت موصولی از هریک از زبانهای مورد مطالعه استخراج گردید.داده های حاصل از این سه زبان، نشان از امکان موصولی سازی تمام جایگاه های نحوی سلسله مراتب دسترسی را دارند ونیز شواهدی دال بر همسویی با محدودیتهای حاکم بر سلسله مراتب دسترسی رابطه های دستوری و نیز محدودیتهای حاکم بر نشانگذاری گروه اسمی هم مرجع با هسته اسمی به دست می دهند.
۵۲.

نگاهی تازه به پی بست ضمیری سوم شخص مفرد ( ش/aš/eš) در فارسی محاوره ای از منظر نقش گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۳ 25 - 49

کلیدواژه‌ها: پی بست ضمیری ساخت اطلاع معرفگی نقش گرایی فارسی محاوره ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۲۰۲
در پژوهش حاضر تلاش می شود یک مورد خاص از کاربرد پی بست ضمیری ( ش) در فارسی محاوره ای از منظر نقش گرایی موردبررسی قرار گیرد. برای تهیه پیکره از دو رمان مجموعاً 56500 واژه ای که به زبان محاوره ای نگارش یافته و هم چنین اطلاعات موجود در فضای مجازی استفاده شد و 110 جمله با ساخت موردنظر استخراج گردید. بررسی داده ها نشان می دهد مرجع پی بست ( ش) دانش مشترک و مفروض میان طرفین مکالمه است که ممکن است در قالب یک گزاره در گفتمان بازنمایی شود و یا با استفاده از یک عنصر در زبان فعال شود؛ بنابراین پی بست ( ش) از لحاظ ساختاری محرک پیش انگاری و افزوده های (راستش، حقیقتش، واقعیتش) گفتمان نما هستند. مرجع پی بست حاوی اطلاع کهنه و معرفه مشخص است؛ اما گزاره پس از آن حاوی اطلاع نو و نکره مشخص است. گزاره ای که پس از پی بست ضمیری می آید کانون اطلاعی جمله است. پی بست ضمیری سوم شخص مفرد هم در قالب افزوده و هم یک بند در آغاز جمله ظاهر می شود که هر دو صورت در جمله قابل حذف هستند و نقش معنایی و کاربردی آنان تصریحِ بیان حقیقت است.
۵۳.

بررسی ساخت ملکی محمولی در گیلکی رشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹) 369 - 388

کلیدواژه‌ها: رده شناسی مالکیت مالکیت محمولی گیلکی رشت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۲۱۴
مالکیت مفهومی جهانی است. بازنمود این مفهوم در نحو به دو شکل کلی اسمی و محمولی است. مالکیت اسمی به شکل گروهی اسمی شامل مالک و مملوک بازنمود دارد و مالکیت محمولی به صورت جمله بیان می شود. در این مقاله، ساخت ملکی محمولی در گیلکی رشت با رویکردی رده شناختی بررسی می شود. روش پژوهش ترکیبی از داده های اولیه و ثانویه است. 420 جمله نمونه با مصاحبه از گویشوران گیلکی رشت به دست آمد و صحت آن ها به تائید 12 گویشور این زبان رسید * . داده های پژوهش راستورگوئوا و همکاران (2012) نیز برای پژوهش استفاده شدند. چارچوب نظری پژوهش پیش رو، استاسن (2009) است که در آن چهار رده برای رمزگذاری ساخت ملکی محمولی معرفی شده اند. این چهار رده عبارتند از مالکیت مکانی، مالکیت بایی، مالکیت مبتدایی و مالکیت با محمول «داشتن». سه رده مالکیت مکانی، مالکیت بایی و مالکیت با محمول «داشتن» در داده ها وجود داشتند، اما شواهدی از وجود مالکیت مبتدایی در این زبان یافت نشد. در بین این سه رده، کاربرد ساخت ملکی با محمول «داشتن» بیش تر است و بیش تر داده های پژوهش به این راهبرد تعلق دارند. به همین دلیل، این راهبرد را می توان راهبرد اصلی رمزگذاری مالکیت محمولی دانست.
۵۴.

نقش استعاره ها در ایجاد فرهنگ ترس حول کرونا؛ رویکردی شناختی و انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال ۱۲ بهار ۱۴۰۳ شماره ۴۴ 39 - 54

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی تحلیل گفتمان انتقادی تحلیل گفتمان انتقادی استعاره فرهنگ ترس کرونا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۲۱۴
پیدایش و شیوع ویروس کرونای جدید موسوم به کووید-19 که از آغاز سال 2020 ابعاد گوناگون زندگی جوامع بشری را تحت تأثیر قرار داده است، در رسانه های مختلف جهان نیز بازتاب چشمگیری یافته و به ظهور گفتمان هایی منجر شده که بخش مهمی از آن ها بر استعاره بنا شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش استعاره های مفهومی در ایجاد فرهنگ ترس در گفتمان حول کرونا در گزیده ای از مطبوعات فارسی زبان داخلی است. داده های پژوهش مشتمل بر پاره گفتارهایی از عنوان یا متن اخبار منتشرشده در پایگاه اینترنتی روزنامه همشهری (به عنوان نمونه) است که ویروس کرونا را به کمک استعاره جنگ مفهوم سازی کرده اند. این عبارت های استعاری که به روش جست وجوی کلیدواژه (مانند کرونا، کووید، کووید-19، ویروس، همه گیری) به دست آمده اند و تعداد آن ها به 350 مورد می رسد، براساس نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون (1980) و در چارچوب رویکرد تحلیل انتقادی استعاره چارتریس-بلک (2004) تحلیل شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که استعاره مفهومی «کرونا، دشمن است» با تداعی ها و استلزامات متعددی که درباره حوزه مفهومی جنگ دارد، به ترویج و تقویت فرهنگ ترس در گفتمان کرونا منجر می شود و دراین رابطه، کارکرد استدلالی و عاطفی استعاره ها نقش کلیدی دارند که هر دو در خدمت کارکرد اقناعی هستند.
۵۵.

نظام های مطابقه و حالت و نقش آنها در تعیین رده زبان پشتو (گونه معیار- افغانستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 53 - 76

کلیدواژه‌ها: پشتو نظام مطابقه نظام حالت نیم کنائی مطابقه دوگانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۲۴۱
در این مقاله نظام مطابقه و نظام حالت زبان پشتو (گونه معیار) به بررسی گرفته شده و هدف آن شناسائی ویژگی های رده شناختی زبان پشتو است. برای رسیدن به این هدف به مطالعه دستوری نظام های مطابقه و حالت پرداخته شده، و نهایتان نقش این دو نظام در تعیین رده زبان پشتو بررسی شده. زبان پشتو هم دارای نظام مطابقه بوده و هم دارای نظام حالت است، پس با توجه به نظام مطابقه و نظام حالت در زمان غیرگذشته رده زبان پشتو فاعلی-مفعولی توصیف شده، ولی در زمان گذشته با توجه به نظام مطابقه و نظام حالت رده آن کنائی مطلق خوانده شده است. پس رده زبان پشتو نه یکدست فاعلی_مفعولی است، و نه یکدست کنائی مطلق. زبان های که چنین ویژگی را دارند، بنام زبان های نیم کنائی/دوگانه یاد می گردند. در بخش افعال ترکیبی سه نوع مطابقه معرفی شده، که شامل مطابقه فعل ترکیبی با فاعل، مطابقه فعل ترکیبی با مفعول و مطابقه فعل ترکیبی همزمان با فاعل و مفعول. این نوع مطابقه در زمان آینده؛ در افعال امری زمان حال کامل؛ در افعال پرسشی، تعجبی و ندائی زمان حال کامل گزارش شده است.
۵۶.

بررسی فرانقش بینافردی در گفتمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و افراد سالم بر اساس دستور نقشگرای نظام بنیاد هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 73 - 94

کلیدواژه‌ها: اسکیزوفرنی گفتمان دستور نقشگرای نظام بنیاد فرانقش بینافردی وجه مانده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۲۱۳
اسکیزوفرنی نوعی بیماری روانی است که عملکردهای شناختی و سطوح مختلف زبان را تحت تأثیر قرار می دهد. گفتمان یکی از حوزه هایی است که در این بیماری به شدت آسیب می بیند. در این پژوهش 11 بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی و 11 فرد سالم از نظر کاربرد نقش های متعلق به فرانقش بینافردی در چارچوب دستور نقشگرای نظام بنیاد مقایسه شدند. مصاحبه های گردآوری شده با استفاده از آزمون های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان دادند که در گفتمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی در مقایسه با افراد سالم از نظر کاربرد قطبیت (بند مثبت و منفی)، وجه نمایی (افزوده وجهی و محمول وجهی)، زمان گذشته و حال، نقش های گفتاری خبری، پرسشی پرسشواژه ای و امری، فاعل، متمم و افزوده حاشیه ای تفاوت معنادار وجود داشت. اما در کاربرد زمان آینده، نقش های گفتاری پیشنهادی و پرسشی بلی/خیر میان گفتمان دو گروه آزمودنی تفاوت معناداری یافت نشد. بنابر یافته های این پژوهش و هم راستا با مطالعات پیشین، تحلیل دقیق گفتمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی از طریق نظام های بینافردی می تواند به تفسیر جامع ساختار گفتگو، کیفیت روابط بینافردی و عملکردها و نگرش های آن ها کمک کند. نظام های گفتمان بینافردی می توانند در ارائه نمایه ای از میزان شدت اختلالات عاطفی و اجتماعی و گفتار ناپیوسته در گفتمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به کار روند.
۵۷.

Oral Narratives by Hearing-Impaired Students in Ordinary Schools- A SFG Study(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۳۱, Issue ۲ (۲۰۲۴) 17 - 32
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۱۷۱
Objective: This study aims to find the most suitable type of oral narrative for assessing the transitivity system used by hearing-impaired students studying in ordinary schools with their hearing counterparts. Methods: Three types of oral narratives, including personal narration, storytelling, and story improvisation were collected. The participants were eighteen hearing-impaired students (selected as an available sample) along with eighteen hearing students. Oral narratives were transcribed and analyzed using Halliday's transitivity system framework. And data analysis was carried out using SPSS 26 and based on the normality of the data in each of the transitivity indicators, two-independent samples t-tests and U Mann-Whitney tests were conducted. Results: Findings revealed that all three types of oral narratives of hearing-impaired students contained transitivity indicators lower than average, this difference was significant for processes (p=0.047) and participants (p=0.029) in improvisation, and for circumstances only in Personal narrative (p=041). However, in the total three types of narratives, the median difference between the two groups is significant in all transitivity indices (p= 0.24, p=0.022, and p=0.001 for processes, participants, and circumstances respectively). Conclusion: In light of the results of this research, the storytelling task, which is the most widely used form of assessment in communication disorders, cannot capture the narrative weaknesses of hearing-impaired students enrolled in regular schools, and it is necessary to use more spontaneous narrative tasks such as personal narration and improvisation of narrative in evaluating and rehabilitating these children.
۵۸.

ساخت کنایی در گویش بهدینی محلتی یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۹) 37 - 57

کلیدواژه‌ها: ساخت کنایی (ارگتیو) گویش بهدینی محلتی یزد زبان های فلات مرکزی ایران نظام مطابقه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۷۹
پژوهش حاضر با هدف مطالعه نظام حالت نمایی در گویش بهدینی محلتی یزد، به بررسی این گویش باقی مانده از گویش های مرکزی ایران می پردازد. داده های پژوهش با شیوه مطالعه میدانی و با استفاده از مصاحبه نیمه ساخت یافته جمع آوری شده و جملات در بافت طبیعی سخنگویان استخراج شده اند. با پیاده سازی متن مصاحبه های سخنگویان 21 تا 70 ساله، پیکره ای برابر 8650 واژه جمع آوری شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. جملات مستخرج از حیث نظام حالت نمایی بررسی شده ا ند. در این روش، انواع جملات برحسب زمان های مختلف افعال و لازم و متعدی بودن آن ها طبقه بندی شده اند. همچنین چگونگی نمایش ارتباط نحوی بین فعل و گروه های اسمی جمله مطالعه شده است. یافته های حاصل از پژوهش، نشان دهنده حالت نمایی ارگتیو دوگانه می باشند و اگرچه در جملات دارای زمان دستوری حال، ارجاع متقابل گروه اسمی فاعل و فعل به وسیله پسوندهای مطابقه فعلی صورت می گیرد، حالت کنایی-مطلق در افعال متعدی گذشته ساده، استمراری، مستمر و نقلی بدون پسوند مطابقه فعلی و به شکل ستاک گذشته فعل و در دو صورت ماضی دور و التزامی به شکل صفت مفعولی فعل اصلی ظاهر می شوند. نمایش شخص و شمار فعل کنایی به وسیله پیش بست مشخص گر فاعلی صورت می گیرد. افزون بر این، گویش بهدینی میان صیغگان مفرد افعال متعدی گذشته ساده از سویی و افعال متعدی گذشته استمراری، مستمر، نقلی، بعید و التزامی از دیگر سو تمایز قائل می شود. به این صورت که برای سه صیغه مفرد افعال گذشته ساده متعدی یک گروه پیش بست فعلی مشخص گر فاعل دارد و برای صیغگان مفرد افعال گذشته متعدی دیگر از گروهی متفاوتی از پیش بست ها بهره می برد. در حالی که برای صیغگان جمع افعال متعدی در هیچ کدام از ساخت های گذشته ساده یا استمرای، نقلی و غیره تفاوتی قائل نیست.
۵۹.

بازنمایی وجه فعلی در مقدمه شاهنامه ابومنصوری: مقایسه رویکردی سنتی و نظریه نقشگرا در باب وجه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۵ 65 - 94

کلیدواژه‌ها: وجه وجه فعلی مقدمه شاهنامه ابومنصوری دستور نقشگرای هلیدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۲۰۶
وجه در مفهوم کلی، شیوه و نقطه نظر گوینده در بیان مفهوم جمله بوده و مبین چگونگی بیان وقوع یا عدم وقوع فعل و داشتن یا نداشتن حالتی از منظر وی است. در زبان های دنیا ابزارهایی برای بیان وجه وجود دارند که شامل وجه فعلی، فعل های وجهی، قیدها و صفت های وجهی هستند. در میان ابزارهای بیان وجه، وجه فعلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا در بیان مفهوم گزاره بار عمده بر دوش فعل اصلی جمله است. در مقاله حاضر، چگونگی بازنمایی وجه فعلی در مقدمه شاهنامه ابومنصوری ذیل آرا و بخش بندی ناتل خانلری (1353) و مبانی نظری دستور نقشگرای هلیدی بررسی و مقایسه شد. این بررسی نشان داد که علیرغم تمایز در دو نگرش مذکور، وجه فعلی در هر دو رویکرد از طریق گروه فعلی (بن ماضی و مضارع و عناصر تصریفی منضم به فعل) بازنمایی می گردد. همچنین تفاوت های این دو رویکرد در مقوله بازنمایی وجه در زبان فارسی، از جمله عدم تطابق در زیر مجموعه وجه غیراخباری بیان شد.
۶۰.

ترتیب واژه در زبان های چرداول از منظر رده شناسی زبان/Word Order Typology in Chardawol Languages(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 47 - 82

کلیدواژه‌ها: رده شناسی زبان ترتیب واژه زبان های چرداول کردی لکی لری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۹۹
رده شناسی زبان مطالعه نظام مند تنوعات زبانی است و ترتیب واژه یکی از مباحث اصلی مطرح در آن به شمار می آید. پرسش اساسی پژوهش حاضر این است که گونه های زبانی منطقه چرداول در استان ایلام به کدام رده زبانی تعلق دارند و کدام ویژگی های رده شناختی بر ترتیب واژه ها و سازه های نحوی این گونه ها ناظر است. این پژوهش با مبنا قراردادن چارچوب مطرح شده در پژوهش دبیرمقدم، به مطالعه مؤلفه های ترتیب واژه در زبان های چرداول در شمال استان ایلام پرداخته است که چند گونه از زبان های کردی، لکی و لری را شامل می شود. به این منظور، 24 مؤلفه ترتیب واژه در سه زبان مذکور بررسی شد و در هرمورد با ارائه مثال از گونه های زبانی، وضعیت هر مؤلفه مشخص شد. بررسی این 24 مؤلفه نشان داد که سه گونه زبانی بررسی شده در منطقه جغرافیایی چرداول از همگرایی بالایی برخوردارند که این مسئله خود جلوه ای از ’رده شناسی منطقه ای‘ محسوب می شود. مقایسه مؤلفه های ترتیب واژه در سه گونه زبانی بررسی شده با زبان های اروپا آسیا نشان داد که این سه گونه طبق 17 مؤلفه از 24 مؤلفه در رده زبان های فعل میانی قوی قرار می گیرند.  مقایسه این گونه ها با زبان های جهان نیز، زبان های کردی، لری و لکی در منطقه چرداول را طبق 19 مؤلفه در رده فعل میانی قوی قرار می دهد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان