علی اصغر سعیدی

هدف این مقاله، طرح این سؤال است که چرا علی رغم سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های گردشگری در ایران، نتوانسته ایم در این عرصه توسعه یابیم. به نظر می رسد فارغ از کمبودها و موانع فیزیکی موجود، عوامل و موانع بسیار مهم تری وجود دارند که مقابل گسترش این صنعت قرار گرفته اند. برای فهم این موانع و تبیین آن، سعی گردید تا نظرات تعدادی از نخبگان کشور در مورد این عرصه اخذ شود و مورد تحلیل قرار گیرد. روش مطالعه ی کیفی برای جمع آوری و تحلیل روایت های نخبگان، مورد توجّه این مقاله بوده است. تحلیل روایت ها به سؤالات مصاحبه که در چارچوب سه نظریه ی اساسی فرهنگی بوده است، نشان می دهد که برخی نخبگان، علت اصلی عدم توسعه ی گردشگری را در موانعی همچون نبود زیر ساخت های فیزیکی و عدم سرمایه گذاری لازم می دانند؛ در حالی که برخی دیگر، موانع فرهنگی و فکری را نام می برند که ما را از رسیدن به اهداف در نظر گرفته شده باز می دارند..

هدف اصلی این مقاله توصیف اهمیت متن های شنیداری، روایت ها و مجموعه های تاریخ شفاهی در تحلیل های تاریخ اقتصادی ایران است که با تکیه بر روایت های شفاهی موجود در مباحث اقتصادی نشان می دهد تا چه اندازه این روایت ها می توانند برخی موضوعات مبهم اقتصادی را در تاریخ اقتصادی ایران روشن کنند. روایت های صنعتگران، تجار، تکنو کرات ها و کارآفرینان نه تنها به بیان مسائل و موضوعات جدیدی برای تحقیق بیشتر پرداخته اند، بلکه روایت های جدید تحلیل موضوعاتی که پرونده شان بسته شده را باز کرده ا ند. به علاوه چون توصیف و تحلیل تاریخ اقتصادی می تواند از شرح تحولات اجتماعی و سیاسی سود ببرد سایر مجموعه ها و روایت های شفاهی نیز به غنی کردن این گونه تحلیل ها کمک کرده اند. این مقاله از میان موضوعاتی که روایت های موجود به تحلیل عمیق آن در تاریخ اقتصادی ایران کمک کرده اند به روشن شدن نقش و ویژگی های بنگاه های خانوادگی در ایران و جایگاه کنش های غیراقتصادی کنشگران و فعالان اقتصادی، اعم از تجار و صاحبان صنایع، در فعالیت های بیشینه ساز آن ها پرداخته است. روایت ها نشان می دهند بنگاه های خانوادگی به علل و دلایل مختلف از جمله توجه به حفظ پیوندهای خانوادگی بیش از یافتن راه هایی برای گسترش فعالیت های اقتصادی و بیشینه ساز، اعتماد به اعضای عضو بیش از اعضای غیرعضو و گسترش اعضای خانواده، به نسل دوم منتقل می شوند. همچنین این مقاله بر اساس برخی روایت های شفاهی نشان داده است که کنش های خیرخواهانه و مسئولانه اجتماعی در کنار فعالیت های منفعت جویانه آن ها گسترش یافته است.

این نوشتار، حاصل پژوهشی میدانی از بازارچه های مرزی سردشت و پیرانشهر در استان آذربایجان غربی است که با استفاده از روش کمی و کیفی صورت گرفته است. در این مقاله سعی شده است با رویکرد جامعه شناختی - اقتصادی، میزان اثر گذاری بازارچه های مرزی به عنوان پدیده ای اقتصادی بر متغیرهای رفاهی و اجتماعی، مورد ارزیابی قرار گیرد. روش انجام این تحقیق در بخش نظری، کتابخانه ای و اسنادی و در بخش عملی، پیمایشی است. در این بررسی دو بازارچه کیله و تمرچین به عنوان نمونه انتخاب شده اند. تا بررسی دقیق روی آن ها انجام بگیرد. در نهایت با بررسی عمقی مساله نتایج و دستاوردهای زیر حاصل شده است. فعالیت بازارچه های مرزی، باعث ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم، همچنین تحرک شغلی مرزنشینان گردیده که سهم اشتغال غیر مستقیم به مراتب بیشتر از اشتغال مستقیم است. همچنین فعالیت بازارچه های مرزی باعث افزایش درآمد مرزنشینان گردیده است که در این میان، درصد کمی، بیشترین درآمد را به خود اختصاص داده و سهم اکثریت به مراتب کمتر است. استقرار بازارچه و ایجاد اشتغال برای ساکنین مرزنشینی توانسته از خیل عظیم مهاجران روستایی به شهر بکاهد، اما از اقتصاد غیر رسمی در این منطقه تا حد زیادی کاسته است. بازارچه مشترک مرزی، تاثیر شگرفی در تامین مایحتاج نیازهای ساکنین مرزنشین نداشته و کالاهای مبادله شده عمدتا رویکرد فرا استانی و فرا منطقه ای دارند. فعالیت و استقرار بازارچه ها در منطقه هر چند توانسته اند در بسیاری از متغیرهای رفاهی، بهبود نسبی ایجاد کنند، اما در زمینه فراغت نتوانسته اند آثار مشابی بر جای بگذارند؛ به طوری که بعد از استقرار بازارچه، از میزان فراغت، پاسخگویان کاسته شده است . علیرغم اینکه بازارچه ها توانسته اند حداقل امنیت نسبی از لحاظ اقتصادی در منطقه ایجاد کنند، متاسفانه ایجاد و رونق بازارچه ها نتوانسته است به شاخص های امنیت اجتماعی در منطقه کمک شایانی بکند.

مهم ترین هدف این پژوهش مطالعه درباره به کارگیری قواعد معاملات اسلامی در قرارداد های بازار سرمایه ایران توسط کنشگران (کلیه افراد حقیقی و حقوقی که در بورس اوراق بهادار فعالیت اقتصادی دارند) بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در این راستا، بر اساس چهار نظریه از قواعد معاملات اسلامی تحت عناوین قواعد لاضرر، اکل مال به باطل، غرر و ربا و فروض اساسی اسلامی در معاملات کنشگران بازار سرمایه مورد آزمون قرارگرفت. در تحلیل داده ها از روش آزمون مکرر استفاده شده و نتایج به دست آمده نشان می دهد که بین میزان دخالت ضوابط چهارگانه فقهی در معاملات بازار سرمایه، سرمایه گذاران و آگاهی سرمایه گذاران از این چهار قاعده، هیچ رابطه معناداری وجود ندارد. از مصاحبه های مکمل نیمه ساختاریافته نیز چنین استنباط می گردد که هنگامی که کمیته فقهی مجربی بر معاملات بازار سرمایه سرمایه گذاران نظارت می کند کنشگران ساختار معاملات را اسلامی و شرعی مفروض پنداشته، مستقیماً به اسلامی بودن یا نبودن آن توجهی نمی کنند.

هدف پژوهش حاضر دستیابی به میزان طرح مقولات سیاست اجتماعی در کتاب های درسی، نوع شناختی که این کتب از سیاست اجتماعی به دانش آموزان می دهند و پاسخ دهی به این سؤال است که چه اصول و رهیافتی رسمی از سیاست اجتماعی در این کتاب ها وجود دارد. بدین منظور، به تحلیل محتوای کتاب های فارسی دوره ابتدایی به لحاظ مقولات سیاست اجتماعی و میزان ارتباط آنها با گروه های هدف و نهاد اجتماعی خانواده پرداخته شده است. برای اعتباربخشی به کار ، تمام کتاب های راهنمای معلم (فارسی) سال های اول تا پنجم ابتدایی بررسی دقیق شده اند. بر اساس یافته های تحقیق، در کتاب های فارسی ابتدایی، فصولی با عناوین نهادها، بهداشت، دانشمندان و محیط زیست توانسته اند به نهاد خانواده، مدرسه و موضوعات آموزشی، بهداشتی و برخی مسائل مرتبط با محیط زیست بپردازند؛ اما درباره سیاست اجتماعی به صورت منسجم و هدفمند در کتاب ها بحث نشده و به ارتباط و انسجام موضوعات مختلف سیاست اجتماعی و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر اهمیتی داده نشده است. همچنین موضوعاتی چون همدلی و همدردی با نیازمندان و کمک به مظلومان در کتاب ها تحت عناوین مختلف آمده اند. در کل، موضوعات سیاست اجتماعی در چارچوب تبلیغ فردگرایی و آزادی فردی و با رهیافتی فردگرایانه به دانش آموزان معرفی شده اند. به نظر می رسد اصل انتخاب فردی در موضوعات مختلف اجتماعی، رهیافت رسمی سیاست اجتماعی مطرح شده در کتاب هاست که معنایی اخلاقی، معنوی دارد و باید ها و نباید های ارزشی را دربرمی گیرد.