ایرج ترابی

تغییر طبقه بندی هزینه ها به طرزی جالب توجه کیفیت سود عملیاتی را به خطر می اندازد و به اطلاعات گمراه کننده درباره عملکرد اصلی و پایدار شرکت ها منجر می شود. تغییر طبقه بندی ممکن است پیامد مستقیم و غیرعمدی سوگیری شناختی مدیران با اعتمادبه نفس زیاد باشد. همچنین، مدیران با اعتمادبه نفس زیاد ممکن است آگاهانه و عمداً هزینه های عملیاتی را به عنوان اقلام غیرعملیاتی طبقه بندی کنند تا سودهای عملیاتی را افزایش دهند؛ با این حال، اگر صورت های مالی شرکت ها با همتایان آن ها در صنعت مقایسه شوند، نظارت قوی تر به فرصت های کمتر برای مدیریت سود ناشی از تغییر طبقه بندی منجر می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر بیش اعتمادی مدیران بر تغییر طبقه بندی هزینه ها بر اساس نقش تعدیلگر قابلیت مقایسه صورت های مالی است. نمونه آماری شامل 130 شرکت در بازه زمانی 1394 تا 1401 است. به منظور آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیون چندمتغیره و داده های ترکیبی (با کنترل اثرات سال و صنعت) و نرم افزار ایویوز نسخه 9 استفاده شده است. نتایج نشان داد بیش اعتمادی مدیران به افزایش تغییر طبقه بندی هزینه ها و کاهش تدریجی تغییر طبقه بندی در طول زمان منجر می شود. علاوه بر این، قابلیت مقایسه صورت های مالی همانند یک مانع برای بیش اعتمادی مدیران در جهت تغییر طبقه بندی هزینه ها و تدریج کاهشی تغییر طبقه بندی در طول زمان عمل می کند؛ بنابراین، ذی نفعان بازار سرمایه باید به بیش اعتمادی مدیران و قابلیت مقایسه صورت های مالی در راستای تغییر طبقه بندی هزینه ها توجه جدی داشته باشند.

قابلیت مقایسه یکی از ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری است که استفاده کنندگان صورت های مالی را در ارزیابی و مقایسه یک شرکت در مقابل شرکت های مشابه (رقبا)، هنگام مواجه با فرصت های سزمایه گذاری متفاوت، یاری می رساند. هدف پژوهش حاضر بررسی اثر تعدیل کنندگی عدم تقارن اطلاعاتی و بازار رقابت ناقص بر شدّت تأثیرگذاری قابلیت مقایسه و ثبات رویه بر هزینه سرمایه سهام عادی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه آماری شامل 111 شرکت در بازه زمانی 1389 تا 1396 است. ثبات رویه با استفاده از فنّ متن کاوی و الگوی فضای برداری اندازه گیری شده است. به منظور آزمون فرضیه ها از الگوی رگرسیون چندمتغیره و داده های ترکیبی (با کنترل اثرات سال و صنعت) و نرم افزار استتا نسخه 14 استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد قابلیت مقایسه و ثبات رویه حسابداری بر هزینه سرمایه سهام عادی، تأثیر منفی و معناداری دارد. همچنین عدم تقارن اطلاعاتی و بازار رقابت ناقص، شدّت تأثیر منفی قابلیت مقایسه و ثبات رویه بر هزینه سرمایه سهام عادی شرکت ها را افزایش می دهد. این یافته ها نشان می دهد سرمایه گذاران و استفاده کنندگان اطلاعات مالی در بازار سرمایه ایران باید به اهمیت قابلیت مقایسه به عنوان یک معیار بین شرکتی از کیفیت اطلاعات حسابداری توجه ویژه ای نشان دهند؛ زیرا سرمایه گذاران با توجه به قابلیت مقایسه اطلاعات و چگونگی تأثیر آن بر هزینه سرمایه سهام عادی می توانند بازده مورد انتظار خود را به طور دقیق تری، پیش بینی و پرتفوی مطلوب سرمایه گذاری را انتخاب کنند.