احمد انتصاری

کیفیت روابط همسران در خانواده از اثرگذارترین عوامل سلامت و تعالی فرد و جامعه است. پژوهش حاضر با هدف تدوین مدل مفهومی غنی سازی روابط همسران با تأکید بر تأمین نیازهای روان شناختی با تأکید بر منابع اسلامی انجام شده است. بدین منظور مجلداتی از کتاب بحارالانوار که به طور مبسوط به بیان روایات مرتبط با روابط بین فردی و به طور خاص به روابط همسران اختصاص دارد و در هر باب، آیات مرتبط با موضوع پژوهش حاضر را نیز شامل می شود انتخاب شد. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و کمی-کیفی تجزیه و تحلیل شده است. در پایان و پس از روایی سنجی نتایج به دست آمده، ۳ مؤلفه زمینه ساز سلبی، ۱5 مؤلفه زمینه ساز ایجابی، 3 مؤلفه هسته ای و 7 مؤلفه پیامدی در مورد غنی سازی روابط همسران به تأیید کارشناسان رسید که مبتنی بر آن مدل مفهومی غنی سازی روابط همسران با تأکید بر تأمین نیازهای روان شناختی و براساس روایات کتاب بحارالانوار طراحی شد.

افسردگی، یکی از شایع ترین و  مهم ترین اختلالات روانی است، همچنین یکی از  مهم ترین مقابله های دینی با این پدیده، استفاده از «ذکر» با مضامین خاص خود می باشد. ازاین رو، هدف این پژوهش، «تدوین بسته آموزشی ذکر به منظور کاهش نشانه های افسردگی بر اساس منابع اسلامی» است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی بوده و در آن از روش کیفی از نوع تحلیل محتوا و کمّی از نوع دلفی استفاده شده است. ابتدا کارکردهای ذکر در منابع اسلامی موردبررسی قرار گرفت؛ سپس اذکار مرتبط با افسردگی بر اساس ملاک های مشخص گزینش گردید؛ در ادامه معرفت های موجود در اذکار منتخب، مورد تحلیل قرار گرفت. این معرفت ها به اختصار عبارت اند از: خدااسنادی، خدامالکی، خداپناهی، اطمینان به روزی، امید به خدا، خدامحوری، تنزه الهی، جبران و امید، ممکن الخطا بودن، خدامُنعمی و خیر باوری. در نتیجه، بسته آموزشی بر اساس کارکردهای معرفتی، معنوی، عاطفی و رفتاری ذکر و در چارچوب منطق مراتب توحید در اندیشه اسلامی تدوین گردید. و در آخر، روایی محتوایی معارف و بسته آموزشی توسط کارشناسان با استفاده از شاخص های CVR و CVI مورد ارزیابی و تأیید قرار گرفت. نتیجه آن که بسته آموزشی ذکر برای کاهش نشانه های افسردگی از لحاظ نظری قابلیت تدوین دارد.