احد نظری

مقدمه و اهداف: بهره وری منابع انسانی ماهر  یکی از عوامل کلیدی و تاثیرگذار بر عملکرد پروژه های ساختمانی می باشد و عدم توجه به این مهم، سبب تحمیل خسارات جبران ناپذیری به پروژه ها می شود. بهره وری پایین نیروی کار، یکی از مسائل و چالش های اساسی در صنعت ساخت وساز می باشد؛ چراکه این مسئله همواره یکی از دلایل افزایش بیش از حد زمان و هزینه در پروژه های ساخت و ساز بوده است. تحقیقات به عمل آمده پیرامون عوامل ریسک زا و تاثیر گذار بر بهره وری منابع انسانی در پروژه ها، با کاستی هایی از قبیل عدم جامع نگری در فرایند شناسایی ریسک ها، عدم توجه به تعاملات بین ریسک ها، در نظر نگرفتن عوامل ریسک زا و همچنین تاثیر آنها بر بهره وری منابع انسانی مواجه می باشد. بنابراین هدف از این تحقیق شناسایی عوامل ریسک زا و ریسک های حاصل از آنان و تحلیل و اولویت بندی آن ها می باشد تا بدین ترتیب بتوان ریسک های بحرانی را بصورت موثرتری مدیریت کرد.روش ها: این تحقیق از نوع مطالعه موردی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات در آن از نوع مصاحبه ساختاریافته و پرسشنامه می باشد. گام اول این تحقیق شناسایی شاخص های بهره وری منابع انسانی ماهر و سپس ریسک های حاصل از این شاخص ها می باشد که نحوه تکمیل این گام، بررسی جامع ادبیات موضوع به منظور شناسایی شاخص ها، ریسک ها و سپس انجام مصاحبه با 10 نفر از خبرگان این حوزه به منظور بررسی صحت ریسک های شناسایی شده خواهد بود. در گام دوم به منظور تحلیل ریسک ها، ابتدا با بکارگیری روش دیمتل فازی سعی در تعیین روابط علیّ میان متغیرهای سیستم خواهیم داشت و سپس از طریق اطلاعات بدست آمده در این مرحله، از روش سیستم دینامیک برای مدلسازی ریسک ها استفاده کرده و بدین ترتیب پس از تعیین نمودار حالت جریان و انجام شبیه سازی نقاط حساس و بحرانی سیستم را تعیین خواهیم کرد.یافته ها: نتایج نشان می دهد که ریسک های تداخلات اجرایی در سایت، سقوط از ارتفاع، انجام ناایمن عملیات، برق گرفتگی، عدم پایبندی به نقشه ها و مشخصات، وجود ایرادات سطحی در اجرا، دوباره کاری، سطح کارآمدی تجهیزات و ماشین آلات، ارتباطات و هماهنگی و اتلاف مصالح جزو 10 ریسک کلیدی و مهمی هستند که به سبب کاهش بهره وری در پروژه های بلندمرتبه بوجود می آیند.نتایج حاصل از تحلیل ریسک نشان می دهد که ریسک های 1)تداخلات اجرایی در سایت، 2) دوباره کاری، 3) ارتباطات و هماهنگی و 4) سقوط از ارتفاع به ترتیب بیشترین تاثیرگذاری را بر پروژه های ساخت دارند. همچنین یافته ها بیانگر آن است که ریسک تداخلات اجرایی در سایت در صورت وقوع می تواند بهره وری را به عدد 190 واحد کار انجام شده در ماه و ریسک دوباره کاری، بهره وری را به 300 واحد کار انجام شده در ماه برساند. از سویی دیگر ریسک سقوط از ارتفاع میزان بهره وری را به عدد 380 رسانده در صورتی که ریسک ارتباطات بهره وری را در محدوده 300 واحد نگه خواهد داشت. بنابراین از آنجایی که بیشترین کاهش، میزان بهره وری مرتبط با ریسک تداخلات اجرایی در سایت بوده، بنابراین این ریسک به عنوان مهم ترین ریسکِ سیستم شناخته می شود.نتیجه گیری: مدل بدست آمده در این تحقیق پتانسیل زیادی در کمک به مدیران ساخت وساز برای ارزیابی تاثیرات منفی ریسک های بهره وری به روشی سیستماتیک دارد و مدیران پروژه با استفاده از نتایج بدست آمده در این تحقیق می توانند با تمرکز بیشتر بر ریسک های کلیدی از قبیل ریسک تداخلات اجرایی در سایت، دوباره کاری، ارتباطات و هماهنگی و سقوط از ارتفاع، آن ها را به صورت موثرتری مدیریت کنند تا در نهایت بتوانند میزان بهره وری منابع انسانی که همواره یکی از مسائل اساسی در این صنعت می باشد را بهینه کنند. مزیت این تحقیق برای صنعت ساخت آن است که به مدیران ساخت و ساز کمک می کند تا پویایی ریسک های بهره وری را بهتر درک کرده و بتوانند از طریق بازیابی ارتباطات موجود میان ریسک ها و شکستن تعاملات مهم میان حلقه های بازخورد سبب قطع روند فزاینده تاثیرات ریسک ها بر یکدیگر شوند.

از سال 1391 با تشکیل کمیته های نما در شهرداری ها و بررسی نماهای طراحی شده در فرآیند صدور پروانه، کیفیت نمای ساختمان ها مورد توجه قرارگرفته است. با این حال، ابعاد کیفی نما و شاخص های آن (که همواره محل اختلاف نظر کارشناسان بوده است) از مهم ترین چالش های این کمیته ها به شمار می رود. در راستای پاسخ به این چالش، هدف این مقاله، شناسایی شاخص های کیفی مرتبط با طراحی نمای ساختمان ها و اولویت بندی آن ها از منظر خبرگان معماری و شهرسازی است. به منظور تدقیق و شفافیت هدف و پرسش تحقیق، پژوهش حاضر بر ساختمان های مسکونی میان مرتبه ی میان افزای شهر تهران متمرکز شده است. رویکرد این پژوهش پرداختن به مقوله کیفیت در طراحی نمای ساختمان به طور جامع و بدون تعیین موضع و حکم است. در این راستا ابتدا به منظور شناسایی شاخص های کیفیت در طراحی معماری، منابع معتبر علمی مورد مطالعه قرار گرفته که در نتیجه این مطالعه، 22 شاخص کیفی مرتبط با طراحی نما با مصاحبه و مشورت با اساتید و متخصصان معماری و شهرسازی در ۳ بُعد اصلی عملکردی، ماندگاری و تأثیرگذاری و 7 زیرگروه تعریف و طبقه بندی شده اند.  در گام بعد به منظور اولویت بندی شاخص ها، پرسشنامه ای در قالب طیف لیکرت و با بهره گیری از اعداد فازی در اختیار سرپرستان طراحیِ دفاتر مهندسین مشاوره معماری وشهرسازی شهر تهران قرار گرفته است. این جامعه آماری دارای 182 عضو بوده که در این پژوهش با توزیع 132 پرسشنامه و دریافت 126 عدد از آن ها روند جمع آوری اطلاعات پایان یافته است. بر اساس نتایج پرسشنامه ها، شاخص های ایمنی، دید و اشراف، نورگیری و نورپردازی، و دوام و عمر مهم ترین شاخص های کیفی طراحی نمای یک ساختمان به شمار می روند. همچنین نتایج حاکی از آن است که معمارانِ شهر تهران در طراحی نمای یک ساختمان بر حوزه های تأمین آسایش، سیستم های مهندسی ساختمان و محیط زیست تأکید و توجه بیشتری دارند.

با توجه به عدم قطعیت های حاکم بر پروژه های عمرانی و تفاوت بارز آن ها با صنایع خدماتی و تولیدی از منظر محدوده  و زمان بندی کار، عوامل محیطی و چالش های اجرایی، پیمانکاران و کارفرمایان همواره با اختلافات و دعاوی قراردادی مواجه هستند. در چنین شرایطی، پژوهشی با موضوع دعاوی قراردادی ضروری است. هدف از این پژوهش، شناسایی چالش های مرتبط با فرآیندهای طرح ادعا و رویه مواجهه با این چالش ها است. در این راستا، چالش های مرتبط با طرح لوایح ادعایی شناسایی و ارزیابی شدند. روش پژوهش به صورت کمّی کیفی مشتمل بر بررسی مبانی نظری، بررسی ۱ پرونده ادعایی در ۴ پروژه، مصاحبه با 10 نفر از خبرگان و اخذ نظرهای ۶۰ نفر از کارشناسان به روش پرسشنامه ای و تجزیه وتحلیل داده ها با نرم افزار SPSS است. بر این اساس، چالش های مرتبط با فرآیند طرح ادعا و لوایح ادعایی مشتمل بر ۳۸ چالش است. به علاوه مطابق با نتایج پژوهش، ۴۰ درصد چالش ها مربوط به پیمانکاران و فرایندهای درون سازمانی آن ها، ۲۹ درصد چالش ها مربوط به ساختارهای حاکمیتی، ۲۱ درصد چالش ها مربوط به کارفرمایان و ۱۰ درصد چالش ها مربوط به مشاوران و دستگاه نظارت است. بهبود ساختارهای حاکمیتی، کاهش ضعف های پیمانکاری و استفاده از تجارب و دانش سازمانی می تواند در بهبود فرایند ادعای قراردادی مؤثر باشد.

این مقاله ، مروری جامع و نقادانه بر ادبیات موضوع در زمینه کاربرد واقعیت مجازی در پروژه های ساخت وساز دارد. امروزه صنعت ساخت دچار تحولات گسترده ای شده است و با ورود تکنولوژی های جدید از روش های انجام پروژه به صورت سنتی در فازهای مختلف فاصله گرفته است. یکی از این فنّاوری ها، تکنولوژی واقعیت مجازی می باشد که روز به روز کاربردهای بیشتری از آن در مراحل مختلف چرخه عمر پروژه های عمرانی از طراحی تا تحویل نمایان می شود. یکی از قابلیت هایی که این تکنولوژی فرآهم می کند این است که افراد می توانند قبل از تکمیل پروژه جزئیات ساخت آن را به صورت مجازی مشاهده کنند، به ارزیابی مشخصه های پروژه در زمان تکمیل بپردازند و درکی نزدیک به واقعیت از محصول نهایی داشته باشند. در این میان ظهور و گسترش مدلسازی اطلاعات ساختمان در سال های اخیر و در دسترس قرارگرفتن مدل های سه بُعدی از پروژه های عمرانی کمک شایانی به توسعه هرچه بیش تر تکنولوژی های مبتنی بر واقعیت مجازی داشته است. علاوه بر این فنّاوری اطلاعات و ارتباطات با استفاده از فضاهای ابری و اینترنتی راه تعامل افراد و به اشتراک گذاری اطلاعات را هموارتر ساخته است.

این مقاله مروری جامع و نقادانه بر ادبیات موضوع در زمینه کاربرد واقعیت مجازی در مدیریت ایمنی پروژه های ساختمانی (با تأکید بر آموزش) دارد. واقعیت مجازی و معیارهای ارزیابی مدیریت ایمنی پروژه دو مفهوم اساسی در زمینه موفقیت پروژه بشمار می آیند. اگرچه اهمیّت آن ها بطور فزاینده ای مورد تحقیق قرار گرفته است، اما مرور یکپارچه و منسجمی که شامل عوامل حیاتی ایمنی، معیارهای ارزیابی و سنجش عملکرد پروژه باشد انجام نگرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد کیفیت و اثربخشی سیستم مدیریت ایمنی، یکی از عوامل حیاتی در تحقق اهداف پروژه ها است. توجه به مسائل ایمنی، علاوه بر پیشگیری از حوادث محیط کار، باعث کاهش خطرپذیری، تأمین آسایش خاطر، افزایش بهره وری، بالا بردن کیفیت شده و می بایست در یک قالب نظام مند و تحت کنترل مراجع و سازمان های ذیربط صنعت ساخت وساز قرار گیرد. علی رغم مزایای پیاده سازی مدیریت ایمنی در پروژه های ساخت وساز، به دلیل فقدان آگاهی طراحان نسبت به پیش نیازها و عدم ملاحظات ایجاد سیستم مدیریت ایمنی و همچنین نبود ابزارها و تکنولوژی های نوین در مرحله طراحی پروژه های ساخت، بخصوص در کشورهای در حال توسعه همچون ایران، این سیستم هنوز آنچنان که باید مورد ارزیابی قرار نگرفته است. واقعیت مجازی یکی از آن دسته پیشرفت هایی است که به تازگی در میان مدیران پروژه ها محبوبیت و کاربرد بسیاری کسب نموده و با ورود به حیطه های مختلف مهندسی، باعث افزایش کارایی و توانمندی مهندسان گردیده است.

هدف مدیریت ریسک پروژه افزایش احتمال موفقیت پروژه است و اینکار از طریق شناسایی و ارزیابی نظام مند ریسک ها، ارائه روش هایی جهت کاهش یا حذف آنها و حداکثرسازی فرصت ها صورت می گیرد. بررسی ادبیات موضوع نشان می دهد هنوز کمبود های قابل توجهی در حوزه ارزیابی و انتخاب اقدامات کاهش ریسک پروژه ها وجود دارد. مطالعات مربوطه عمدتا مدل های مفهومی هستند که شامل بررسی کلی تاثیرات عدم اطمینان بر پروژه ها و تعیین استراتژی هایی برای کاهش سطح ریسک می باشند. به منظور رفع کاستی های مذکور، در این مقاله یک چارچوب عملی پیشنهاد می شود که ساختار شکست کار، رخدادهای ریسک، اقدامات کاهش ریسک، ریسک های ثانویه و تاثیرات آنها را بطور یکپارچه بررسی می نماید. مساله در قالب یک مدل بهینه سازی چندهدفه مدلسازی گردیده و ضرایب تابع هدف مربوطه از طریق رویکرد اولویت بندی فازی تعیین شده است. جهت حل مدل، روش های دقیق و ابتکاری پیشنهاد گردیده است. علاوه بر این، به منظور اعتبارسنجی مدل، یک مطالعه موردی در پروژه های نیروگاهی ایران انجام شده است. بر اساس نتایج کسب شده، مدل پیشنهادی منجر به بهبود قابل توجه زمان، هزینه و کیفیت پروژه می شود.