حمید ولیان

گسترش تشیع از ویژگی های قرن چهارم است، زیرا حکومت های شیعی مختلفی مانند؛ فاطمیان درمصر، حمدانیان درشام وجزیره، زیدیان دریمن و آل بویه درایران وعراق که ازمهمترین و قدرتمندترین آن ها بود، شکل گرفت. شناخت مبانی و مولفه های ماهیت فکری و ایدئولوژی حاکم بردولت بویه، رابطه وتعامل آنان با عالمان شیعه و رابطه دولت با مذهب شیعه امامیه، اصلی ترین اهداف این پژوهش می باشند. این پژوهش با توجه به ماهیت بنیادی موضوع و توصیفی- تحلیلی بودن آن، پس ازگرد آوری داده های مربوط، با تکیه بر شیوه مطالعه کتابخانه ای صورت گرفت. نتیجه پژوهش این است که درنتیجه اقدامات بویهیان از زمان به قدرت رسیدن برایران وعراق، موجب رشد وگسترش تشیع درمناطق تحت نفوذ آنان شد. رابطه با عالمان امامی و واگذاری مسوولیت ها و اختیاراتی به آنان، فضای مناسب تری برای بزرگان شیعه پیش آورد که ضمن آماده سازی نیروهای دینی وعلمی، مرکزیت واحد مرجعیت و تالیف کتب اربعه این مذهب، فتوا و آموزش معارف دینی، رشد و بالندگی دیگر علوم متداول را هم به دنبال داشت و شیعیان امامیه دربرخی مناطق بدون تقیه، عقایدشان را آشکار می کردند.

اسلام به مثابه دین درظرف فرهنگی جاهلی قوم عرب ظهور پیداکرد؛ فرهنگی که نه برمبانی و بنیان های عقل، معرفت و ارزش ها و فضایل معنوی و اخلاقی که برتعصّبات، ارزش های ناپسند، نادانی، سفاهت، بی بند و باری، خرافات و موهومات استوار بود، بدیهی است که بین تعالیم دین نو ظهوراسلام با فرهنگ دوره جاهلی عرب درسه سطح باورها، ارزش های اخلاقی و رفتارها، تضادها، تعارض ها و چالش های عمیق و همه جانبه ای پدید آید. این پژوهش به روش تحلیلی به بررسی این مسئله پرداخته که رسول خدا(ص) چالش های پدید آمده با فرهنگ کفر و شرک درسه سطح یاد شده را با اتخاذ چه روش هایی مدیریت راهبردی کرد؟ نتیجه اینکه رسول خدا(ص)از میان چهارروش مواجهه فرهنگی؛ انشایی، انکاری، امضایی و اصلاحی، از سه روش انشایی، انکاری و اصلاحی به مدیریت راهبردی چالش ها پرداخت و زمینه را برای نشر و ماندگاری فرهنگ اسلامی در متن فرهنگ جاهلی عرب و هندسه فکری فرهنگ بشری درتاریخ فراهم ساخت، میراث، الگو و روشی کارآمد برای مواجهه فرهنگی با مبانی و مظاهر فرهنگ جاهلی دراعصار و امصار بعد از خود برجای گذاشت.قرآن مجید با توجّه به جایگاه الهی این کتاب و نزولش دربطن حوادث و تحوّلات صدراسلام، نهج البلاغه از امام علی(ع) به عنوان شاهد زنده و کتب تاریخی مثل سیره نبوی و طبقات الکبری، منابع اصلی پژوهش می باشند