ریحانه احسانی

کتاب هفتاد سنگ قبر مهم ترین اثر یدالله رؤیایی و یکی از ده اثر مهم شعر آوانگارد فارسی در سه دهه اخیر است. در این کتاب، شاعر با ایجاد شبکه روابط بینامتنی چندگانه و تو در تو و ارجاعات پنهانی، برای مجموعه ای از شاعران، ادیبان، سیاسیون و شخصیت های دیگر سنگ قبر ترسیم کرده است. در این میان، نام برخی سنگ قبرها برای مخاطب شناخته شده است (مانند سنگ بایزید، سنگ حسنک و..)، نام مرده برخی سنگ قبرها در هاله ای از ابهام قرار دارد و معلوم نیست سنگ قبر برای چه کسی نوشته شده است (مانند سنگ فاطمه، سنگ طلایه و...) و نام برخی سنگ ها نیز انتزاعی است (مانند سنگ سئوال، سنگ فراری و...) اینکه مخاطب بداند سنگ قبر برای چه کسی نوشته شده است در فهم شعر تأثیر بسیار زیادی دارد و فهم شبکه واژگانی شعر و روابط بینامتنی تا حد زیادی وابسته به این است. از سوی دیگر، این کتاب، در ربطی مستقیم با تاریخ شفاهی معاصر ایران، زندگی برخی از شخصیت های معاصر و رخدادهای سیاسی و اجتماعی دهه های اخیر را در شکل حجم - سروده و سنگ قبر روایت کرده است که از این نظر نیز بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله برای نخستین بار، روشی برای کشف نام های پنهان و مبهم فهرست کتاب هفتاد سنگ قبر ارائه شده است و الگوی نمادپردازی گیاهی به عنوان الگویی تکراری و قابل استفاده برای تحلیل اشعار این کتاب و مهم تر از آن کشف شخصیت های ناشناخته کتاب و رخدادهای سیاسی و اجتماعی مطرح شده است. شبکه ای تو در تو از اسامی گیاهان، درختان و گل ها که در ربط و رابطه با شخصیت های کتاب و مسائل مهم تاریخ معاصر است.