سید محمدمهدی احسانی

رود هیرمند ، نقشی حیاتی در تامین آب شرب، کشاورزی و زیست محیطی در دو کشور ایران و افغانستان ایفا می کند. مناقشات بین ایران و افغانستان بر سر آب هیرمند به دوران تقسیم سیستان توسط دولت بریتانیا و ترسیم مرزهای جغرافیایی بین دوکشور باز می گردد. سیر تاریخی این مناقشه در این نوشتار در سه مرحله دوران قاجار، پهلوی و بعد از انقلاب اسلامی بررسی شده است. به نظر می رسد در استمرار این مناقشه و حل نشدن آن، علاوه بر عوامل طبیعی و تغییرات اقلیمی مانند خشکسالی یا تغییر بستر رود عوامل انسانی چندی وجود دارد که مهمتر هستند. دیپلماسی ضعیف ایران در هر سه دوره حکومتی، دخالت قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای، تحولات سیاسی اجتماعی روی داده در افغانستان و فقدان اراده جدی در دولت مردان این کشور برای حل مساله آب هیرمند از جمله این عوامل هستند.