مرضیه تهم

هدف: سرریز دانش مزیت فکری است که از طریق تبادل اطلاعات به دست می آید، و در ازای آن هیچ پاداش مستقیمی به تولیدکننده داده نمی شود، یا پاداش داده شده کمتر از ارزش دانش تولید شده است. در واقع سرریزدانش به عنوان موقعیتی است که یک شرکت از تلاش های تحقیق و توسعه یک بنگاه اقتصادی دیگر بدون پرداخت پاداش قابل توجهی که به آن بنگاه اقتصادی بپردازد، بهره می برد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر تدوین الگوی سرریز دانش در میان شرکت های دانش بنیان نانو و بایو فناوری بود. روش: پژوهش حاضر، از نوع پژوهش های کاربردی، با روش کیفی بوده که ماهیت اکتشافی دارند. همچنین این پژوهش از نظر هدف بنیادی است که با تحلیل کیفی آمیخته با طرح اکتشافی متوالی انجام شد. در طرح های تحقیق آمیخته اکتشافی، پژوهشگر درصدد کشفی عمیق درباره موقعیت نامعین می باشد و برای این منظور ابتدا به گردآوری داده های کیفی می پردازد. بنابراین، برای انجام این طرح، در مرحله اول برای شناسایی مؤلفه های سرریز دانش در میان شرکت های دانش بنیان نانو و بایو فناوری، با استفاده از نظریه داده بنیاد و انجام مصاحبه بر مبنای نمونه گیری نظری، ابعاد گوناگون این فرایند شناخته شد. در این پژوهش با استفاده از نظریه داده بنیاد و انجام مصاحبه، مؤلفه های سرریز دانش استخراج گردید. جامعه مورد مطالعه شامل خبرگان، کارآفرینان و مدیران شرکت های دانش بنیان نانو و بایو فناوری بود. روش نمونه گیری هدفمند بوده و در نهایت براساس اشباع نظری، 12 نفر به عنوان نمونه شرکت کردند. از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان و کسب توافق لازم، ابعاد، مؤلفه ها، و شاخص های نهایی برای الگوی سر ریز دانش شناسایی و تعیین شد. برای حصول اطمینان از روایی بخش کیفی (روایی صوری و محتوایی کیفی) پژوهش و به منظور اطمینان از دقیق بودن یافته ها از دیدگاه پژوهشگر، مشارکت کنندگان یا خوانندگان گزارش پژوهش، اقداماتی از قبیل بازبینی توسط اعضاء، بررسی همکار، تجربه و سوابق اساتید راهنما و مشاور، تجربه چندین ساله در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و مدیریت دانش و اطلاعات و مشارکتی بودن پژوهش استفاده شد. برای پایایی نیز از تکنیک محاسبه پایایی بین دو کدگذار (شاخص تکرارپذیری) استفاده گردید. یافته ها: شرایط علّی سرریز دانش شامل علل سازمانی، فرهنگ ارتباط و همکاری، علل دانشی، فعالیت های نوآورانه، رهبری، پژوهش و توسعه، منابع انسانی، حمایت؛ پیامدهای سرریز دانش شامل افزایش دانش و توانمندی، پیامدهای اقتصادی، پیامدهای عملکردی، گسترش شبکه ها و ارتباطات سازمانی و پیامدهای فناورانه؛ شرایط زمینه ای سرریز دانش شامل زیرساخت ها، توسعه آموزش و یادگیری، ارتقاء توانایی ها و مهارت ها، سرمایه گذاری و تجارت و ارتباطات؛ شرایط مداخله گر سرریز دانش شامل شرایط سیاسی، شرایط فرهنگی و شرایط تعاملی؛ راهبردهای سرریز دانش شامل راهبردهای ارتباطی و تعاملی، توسعه سیستم ها و ساختارها، راهبردهای تجاری و راهبردهای سیاسی می باشند. نتایج دلفی فازی نشان داد که همه مفاهیم مربوط به مدل پارادایمی سرریز دانش دارای آستانه پذیرش بالای 7/0 بوده و مؤلفه های شناسایی شده برای مدل پارادایمی تأیید شد. نتیجه گیری: در این پژوهش پیامدها، شرایط زمینه ای، شرایط مداخله گر و راهبردهای سرریز دانش در میان شرکت های دانش بنیان نانو و بایو فناوری بررسی شد. منطبق بر یافته ها، فراهم کردن برخی عوامل و شرایط و از بین بردن موانع با استفاده از راهبردهای مناسب، می تواند در ارتقاء سرریز دانش مؤثر باشد و پیامدهای مثبتی را برای شرکت ها و کل جامعه به همراه آورد. سرریز دانش به عنوان نوعی عامل خارجی که باعث نشت غیرارادی و تبادل داوطلبانه دانش از کشورهای توسعه یافته می شود، منبعی برای افزایش بهره وری عوامل تولیدی است و آثار مثبتی به همراه دارد. براساس فرایند سرریز دانش می توان منابع کمیاب و بهترین دانش را پیدا کرد و با در دسترس قرار دادن آن برای همه کارکنان، به آنها کمک کرد تا در دانش جدید و بروز تسلّط پیدا کنند. بنابراین، در شرکت های دانش بنیان، بیش از دیگر سازمان ها، دانش به عنوان مهم ترین دارایی شرکت مطرح است و وقتی به طور مناسب به کار رود، می تواند منجربه توسعه توانمندی کارکنان و بهبود تولید و خدمات گردد. به طوری که سرریز دانش در این شرکت ها، با در اختیار داشتن دانش نیروهای داخلی و خارجی و یکپارچه سازی آن، یادگیری و توانمندسازی فردی و سازمانی را گسترش می دهد و منجربه افزایش نوآوری سازمانی می گردد. سرریز دانش باعث تسریع روند ارتقای فناوری و رشد اقتصادی می شود. یکی از کانال های جذب سرریز دانش، واردات کالاهای واسطه ای و سرمایه ای از کشورهای توسعه یافته است که در صورت هدفمند بودن، افزایش تنوع و کیفیت کالاهای واسطه ای و سرمایه ای را به همراه داشته و امکان یادگیری از فناوری و دانش وارداتی را برای شرکت های کشورهای در حال توسعه فراهم می آورد و بهبود وضعیت اقتصادی کشورهای مورد نظر را درپی خواهد داشت. یافته های این پژوهش برای سیاست گذاران در حوزه های شرکت های دانش بنیان نانو و بیوفناوری از منظر پیاده سازی الگوی پارادایمی سرریز دانش جهت کسب مزیت رقابتی و ارتقای جایگاه خود در سطح بین المللی حائز اهمیت است و می تواند راهنمایی برای مدیران و متخصصان این حوزه قرار گیرد.

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین عوامل مؤثر بر پذیرش استفاده از سیستم ها یا سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی توسط کتابداران اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران در دوران پاندمی کووید-19 است. در این پژوهش، تأثیر عوامل خودکارآمدی رایانه ای، تنوع مهارت، پشتیبانی سازمانی، ویژگی های مدرس و کیفیت محتوایی دوره بر متغیرهای مدل پذیرش فناوری شامل برداشت ذهنی از سودمندی، برداشت ذهنی از سهولت، نگرش نسبت به استفاده از فناوری و در نهایت قصد استفاده از سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی بررسی شد. روش : پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر نحوه گردآوری و تحلیل داده ها توصیفی-هم بستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کتابداران کتابخانه های عمومی استان تهران بود که از این میان، 217 نفر براساس فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری پژوهش تعیین شد. ابزار اصلی گردآوری داده ها پرسش نامه ای بود که روایی آن توسط شش متخصص تأیید شد. برای تحلیل داده ها، از آزمون مدل سازی معادلات ساختاری به روشِ کمترین مربعات جزئی (PLS) و نرم افزار SmartPLS (نسخه 3) استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که برداشت ذهنی از سودمندی و برداشت ذهنی از سهولت استفاده بر قصد و تمایل کارکنان به استفاده از سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی تأثیر می گذارند. همچنین، متغیرهای خارجی مورد بررسی در این پژوهش، یعنی خودکارآمدی رایانه ای، تنوع مهارت، پشتیبانی سازمان، ویژگی های مدرس و کیفیت دوره، تأثیری مثبت و معنادار بر تعیین پذیرش سامانه های یادگیری الکترونیکی در سازمان دارند. بیشترین اثر کل مربوط به متغیر تنوع مهارت و کیفیت محتوای دوره و کمترین اثر کل مربوط به متغیر حمایت سازمان و قصد رفتاری است. اصالت/ارزش: آموزش الکترونیک مجازی نقشی مهم در آموزش و توسعه در محیط سازمانی ایفا می کند، و سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی به ابزاری محبوب برای تسهیل فرایندهای یاددهی-یادگیری تبدیل شده اند که امکان آموزش انعطاف پذیر یادگیری محور را فراهم می کنند. یافته های پژوهش حاضر راهنما و نقشه راهی برای پذیرش و استفاده از سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی در میان کتابداران کتابخانه های عمومی بر مبنای تجارب به دست آمده در این زمینه در دوران همه گیری کووید-19 است. ازآنجاکه توسعه و استقرار فناوری ها برای برخورداری از مزایای آن ها کافی نیست و برای دستیابی به مزایای بالقوه یک فناوری باید پذیرش آن توسط کاربران مد نظر قرار گیرد، یافته های پژوهش حاضر می تواند پیامدهایی عملی برای مدیران سازمانی، مربیان و توسعه دهندگان سیستم های آموزشی فراهم آورد.