هادی مهرابی شرف آبادی

هدف این تحقیق ارائه الگوی پاسخگویی در شرایط حکمرانی شبکه ای بین بازیگران مختلف به صورت غیرسلسله مراتبی در صنعت توزیع گاز ایران است. در این تحقیق با روش دلفی فازی در مرحله اول و جمع آوری اطلاعات اکتشافی و در مرحله دوم از روش پیمایشی ابتدا برای گردآوری داده ها و اطلاعات موردنیاز، از منابع کتابخانه ای و مصاحبه استفاده، سپس با استفاده از پرسشنامه مناسب هر بخش متغیرهای موردنیاز جمع آوری شدند. با نظر 15 خبره حوزه توزیع گاز و اندازه گیری ضریب هماهنگی کندال توافق آنان تأیید شد و در صنعت توزیع گاز ایران تحلیل شد. ابعاد پاسخگویی به ذی نفعان شامل سیاسی، اداری، عمومی، قضایی و بازار مشخص و مهم ترین متغیرهای پاسخگویی شامل مشارکت و اطمینان به شبکه و وظایف قانونی موردتأیید قرار گرفت. الگوی ارائه شده شامل عناصر اصلی نقش ها و مسئولیت ها، فرایندهای تصمیم گیری، اندازه گیری عملکرد و بازخورد و یادگیری است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی حکمرانی شبکه ای و شناخت ابعاد و مؤلفه های آن در شرکت های توزیع گاز ایران و تبیین ارتباط الگوی ارائه شده با موانع بهره وری در صنعت انجام گردید.روش : این پژوهش از نظر گردآوری داده ها توصیفی و از نظر هدف کاربردی با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی   و به روش دلفی فازی) است. نظرات 15 نفر از خبرگان صنعت گاز ایران به صورت اعداد فازی و محاسبه فازی بازنمایی و با استفاده  از ضریب هماهنگی کندال، توافق در هر دو دور با مقادیر 87/0 و 93/0 تایید شد. با توجه به گزینه پیشنهادی و متغیرهای زبانی تعریف شده نتایج حاصل از بررسی پاسخ های درج شده در پرسشنامه برای به دست آوردن میانگین فازی متغیرها مورد بررسی قرار گرفت و در صنعت توزیع گاز ایران تحلیل گردید.یافته ها: مؤلفه های حکمرانی شبکه ای شناسایی شده بر اساس دامنه و ماهیت در سه بعد فناوری، اکوسیستم و ساختار دسته بندی شدند. بعد ساختار شامل تنظیم گری، ساختار شبکه، نقش ها، مسئولیت ها و پاسخگویی بود. در بعد اکوسیستم مؤلفه های شرایط اقتصادی و اجتماعی، شبکه های غیررسمی، دسترسی به خدمات گاز و فرهنگ مشارکت حاصل شد و در بعد فناوری، مؤلفه های فناوری های خدمات، فناوری های هوشمند و فناوری های ارتباطی بدست آمد. این مؤلفه ها بر موانع اصلی بهره وری در سه بعد فردی، سازمانی و محیطی در سازمان های توزیع گاز اثر گذاشته و آنها را کاهش می دهند.نتیجه گیری: حکمرانی شبکه ای در صنعت توزیع گاز می تواند با استفاده از فناوری های نوین و ایجاد فرهنگ مشارکت بین ذی نفعان و تغییرات پویا در ساختار سازمان ها، شبکه های کارا را خلق نماید که برای حل مسائل بغرنج اثربخش باشد و بهره وری آنها را نیز افزایش دهد.

توسعه فناوری ها و شبکه های ارتباطی از یک سو و بروز مسائل پیچیده از سوی دیگر، حرکت به سمت حکمرانی شبکه ای را سرعت بخشیده و از این رو بررسی نقش شبکه ها به عنوان شیوه جدید حکمرانی در دو دهه اخیر مورد توجه کشورهای مختلف قرار گرفته است. این پژوهش قصد دارد الگویی از فرصت ها و چالش های مطرح شده در مهم ترین مقالات مرتبط را ارائه و مؤلفه های  آن را در شرایط فعلی کشور وزن دهی و رتبه بندی کند. این پژوهش از نظر هدف، توسعه ای است و در دو فاز کیفی و کمی اجرا شده است.  با روش فرا ترکیب بررسی و غربال گری مقالات از سال 2000 تا 2024 و انتخاب 21 مقاله منتخب انگلیسی و 5 مقاله فارسی، چهار مقوله اصلی: فرصت های اقتصادی، فرصت های اجتماعی، فرصت های ساختاری و چالش مشارکت و تعداد 11 کد اصلی و 35 کد فرعی دسته بندی شد. روایی با ابزار ارزیابی گروه کانونی و پایایی با محاسبه ضریب کاپا با مقدار 91/0تایید شد. کدها با روش آنتروپی شانون وزن دهی شد. نتایج نشان داد که مهم ترین فرصت های حکمرانی شبکه ای تحول دیجیتال شامل روابط بین سازمانی، اعتماد و شفافیت، بستر دموکراتیک، ساختار شبکه، فناوری و زیست بوم و مهم ترین چالش ها شامل فقدان آگاهی، انگیزه، دسترسی پذیری و مسئولیت پذیری هستند. همچنین در الگوی ارائه شده، وزن چالش احساس بدبینی و عدم اعتماد به شبکه و فرصت های حکمرانی پلتفرم های شبکه ای و روابط با مشتریان و توجه به جغرافیا در شرایط ایران برجسته تر است.

ارتقاء بهره وری در سازمان های دولتی نیازمند یک نگاه جامع جهت رفع موانع آن و اندازه گیری اثربخشی اقدامات مرتبط است. در این مقاله کاربردی به روش توصیفی، مهم ترین موانع ارتقای بهره وری در شرکت های توزیع گاز طبیعی ایران و با مصاحبه و غربالگری را شناسایی نموده و به روش AHP وزن دهی آن ها انجام شده است. در ادامه مدل ارائه شده جهت ارتقاء بهره وری شامل تطابق نیازهای سیستم های مدیریتی بر مبنای مدل EFQM همراه با معرفی پروژه های بهبود به روش تطبیقی و سپس اندازه گیری بهره وری کل سازمان در شرکت های توزیع گاز ایران با معرفی شاخصی به نام رفاه تولید شده انجام شده است. نتایج نشان داده که این روش می تواند به عنوان ستانده در محاسبات اندازه گیری بهره وری کل شرکت های توزیع گاز در روش کندریک به کار گرفته شود.