زهره قرائی

وجود زبان زنانه از دیرباز موردتوجه زبان شناسان و جامعه شناسان بوده است و مطالعاتی چند در این زمینه صورت گرفته است. در این راستا، این پژوهش از نوع تحلیل محتوای قیاسی کیفی با هدف بررسی نمود جنسیت مترجم در ترجمه رمان «الأسود یلیق بک» از احلام مستغانمی انجام شده است. برای انجام این پژوهش، ترجمه های موجود این رمان از یک مترجم مرد و یک مترجم زن انتخاب شد. به منظور کدگذاری داده ها، با توجه به ویژگی های منتسب به زبان زنان توسط لیکاف کتابچه ی کدگذاری (codebook) تهیه شد و دو متخصص به طور مستقل متن را کدگذاری کردند و مصداق ها را در یکی از پنج دسته واژگان متعلق به حوزه زنان، کاربرد تأکید، ذکر جزئیات، گفتار مؤدبانه و کاربرد واژگان و تعابیر زنانه قرار دادند. نتایج نشان داد که همه ویژگی های منتسب به زبان زنانه در گفتار مترجم زن کاربرد ندارد و از این میان نمود گفتار مؤدبانه و تعابیر زنانه در کلام مترجم مرد بارز تر بود. کاربرد وجوه عاطفی نیز یکی دیگر از ویژگی های منتسب به زبان زنانه بود که در کلام مترجم مرد یافت شد. بنابراین، ویژگی های زبان زنانه جهان شمول و کلی نیستند. نهایتاً یافته ها از منظر رویکرد جامعه شناختی و با در نظرگرفتن مفهوم نقش های اجتماعی و تمرکز بر جنسیت به عنوان امری متأثر از مؤلفه های اجتماعی و فرهنگی بررسی شدند. به علاوه، یافته ها از منظر رویکرد ساخت گرایی اجتماعی و مفهوم جنسیت به عنوان یک ساخته اجتماعی تبیین شدند. یافته های این مطالعه می تواند به درک عمیق تری از جنسیت به عنوان مفهومی فرهنگی و پویا کمک کند و نسبت به سوگیری های جنسیتی آگاهی ایجاد کند.

نظر به وفور بازترجمه ها در ایران و کمبود پژوهش ها در این حوزه، در این مطالعه ی کیفی و اکتشافی، به روش مقایسه ای و بااستفاده از تحلیل محتوا، بازترجمه های سه داستان کوتاه از مجموعه ی دوبلینی ها بررسی شد. چارچوب نظری این پژوهش بینامتنیت و روابط قرابت و تعارض است. هدف به طورخاص بررسی گرایش غالب بینامتنی میان بازترجمه ها بود. به علاوه، سعی شد باتوجه به ارتباطات بینامتنی بازترجمه ها صحت فرضیه ی برمان مبنی بر مبدأ-محوربودن بازترجمه ها و سیر تکاملی شان بررسی شود. پس از شناسایی موارد قرابت و تعارض بینامتنی، موردهایی که ماهیت یکسان داشتند در یک دسته گذاشته و کدگذاری شدند تا نمودهای قرابت و تعارض مشخص شود. بررسی ها نشان داد ارتباط میان ترجمه ی دوم و اول از هر دو نوع قرابت و تعارض است. قرابت بینامتنی خود را در تکرار همایندهای نامأنوس ترجمه های اول در ترجمه ی دوم نشان داد، و تعارض در قالب تصحیح اشکالات ترجمه های پیشین، افزودن حذفیات، حفظ لحن محاورات و تلطیف فرهنگی نمودیافت. ارتباط بینامتنی ترجمه ی سوم با ترجمه های پیشین از نوع تعارض بود، چراکه در ترجمه ی سوم گرایش به ایجاد اشکال در ترجمه ی بخش هایی از متن مشاهده شد. به علاوه، باتوجه به تلطیف فرهنگی در ترجمه ی دوم، گرایش به مقصد-محوربودن مشاهده شد و باتوجه به اشکالات موجود در ترجمه ی سوم، سیر تکاملی موردنظر برمان مشاهده نشد. ازآنجاکه روش اتخادی برای مقایسه ی متون در این مطالعه را می توان در دروس مقایسه ای ترجمه به کارگرفت، از این پژوهش می توان در امر آموزش ترجمه استفاده کرد. به علاوه، بخشی از نتایج این پژوهش می تواند گامی در جهت افزایش آگاهی میان متصدیان حوزه ی چاپ ونشر باشد و لزوم وضع قوانین بازدارنده و نظارت در حیطه ی نشر بازترجمه ها را بیش ازپیش آشکار کند.