داوود فرخی

هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفه های مدیریت استراتژیک آموزش های فنی و حرفه ای به منظور اعمال مدیریت استراتژیک بهینه در تقابل و سازگاری با محیط است. پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش اجرا توصیفی پیمایشی مقطعی و از نظر داده ها، آمیخته ( کیفی و کمی) است. در بخش مطالعه کتابخانه ای 28 منبع معتبر بر اساس اشباع نظری نمونه گیری شد و مولفه های استراتژیک آموزش فنی و حرفه ای براساس گرندد تئوری 12 مولفه و 35 زیرمولفه شناسایی و برای مدیریت استراتژیک به طور عام 6 مولفه و 22 زیرمولفه شامل کاوش مفهومی، پویش محیطی، استراتژی سازی، پیاده سازی و ارزشیابی دستاوردها و راهبری و پایش استراتژیک شناسایی شد. یافته های پژوهش شامل اشتغال؛ جذابیت آموزشی ؛ تقاضا محوری؛ شناسایی تغییرات شغلی؛ پژوهش محوری؛ انعطاف پذیری؛ مدرن سازی؛ اقتصاد آموزشی؛ تقویت یاران آموزشی؛ بهبود نظام سنجش؛ تضمین کیفیت (توسعه حرفه ای مربیان، نظام صلاحیت حرفه ای مربیان، آموزش مبتنی بر شایستگی، برنامه درسی مبتنی بر صلاحیت حرفه ای، اعتبار بخشی موسسات و رتبه بندی، استاندارد های مدیریت آموزش، مشاوره و هدایت آموزشی و شغلی) می باشد. با انجام مصاحبه نیمه ساختارمند شامل 6 پرسش الزامی و یک پرسش اختیاری با 10 نفر از خبرگان، نسبت به پیونددهی و سازماندهی مولفه ها به منظور تدوین مدل کیفی نهایی و اعتبارسنجی آن اقدام شد و درجه تناسب مدل 95 درصد بدست آمد و پیشنهاداتی ارائه شد که مدیران می توانند مدیریت استراتژیک را در سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با موفقیت اعمال نمایند.

مقاله حاضر ضمن بررسی مبانی نظری و مفاهیم صلاحیت به تاریخچه نظام صلاحیت حرفه ای در جهان، قلمرو و گونه شناسی انواع چارچوب صلاحیت به طور مفصل و جزیی پرداخته است. روش شناسی این تحقیق به صورت توصیفی- اکتشافی، بوده و از نوع تحقیقات کاربردی می باشد. داده ها و اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و مدارک علمی و سازمانی مکتوب و اینترنتی جمع آوری و فراوری شده است. تحلیل های صورت گرفته با استعانت از تحلیل های ثانویه و بر اساس تجربه زیسته و بررسی داده ها و اطلاعات دسته بندی شده در دسترس در دو وضعیت موجود و مورد انتظار صورت گرفته است. نمونه آماری شامل 34 منابع معتبر علمی عمدتا خارجی و اسناد سازمانی بوده است که به هدفمند انتخاب شده اند. مشخص شد مناسبترین چارچوب صلاحیت حرفه ای دارای یک رویکرد جامع و برخاسته از چارچوبهای بخشی با توافق ذینفعان و شرکای اجتماعی مهارت آموزی است. همچنین استانداردهای آموزشی سازمان از نظر سطح مهارت دارای توزیع و پراکندگی متناسبی با ترکیب و بافت مشاغل کشور و در نتیجه چارچوب صلاحیت حرفه ای ملی نخواهد بود. همچنین ارائه آموزشهای دولتی و غیر دولتی سازمان در مقایسه با جمعیت فعال کشور تناسب سنی ندارد و متضمن یادگیری مادام العمر برای افراد جامعه نخواهد بود. لذا سازمان نیازمند غنی سازی و تقویت استانداردهای آموزشی و توجه بیشتر به آموزش شاغلین برای حضور پررنگ تر در چارچوب صلاحیت حرفه ای است و نیازمند استقرار ساز و کارهای معادلسازی گواهی نامه با مدارک رسمی و تجمیع و انتقال اعتبارات آموزشی می باشد

تعیین تقاضای نیروی کار در بخش های مختلف اقتصادی برای سال های آتی، در حقیقت پیش بینی نیروی انسانی برای عرضه آموزش های مهارت بنیان و برنامه های کمّی توسعه ای با رویکرد آینده پژوهی است. هدف این مقاله ، پیش بینی تقاضای نیروی کار با روش برون یابی و بر حسب مشاغل مختلف متناظر با دوره های مهارت آموزی در سال های آینده است که باید در برنامه ریزی آموزش های مهارت بنیان لحاظ شود تا در بردارنده منافع کارفرمایان و صاحبان حرف و بر طرف کننده نیازهای بنگاه های اقتصادی به نیروی ماهر و شایسته باشد. روش برون یابی می تواند ترکیب و رفتار شغل های مختلف در آینده را شناسایی کرده و راه کارهای عملی مواجهه با آن را اتخاذ کند. یافته های پژوهش، مشاغل آینده را به تفکیک مشاغل منسوخ، مشاغل در حال منسوخ و مشاغل رو به افزایش، نشان می دهد.

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و بر اساس ماهیت داده ها، کمیّ است و از نظر نحوه و زمان گردآوری آن، غیرآزمایشی و علی مقایسه ای- پس رویدادی است. هدف پژوهش تعیین میزان تاثیر آموزش های فنی و حرفه ای بر اشتغال پذیری، درآمد شغلی و عدم بازگشت به زندان پس از آزادی زندانیان می باشد. ابزار اندازه گیری پرسش نامه محقق ساخته کیفیت آموزشهای فنی و حرفه ای با مولفه هایی شامل تطابق با نیازهای اقتصادی، کیفیت اجرای آموزش، کیفیت برنامه درسی، صلاحیت حرفه ای مربی، تحقق اهداف یادگیری و پیگیری پیامدهای آموزش، و دیگری اشتغال پذیری با مولفه هایی شامل مهارتهای عمومی شامل زیرمولفه های (مهارتهای ارتباطی، مهارتهای حل مساله، مهارتهای کارتیمی) و شایستگیهای حرفه ای شامل زیر مولفه های (دانش کاری، مهارتهای حرفه ای، مهارتهای تخصصی) و ویژگیهای شخصیتی شامل زیر مولفه های (اعتماد به نفس، انطباق پذیری، تاب آوری) و اخلاق مداری حرفه ای شامل زیر مولفه هایی (رفع بدنامی زندان، رعایت حقوق دیگران، اعتماد پذیری) بود. شاخص نکوئی برازش بالاتر از 9/0 شد که نشانگر برازش خوب مدل است. نتایج تحلیل مسیر نشان داد آموزش فنی و حرفه ای به طور مستقیم بر افزایش درآمد شغلی و عدم بازگشت به زندان موثر نیست، اما به طور غیرمستقیم می تواند تاثیرگذار باشد. یعنی آموزش فنی و حرفه ای منجر به افزایش اشتغال پذیری می شود و اشتغال پذیری نیز باعث افزایش درآمد شغلی می گردد و در نهایت درآمد شغلی باعث عدم بازگشت به زندان می شود. اشتغال پذیری نیز به طور مستقیم بر عدم بازگشت به زندان تاثیرگذار نیست، اما همراه با آموزش فنی و حرفه ای می تواند باعث افزایش درآمدشغلی شود و در نتیجه با افزایش درآمد شغلی باعث عدم بازگشت به زندان گردد.

پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش اجرا توصیفی پیمایشی مقطعی و از نظر داده ها کمی است. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته شامل 6 مولفه و 35 زیر مولفه ( 105 گویه با طیف 5 گانه لیکرت) با شاخص روایی محتوایی CVI گویه ها و مولفه ها به میزان 0.9 و ضریب آلفای کرونباخ به میزان 0.969 تدوین و اعتبار بخشی شد. جامعه آماری شامل 31 استان به عنوان خوشه های طبیعی در نظرگرفته شد که 10 خوشه با استفاده از قرعه کشی به صورت تصادفی انتخاب شد که شامل تمامی مدیران سازمانی مدیران ارشد، میانی و پایه ( مدیرکل، معاونین مدیرکل و روسای ادارات و روسای مراکز آموزشی) به تعداد 379 نفر بود. یافته های پژوهش شامل اشتغال (اشتغال پذیری، کارآفرینی، نوآوری و خلاقیت)، جذابیت آموزشی (تنوع مخاطبین، بهبود دسترسی، افزایش کشش و جاذبه)، یادگیری مادام العمر (ارتقای مهارت شاغلین، توانمند سازی افراد)، شناسایی تغییرات شغلی (تغییرات مشاغل، تغییرات فناوری، تغییرات مهارتی)، تقویت یاران آموزشی (توسعه بخش خصوصی، مشوق های مالی و حمایتی)، تضمین کیفیت (توسعه حرفه ای مربیان، نظام صلاحیت حرفه ای مربیان، آموزش مبتنی بر شایستگی، برنامه درسی مبتنی بر صلاحیت حرفه ای، اعتبار بخشی موسسات و رتبه بندی، استاندارد های مدیریت آموزش، مشاوره و هدایت آموزشی و شغلی) به عنوان مولفه های سازنده مدل مدیریت استراتزیک بود که با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی مرتبه دوم برازش مدل در 6 مولفه و 20 زیر مولفه تدوین شد. درجه تناسب مدل به میزان 0.91 می باشد.

پژوهش حاضر به شناسایی مؤلفه های سازنده شایستگی های عام مهارت آموختگان مراکز آموزش فنی وحرفه ای کشور از دیدگاه رؤسای مراکز مذکور و مربیان آموزش در صنایع می پردازد. حجم نمونه معرف با استفاده ازجدول اچ اس بولا، به تعداد 537 نفر( 250 نفر رئیس مرکز و 287 نفر مربی آموزش در صنایع) و براساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعیین شد. ابزار سنجش را یک پرسشنامه 160 سوالی محقق ساخته تشکیل می دهد که الگوی شایستگی اتا پایه اولیه آن را تشکیل می داد، به مدد نظریات و یافته های پژوهش های پیشین، شاخص هایی از آن مورد جرح و تعدیل قرار گرفته و با استفاده از تکنیک دلفی و نظرسنجی از خبرگان در حوزه شایستگی، مورد تأئید قرارگرفت. اعتبار ابزار سنجش به وسیله آلفای کرونباخ محاسبه شده است که مقدار اعتبار کل پرسشنامه برابر با  0.995 است. روایی ابزار سنجش، روایی سازه است که به وسیله تحلیل عاملی محاسبه شد که از بار عاملی نسبتاً بالایی برخوردار بودولی 45 سوال به علت وجود اشتراکات بین 3یا 4 عامل حذف شد. از آزمون آماری تحلیل عاملی اکتشافی به روش مولفه های اصلی استفاده شد. نتایج این آزمون بیانگر مطالب زیراست:یافته های پژوهش بیانگر آن است که در مجموع 4 عامل شامل 115 شاخص برای شایستگی های عام مهارت آموختگان مراکز آموزش فنی و حرفه ای استخراج شد که به ترتیب اهمیت و اولویت عبارتند از: عامل اول: شایستگی های محیط کار(20.216درصد)که شامل 50 شاخص است. عامل دوم: شایستگی های دانش-کسب و کار(16.207)که شامل 25 شاخص است. عامل سوم: شایستگی های فردی(14.183 درصد) که شامل 25شاخص است. عامل چهارم: شایستگی های تحصیلی(12.522)که شامل 15شاخص است. در مجموع این 4 عامل 63.127 درصد شایستگی های مهارت آموختگان مراکز آموزش فنی و حرفه ای کشور را تبیین می کند.