سجاد ایمانی پور

امروزه تبلیغات بخش جدایی ناپذیر و لاینفکی از حیات اجتماعی انسان ها شده است. چراکه برای فروش محصولات، ایده ها و همچنین اشاعه یک تفکر یا نوآوری نیازمند همراهی و اقناع مردم و به تبع آن تبلیغ در مورد محصولات و یا ایده ها و تفکرات مورد نظر هستیم. اما یکی از کمبودهای جوامع اسلامی در دوران معاصر، شیوه های تبلیغات مبتنی بر ارزش ها و معارف دین است. در زمینه تبلیغات از نگاه اسلام کارها و پژوهش هایی هر چند سلبی انجام شده است، اما پژوهش یا اثری مکتوب و جامعی یافت نمی شود که به تجمیع نظرات مطرح شده در زمینه تبلیغات بر اساس اسلام بپردازد؛ لذا پژوهش حاضر به دنبال شیوه ها و راهبردهای جامع تبلیغ اسلامی و همچنین منهیات دین از منظر قرآن و روایات است. در این پژوهش، محققین با استفاده از روش فراترکیب به منابع اصیل اسلامی مراجعه نموده و نهایتاً از میان 430 مقاله اولیه بدست آمده، 19 مقاله مناسب برای این موضوع کشف و استفاده شد که در ادامه با تحلیل مضمون آن ها به کدگذاری و شناسایی مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر پرداخته شد. همچنین با استفاده از ادبیات علم ارتباطات فرآیند انتقال پیام به سه بخش فرستنده، محتوای پیام و گیرنده پیام تقسیم شد.در این پژوهش سعی شده است دستورات و شیوه های تبلیغ مورد تأیید اسلام در آیات و روایات مطابق با این سه بخش دسته بندی و عرضه شود.

برای فهم پدیده های خاص باید از نمونه های خرد استفاده کرد که بتواند جزئیات را با عمق بیشتر از طریق شناخت زمینه یابی، شیوه های متنوع تعامل عقلانی و غیرعقلانی مردم با هم، فهم آن ها از جهان و چگونگی پردازش این کار، تشریح کند. از سوی دیگر امروزه اینستاگرام برای فهم «بازنمایی و نمایش خود»، «اجتماعات آنلاین» و «زندگی های روزمره» میانجی شده در نسبت با سایر پلتفرم ها و رسانه های اجتماعی برتری دارد. بر این اساس هدف از انجام این پژوهش، شناخت گونه های مختلف بازنمایی شده از نقش مادری در سکوی مجازی اینستاگرام و چهره ترسیم شده از مادری، توسط مادران بلاگر در این سکو است. برای وصول به این هدف پس از نمونه گیری هدفمند (۲۱۰ پست اینستاگرامی حاصل نمونه گیری) از روش تحلیل محتوای کیفی برای صورت بندی آنها بهره گرفته شده است. یافته های به دست آمده از تحلیل محتوای صفحات کاربران، نشان می دهد دو گونه مادری اثباتی - ساختاری و سلبی - تعارضی در شبکه اجتماعی اینستاگرام در حال بازنمایی است. مادری نوع اول بر مبنای حوزه شناختی (تعالی بخشی مادری)، عقلانی (تقدم لوازم و شرایط بر مادری) و سنتی (تمرکز بر روال های طبیعی و عرفی مادر شدن) به گونه ای مثبت و ضروری بازنمایی می شود؛ اما در نوع دوم به دلیل شناختی (فراموش شدن خود شخصی مادر) و عاطفی (تعارض مادری با لذت و اهداف شخصی مادر) به شکل سلبی تصور می گردد.

رسانه را یکی از اثرگذارترین مراجع فکری افکار عمومی در میان جوامع معاصر دانسته اند. اعتراضات سال 1401 به دلیل فوت مشکوک مهسا امینی بهانه و دستاویز مناسبی برای پرداخت محتوا متناسب با اهداف رسانه ای شبکه های معاند در جهت اثرگذاری بر افکار عمومی فراهم آورد. بررسی اجمالی محتوای تولیدات شبکه های فارسی زبان خارجی نشان دهنده تمرکز این رسانه ها بر شکاف های اجتماعی ایران و تشدید آن ها بوده است. برای روشن شدن مسیر شبکه های معاند در زمینه برجسته سازی شکاف های اجتماعی ایران، شبکه خبری بی بی سی فارسی برگزیده شده است. از آن رو که دسترسی به شبکه های اجتماعی آسان تر و عمومی تر از شبکه های ماهواره ای است، صفحه این شبکه خبری در شبکه اجتماعی اینستاگرام مورد بررسی قرار گرفته است. روش جمع آوری داده این پژوهش متن کاوی بوده و نمونه آن متناسب با 4 بازه زمانی مرتبط با نقاط عطف اعتراضات و جمعاً 141 پست انتخاب شده است. پست های منتخب با روش تحلیل مضمون مورد تحلیل کیفی قرار گرفته اند و 410 مضمون توصیفی اولیه، 36 مضمون توصیفی ثانویه، 10 مضمون تفسیری و 5 مضمون فراگیر استخراج شده است. در نتیجه مضامین موردتوجه ویژه این رسانه، عبارت اند از: تقابل و رویارویی مردم و حکومت، ناکارآمدی حکومت و بی کفایتی مسئولان، محرومیت و مظلومیت زنان در ایران و قبح زدایی از بی حجابی در جامعه ایرانی، که در ادبیات نظری پژوهش، عمدتاً ذیل شکاف سیاسی (دولت-ملت) قرار می گیرند.