ارشیا اللهیاری

مقدمه: معماری به عنوان نمود کالبدی فرهنگ یک جامعه، در طول تاریخ علاوه بر اینکه متاثر از تعاملات فرهنگی، تغییرات سیاسی و اصلاحات اجتماعی بوده، بر الگوهای رفتاری افراد جامعه نیز تاثیرگذاشته است. نمونه ای از این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در نمای ساختمان های شهری قابل مشاهده است که در سال های اخیر، ساختاری از هم گسیخته پیدا کرده است. با عنایت به استقبال افراد از نماهای نئوکلاسیک (رومی) و افزایش این نوع نماسازی در کلانشهرها، تحقیق حاضر به دنبال بررسی علل گرایش شهروندان به استفاده از نماهای رومی در ساختمان ها می باشد. هدف: هدف تحقیق، دستیابی به علل محبوبیت نماهای نئوکلاسیک (رومی) و دلایل گرایش شهروندان به استفاده از این نوع نماهاست. روش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر برحسب هدف، از نوع کاربردی و از نظ ر روش، توصیفی - پیمایشی است. ب رای تجزی ه و تحلی ل داده ها و اثبات آزمون فرضیه از نرم افزارهای Lisrel و SPSS و آزمون ه ای تحلیل مسیر و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه تحقیق، منطقه یک شهر تهران می باشد که به همراه حریم آن دارای مساحتی حدود 181 کیلومترمربع و بر اساس آخرین نت ایج سرشماری در سال 1395، دارای جمعیتی برابر با 494 هزار نفر است. یافته ها: بررسی ها پیرامون تاثیرگذاری عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی بر گرایش شهروندان به استفاده از نماهای نئوکلاسیک و تجزیه و تحلیل داده ها نشان از اثبات فرضیات تحقیق دارد. به طوری که با توجه به خروجی نرم افزار لیزرل، که مقادیر شاخص با بارهای عاملی بزرگتر از 3/0 و آماره تی بالاتر از 96/1 قابل قبول است، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل فرهنگی و عوامل زیبایی شناسی به ترتیب با مقادیر تی (69/3)، (07/2) ، (12/4) و (00/9( همگی به درستی متغیرها را پوشش داده و از اعتبار برخوردارند. نتایج: نتایج این تحقیق نشان می دهد که عوامل موثر در گرایش شهروندان به استفاده از نماهای رایج، خارج از چارچوب ضوابط و قوانین مصوب است. تا زمانی که اصول و ضوابطی برای طراحی و اجرای نماها تدوین نگردد، روال تاثیرپذیری نماسازی از شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ادامه خواهد داشت.

امروزه اهمیت موضوع نما و منظر شهر از یکسو و تحولات چند دهه اخیر در مصالح و تنوع سبک ها و سرعت ساخت وساز از سوی دیگر، لزوم توجه به نما و ساماندهی نماهای شهری را در میان معماران و شهرسازان معاصر بیش ازپیش ضروری نموده است. با عنایت به گرایش شهروندان به سبک نئوکلاسیک و رواج نماهای موسوم به نماهای رومی در کلان شهرها به ویژه کلان شهر تهران، تحقیق حاضر باهدف ارزیابی چنین نماهایی، به بررسی تأثیر آن ها در کیفیت سیما و منظر شهری در محله نیاوران تهران می پردازد. این تحقیق که یک تحقیق کاربردی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، مشاهده و برداشت میدانی بوده، به روش پیمایشی تهیه شده است. شاخص های موردبررسی در دو بعد عینی و ذهنی و مؤلفه های عملکردی، ادراکی و بصری در قالب پرسشنامه هایی در اختیار نمونه آماری قرارگرفته است. تجزیه وتحلیل داده ها نشان دهنده تأثیر شاخص های تحقیق بر روی کیفیت سیما و منظر شهری است. این تأثیرپذیری در بعد عینی به مراتب بالاتر از بعد ذهنی بوده، به طوری که میانگین رتبه ای شاخص های بعد عینی به جز شاخص ایمنی (91/2) همگی مقادیری بالاتر از (3) را کسب نموده اند. حال آنکه در میان شاخص های بعد ذهنی این مقدار بین اعداد (2/3) الی (6/3) در نوسان است و تنها شاخص «تعادل و تقارن» با میانگین رتبه ای (3/4) بالاترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد تصویر و ظاهرنمایی که ساکنین محله و شهروندان ناظر مشاهده می کنند، نسبت به چیزی که در ذهن آن ها تداعی می کند، تأثیر بیشتری در کیفیت دهی به سیما و منظر شهری دارد. ازاین رو توجه به نورپردازی، تزیینات، رنگ و فرم و پیچیدگی نما در اولویت اهمیت آن ها قرار دارد و شاخص های هویت و معنا، تعادل و تقارن، درک ترکیب و هارمونی نما در رده های آخر اهمیت قرار می گیرد؛ اما آنچه در ارتقای کیفیت سیما و منظر شهری در محله نیاوران ضروری به نظر می رسد لزوم تأکید هم زمان بر مؤلفه های عملکردی، ادراکی و بصری است.