نرگس ابوطالب

تبلور مطالعات در حوزه اجتماعی و فرهنگی گویای آن است که شاهنامه فردوسی و معماری باغ ایرانی به عنوان 2نماد برجسته فرهنگ و تمدن ایرانی، حامل ارزش ها، باورها و ساختارهای معنایی مشترکی هستند که درطول قرون مختلف به صورت هم افزا در تاریخ و فرهنگ ایرانی شکل گرفته اند. دراین پژوهش بااستفاده از چارچوب نظری گرماس و روش های مطالعات اجتماعی و فرهنگی، به واکاوی ساختار معنایی این 2عُنصر پرداخته شده است. نظریه گرماس به عنوان یک مدل نیمه ساختارگرا، باتأکیدبر تحلیل روایت و بازشناسی نظام های معنایی، امکان بررسی تطبیقی میان ساختار روایی شاهنامه و معماری باغ ایرانی را فراهم می آورد. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به این تفحص پرداخته و از مفاهیم کلیدی همچون ساختارهای ژرف و سطحی، کُنشگران و افعال، به بررسی نحوه تبلور اصول مشترکی نظیر؛ تقابل های 2گانه، الگوهای قهرمانی و نمادپردازی های طبیعی دراین 2پدیده براساس مستندات مکتوب در ارائه یک تجزیه وتحلیل کیفی-کمی برخوردار است. نتایج حاکی از آن است که معماری باغ ایرانی و شاهنامه فردوسی، هر2 به عنوان فضای بازنمایی کننده هویت و فرهنگ ایرانی، دارای روایت های معنایی مشترکی هستند که در پیوندی پیچیده میان طبیعت، اسطوره و تاریخ، به بازتولید و انتقال ارزش های فرهنگی و اجتماعی ایران پرداخته اند. درنتیجه، این مطالعه همچنین تأکید دارد که تحلیل های اجتماعی و تبیینات فرهنگی از منظر نظریه گرماس، می تواند ابزار مؤثری برای فهم بهتر و عمیق تر از مفاهیم بنیادین موجود در متون ادبی و هنری کلاسیک اجتماع ایران ارائه دهد. این امر به ویژه درراستای حفظ و ارتقای میراث فرهنگی و هویتی ایران، حائزاهمیت است و می تواند به غنای پژوهش های میان رشته ای دراین زمینه کمک شایانی کند.

تعاملات فرهنگی به منظوردستیابی به فضا، نه تنها آن را به خود اختصاص می دهند بلکه متشکل از ترکیب و تلفیق کُنش های مختلف با یکدیگر تبدیل به مکان می شوند. به طورخاص، حضور انسان برای روایتگری آثار نیازبه سازمان دهی و تجربه بصری افراد در محیط طراحی نقش تأثیرگذاری می تواند ایفاء نماید. فقدان درک کامل از تأثیر مؤلفه های حرکتی در باغ های ایرانی بر تجربه بازدیدکنندگان با رویکرد تعاملات فرهنگی، مانع از به کارگیری مؤثر این عناصر در طراحی فضاهای سبز معاصر می شود. این پژوهش به بررسی این مؤلفه ها و تأثیر آن ها بر اجتماع، تجربه و احساسات بازدیدکنندگان در تبیین تعاملات فرهنگی می پردازد. به طوری که در باغ های ایرانی، حرکت به شکل هنری و معناداری تجلی می یابد که باهدف ایجاد زیبایی و پیوند بین محیط و انسان هویت واحد می یابد. پژوهش حاضر به لحاظ روش تحقیق ازنوع کیفی و توصیفی-تحلیلی بهره مند است. همچنین جمع آوری اطلاعات دراین جستار ازطریق مستندات کتبی و میدانی، به وسیله پرسش نامه و تجزیه وتحلیل اطلاعات داده ها انجام شده است. دراین بین محقق با انتخاب 5باغ ایرانی با ثبت میراث جهانی یونسکو مشتمل بر: باغ چهل ستون؛ اصفهان، باغ ارم؛ شیراز، باغ شاهزاده ماهان؛ کرمان، باغ فین؛ کاشان، و باغ دولت آباد؛ یزد، برآن است که نتایج بادرنظر داشتن واکاوی نمونه های انتخابی برحسب پرسش نامه نقش هریک از مؤلفه های حرکتی موردتبیین قرار گیرد. درنتیجه، پژوهش نشان داد که مؤلفه های حرکتی در ساختار روایی باغ های ایرانی با رویکرد تعاملات فرهنگی تأثیر قابل توجهی بر تجربه زیبایی شناسی-زیبایی شناختی اتوپیا و ادراک بازدیدکنندگان دارند و می توانند به عنوان الگوهایی مؤثر در طراحی فضاهای سبز و باغ های معاصر مورداستفاده قرار گیرند.