محمد تازه مرد

حسین بن سعید اهوازی از شخصیت های شاخص سده دوم هجری، صاحب روش نوینی در جامع نگاری است؛ به گونه ای که کتاب ها و شیوه ایشان در تدوین کتب، الگو و ملاک سنجش کتب مؤلفان قرار گرفته است. این پژوهش در تلاش است با روش اکتشافی، ضمن بررسی روایات حسین بن سعید در کتاب کافی که یک اثر جامع فاخر شیعی در سده چهارم و از کتب اربعه شناخته می شود، میزان تأثیرپذیری شیخ کلینی از حسین بن سعید را در دو جهت ساختاری و محتواییِ تدوین کتب اثبات کند. پس از بیان اینکه کلینی حدود یک بیست وسوم کتابش را به واسطه 17طریق معتبر از حسین نقل کرده که نشان از اهتمام جدّی وی به جایگاه علمی و شخصیت ایشان دارد، برای اثبات تأثیرپذیری ساختاری، تعداد و عناوین کتب دو محدّث را مقایسه کردیم. بااینکه در نگاه اولیه، در تعداد کتاب هایشان اختلاف داشته و در عناوین کتب، اشتراکات کمتری دارند؛ اما با نگاه محققانه اثبات کردیم که هر دو در تعداد کتاب دارای 32 کتاب و در عناوین، صاحب 19عنوان مشترک اند. همچنین شیخ کلینی در گستردگی موضوعات روایاتش که ما در چهار موضوع فقهی، اعتقادی، اخلاقی و تفسیری دسته بندی کردیم، تابع شیوه تدوین حسین بن سعید بوده و با توجه به اینکه هدفش، نقل روایات صحیح است، در 56 باب، اولین روایت و در 26 مورد، عنوان باب را دقیقاً از همان روایات ایشان، انتخاب کرده که نشان می دهد وی در انتخاب محتوای کتابش هم، تحت تأثیر روش نوآورانه حسین بن سعید بوده است.

وجود احادیث متعدد در کتابهای حدیثی شیعه حاصل تلاش راویانی همچون حسین بن سعید اهوازی است که با ابداعات ویژه خود توانسته اند در این راستا نقش ویژه ای ایفا کنند. این نوشتار در پاسخ به این مسأله است که حسین بن سعید در جهت حفظ، نشر و انتقال تراث امامیه، چه نقشی داشته است؟ وی که از اصحاب امامان متأخر است توانسته بخش قابل توجهی از تراث امامیه را از سده دوم به سده سوم هجری منتقل کند. در این مقاله با روش کتابخانه ای، فهارس و کتابهای رجالی روشن شده که حسین بن سعید با چهار شیوه متفاوت در انتقال تراث موثر بوده است. روش نوآورانه در سبک نگارش مجموعه حدیثی و حضور فعال در انتقال 11کتاب حدیثی بزرگان امامیه به گونه ای است که عملکرد تالیفی وی به عنوان شاخص و معیار سنجش اعتبار در بین آثار مؤلّفین مشهور بوده است. همچنین وی در استاد گزینی و شاگرد پروری گروهی از مشایخ مورد وثوق همچون اصحاب اجماع را به عنوان استاد انتخاب نموده است. شناخت صحیح نقش وی در انتقال تراث به فقیهان کمک می کند تا بتوانند از روایاتی که با تحمل سختی های فراوان و ازطریق معتبر نقل نموده در استنباط مسائل دینی بهره ببرند.