بررسی ساختار کاشیکاری و کتیبه های مساجد دوره قاجار از منظر ریخت شناسی (نمونه موردی: مسجد نصیرالملک شیراز)
مسجد مکان عبادت و تجمع مسلمانان در شهرهای اسلامی است که معمولاً در میان عناصر شهری و یا روستایی جایگاه والایی دارد. در ایران از کاشی هم برای تزئین هم به منظور استحکام بنا استفاده می شود. در اغلب موارد، هنر کاشی در تزئینات الگویی با الهام از نقوش و رنگ ها با ساختار هندسی شمسه در کاشیکاری مساجد استفاده می شود. در دوران اسلامی به دلیل اهمیت خوشنویسی و تحریم نقاشی کتیبه ها حائز اهمیت شدند. تزئینات کتیبه ها از ممزوج شدن و درکنارهم قرارگرفتن خط و نقش به دست می آیند و بر حسب زمان، مکان یا موقعیتشان با مواد و مصالح مختلف کار می شدند. نتایج حاصل از این پژوهش که به روش کیفی- تحلیلی و توصیفی صورت گرفته است، نشان می دهد، در مسجد نصیرالملک شبستان غربی شبستانی متفاوت از شبستان شرقی است. شبستان غربی از منظر سادگی در نقوش کاشی، فقط نقوش هندسی دارد و کتیبه ای ندارد، اما نقوش کاشی در شبستان شرقی، گلدسته و طاق مروارید شامل نقوش گیاهی است و نقوش جانوری همچون بلبل که شاخصه نقوش معماری قاجار است، دیده نمی شود. همچنین، در میان این نقوش گیاهی نقوش ابنیه و معماری به سبک اروپایی بسیار خودنمایی می کند. از نظر کتیبه ها نیز با توجه به فراوانی، خط ثلث و سپس خط کوفی با مضامین آیات قرآنی و ادعیه اولویت دارد. خط نستعلیق هم در مواردی دیده می شود که از آن برای کتیبه های اطلاع رسان استفاده شده است.