زهرا نوبر

با افزایش سریع جمعیت در شهرهای درحال توسعه و توسعه یافته، مدیریت و تأمین نیازهای ساکنان شهری به یکی از چالش های اساسی تبدیل شده است. بام های سبز به عنوان یک راهکار مؤثر برای توسعه پایدار شهری، مزایای قابل توجهی در ابعاد زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی ارائه می دهند. این پژوهش که در سال ۱۳۹۹ در شهر تبریز (اقلیم سرد و خشک) انجام شده است و به بررسی تأثیر بام های سبز در بهبود کیفیت هوای شهری و صرفه جویی انرژی در ساختمان های مسکونی پرداخته است. برای بررسی این تأثیرات، با استفاده از نرم افزار شبیه ساز انرژی DesignBuilder دو سناریو طراحی شده است: یکی با پوشش گیاهی در بام ها و دیگری بدون پوشش گیاهی. این پژوهش با تحلیل داده های به دست آمده از شبیه سازی این سناریوها و تأثیرات آن ها بر مصرف انرژی گرمایش و سرمایش، تولید CO2 و کیفیت هوای شهری را در طول یک سال با توجه به شرایط جوی موجود ارزیابی کرده است. نتایج نشان می دهد که در بام معمولی شبیه سازی شده در ماه مرداد (گرم ترین ماه سال در تبریز)، مصرف انرژی تقریباً 2000 kWh است، درحالی که این رقم در ساختمان های دارای بام سبز حدود 1200 kWh بوده است. این تفاوت ها نشان می دهد که ساختمان شبیه سازی شده فاقد بام سبز و دارای سقف معمولی به طورکلی انرژی بیشتری نسبت به ساختمان شبیه سازی دارای بام سبز مصرف می کند. نتایج این مطالعه می تواند به عنوان نقطه عطف و نقشه راه برای طراحی و ساخت ساختمان ها در شهرهای درحال توسعه و توسعه یافته بوده و گامی مؤثر به سوی هوشمند سازی ساختمان های موجود و در حال احداث باشد.

گسترش و صنعتی شدن شهرها و افزایش روزافزون ساخت وساز در آن ها، موجب شده است تا نیازهای اقتصادی و اکولوژیکی، زیست محیطی و سبزینگی در شهرها به شدت احساس شود؛ اما مسئله اصلی این است که چگونه می توان در شهرهای صنعتی و پرجمعیت نیازهای پیش گفته را پاسخ داد؟ یکی از روش های پاسخ گویی به این مسئله، ورود هدفمند راه حل های مبتنی بر طبیعت در منظر شهری است. استراتژی ادیبل این قابلیت را دارد تا به منظور تأمین بخشی از نیازهای اکولوژیکی و زیست محیطی و غذایی، اجتماعی شهر و ساکنان آن وارد حیطه ی عمل شود و با رویکرد زیرساخت های سبز در لابه لای ساختار شهری تأمین کننده ی بخش وسیعی از نیازها باشد، شش های شهری که تنها کاربری تفرجی داشته اند و اغلب بخش های وسیعی از فضای درون شهر را به خود اختصاص داده اند، اکنون می توانند پاسخ گوی نیازهای مبرم شهرنشینان شوند؛ و فضای سبز صرفاً مصرف کننده، به فضای سبز تولید کننده تبدیل شود. با تداوم و گسترش این استراتژی در شهر، شهر پذیرای سبک جدیدی از زندگی خواهد شد که سبب ایجاد ارتباط نزدیک با طبیعت، افزایش تعامل اجتماعی، بهبود اوضاع اقتصادی و سبب افزایش بهره وری از طبیعت را سبب می شود، این پژوهش با تحلیل جامع مقالات علمی منتشر شده در پایگاه های معتبر اطلاعاتی به بررسی تأثیرات احیای اراضی کشاورزی و احداث ادیبل پارک ها پرداخته است. همچنین از رویکردهای سیستماتیک برای غربالگری و تحلیل مقالات استفاده کرده و بر اساس چندین موضوع که از اهمیت بالایی در ادبیات تحقیق برخوردارند، دسته بندی شده اند. با مرور و تحلیل دقیق ادبیات موجود و شناسایی و ارزیابی نقاط قوت و ضعف مطالعات پیشین به بررسی زیرساخت ها و فرصت ها و ظرفیت های موجود در شهر و ارائه ی راه حل ها و مدل های راهبردی و کاربردی در جهت توسعه ی پایداری شهرها پرداخته است.

ادیبل پارک ها به عنوان راهکاری نوآورانه برای احیای اراضی کشاورزی شهری و توسعه پایدار شهرها می باشد. چراکه به عنوان زیرساخت های سبز چندمنظوره، قادر به بهبود کیفیت هوا، کاهش اثرات جزایر گرمایی شهری، و ارتقای امنیت غذایی از طریق تولید مواد غذایی محلی و تقویت مشارکت های اجتماعی دارد ، این فضاها به ایجاد تاب آوری شهری در برابر چالش های زیست محیطی و اقتصادی کمک می کنند. این مطالعه با استفاده از شبیه سازی میکرواقلیمی در نرم افزار ENVI-MET، با طراحی سه سناریو شامل زمین خالی از پوشش گیاهی، اراضی کشاورزی، و ترکیب درختان با محصولات زراعی در پارک بزرگ ، محل اراضی کشاورزی شهری حکم آباد، به مدت 8 ساعت(10:00تا18:00) در تاریخ 10 تیرماه سال99به عنوان گرم ترین روز سال صورت گرفت است. یافته ها نشان می دهد که رویکرد ادیبل در این پارک با حفظ ساختار منطقه مورد مطالعه از طریق کاهش چشمگیر غلظت دی اکسید کربن در شبیه سازی اراضی کشاورزی 0.115 ppm و در سناریوی ترکیب درختان و محصولات زراعی 2.69 ppm را سبب شده است در این میان کشت محصولات زراعی به طور میانگین سبب کاهش 1.33 درجه ضریب تابشی و ترکیب درختان و محصولات زراعی موجب کاهش 10.26 درجه ای این ضریب نسبت به زمین های بدون پوشش گیاهی شده که گامی در جهت بهبود اقلیم شهری می باشد. علاوه بر این، افزایش پوشش گیاهی در این فضاها نقش بسزایی در کاهش آلاینده های زیست محیطی و ارتقای کیفیت هوای شهری دارد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ادغام کشاورزی شهری و توسعه ادیبل پارک ها، فراتر از تأمین نیازهای غذایی، ابزار مؤثری برای بهبود شرایط زیست محیطی و اقتصادی شهرها است. ادیبل پارک ها نه تنها به عنوان راهکاری برای کاهش اثرات منفی شهرنشینی عمل می کنند، بلکه به عنوان نیروی محرکه ای برای توسعه پایدار شهری و بهبود کیفیت زندگی شهروندان، می توانند الگوی موثری برای سایر شهرها باشند.