فاطمه شیخ زاده

پیشینه و هدف: در عصر حاضر زیست پذیری به دلیل فراهم کردن کیفیت بالای زندگی موضوع مطرح در سطح جهانی است. جنبش مدرنیسم و جریان جهانی شدن در طول قرن چهاردهم شمسی توسعه و تکامل شهرهای اسلامی به ویژه شهرهای ایرانی - اسلامی را تحت تأثیر قرار داده است. بانفوذ عناصر شهرهای غربی در شهرهای ایرانی ماهیت و محتوای شهرهای معاصر ایرانی دستخوش تغییرات جدی شده و کیفیت زندگی را متأثر ساخته است. زیست پذیری با کمک فضاهای باز عمومی، خیابان های پرجنب وجوش، میدان های محوطه سازی شده، مبلمان خیابانی و امکانات مختلف عمومی که به متحرک کردن محله کمک می کند، افزایش قابلیت زیست در شهر را به دنبال دارد. به دلیل اهمیت کیفیت زندگی در شهرهای ایرانی اسلامی هدف این پژوهش بررسی رابطه زیست پذیری شهری و شاخص های شهر ایرانی - اسلامی است. روش شناسی: جامعه مورد مطالعه پژوهش، مطالعات در دسترس فارسی در بازه زمانی 1390-1400 است. با توجه به منابع متعدد در دسترس در مورد شهر ایرانی - اسلامی، از روش فراترکیب مقالات استفاده شده است. تعداد 27 مقاله با موضوع شهر ایرانی- اسلامی و 29 مقاله با موضوع زیست پذیری شهری انتخاب شدند. روش تحقیق در این پژوهش، کیفی و با بهره مندی از شیوه ی تحلیل محتوی است. یافته ها و بحث : یافته های این پژوهش نشان می دهد زیست پذیری شهری و شهر ایرانی اسلامی اشتراکات زیادی با هم دارند و با هم همسو هستند. بنابراین می توان شاخص های زیست پذیری شهری را جهت بهبود کیفیت زندگی و زیست در شهرهای ایرانی - اسلامی  به کاربرد. این امر مستلزم آن است که این شاخص ها ابتدا با توجه به شرایط جغرافیایی، ارزش ها و فرهنگ اسلامی ما بومی سازی شود. در شهر اسلامی تمام ابعاد به یکدیگر وابسته هستند. بعد اقتصاد از ابعاد مهم در شهر است که دیگر ابعاد را تحت الشعاع قرار می دهد و شهری بدون فقر و با عدالت اقتصادی، شهری با عدالت اجتماعی را به وجود می آورد و به بیانی واضح تر شهری با اقتصاد سالم، شهروندانی سالم خواهد داشت. شهروند سالم و مسلمان شهر اسلامی را به وجود خواهد آورد. نتیجه گیری: ویژگی های زیست پذیری شهری با ویژگی های شهر ایرانی-اسلامی هم پوشانی دارد و تقریباً تمام ویژگی های زیست پذیری شهری به طور مستقیم و غیر مستقیم در قرآن کریم و روایات بیان شده اند. یافته ها نشان می دهد شاخص های محله محوری، نوع فضاهای شهری، بافت شهر، نشانه و نماد، فضاهای پاسخگو به نیاز شهروندان، معماری همساز با اقلیم، مسکن، حمل و نقل، دسترسی، پیاده محوری، جهت یابی، مقیاس انسانی، محصوریت، کاربری مختلط، همجواری، تنوع گرایی، کارآیی، اداره شهر، ایمنی، زیباگرایی در بعد کالبدی و شاخص های حقوق شهروندی و همسایگی، آسایش و آرامش، احترام، انسان گرایی، هویت، عدالت و برابری، سرزندگی، آزادی اجتماعی، امنیت، مشارکت، هویت، عدالت و برابری، تعامل اجتماعی، سرزندگی، تعادل، اعتماد اجتماعی، آموزش، فقرزدایی، انسجام اجتماعی و قانونمندی های اجتماعی در بعد اجتماعی و شاخص های عدالت اقتصادی، تولید محصول(کالاهای مصرفی و سرمایه گذاری) در بعد اقتصادی و شاخص های طبیعت گرایی، پاکیزگی، سلامت، کاهش آلودگی، حفظ محیط زیست، اهمیت آب، نور و روشنایی، جلوگیری از آفات مشترک هستند و شاخص های بدون رابطه به طور غیر مستقیم در قرآن کریم و روایات وجود دارند.

شهر ایرانی_اسلامی همچون بسیاری از شهرهای جهان در برخورد با مدرنیته دچار تحولات نامطلوب ازجمله پراکندگی شهری و آثار آن شده است. در اواخر قرن بیستم رشد فشرده شهری به عنوان الگوی توسعه جایگزین پراکندگی مطرح شد که علاوه بر آن از راهبردهای مطرح جهت ارتقاء زیست پذیری شهرها نیز است. این پژوهش باهدف شناسایی و مقایسه مؤلفه های الگوی رشد شهر ایرانی- اسلامی در دورهٔ گذشته و معاصر با الگوی رشد فشرده شهر است تا بتوان از مؤلفه های آن جهت افزایش زیست پذیری شهر کاشان استفاده کرد. داده های پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده  و با روش تحلیل محتوا با رویکرد استقرایی با استفاده از نرم افزار تحلیل کیفی.Ti Atlas تحلیل شده اند. یافته ها نشان می دهد پژوهشگران بر این باورند که در ایجاد شهر فشرده مؤلفه های تراکم بالا، کاربری ترکیبی، تشویق به پیاده روی و دوچرخه سواری، حمل ونقل عمومی کارآمد و بازآفرینی و احیای مجدد مراکز شهری نقش پررنگ تری دارد. در کاشان قدیم 24 مورد از 26 مؤلفه موردبررسی (دارای مرز مشخص، تعامل اجتماعی بیشتر، اجتماعی مختلط، حفظ اراضی کشاورزی، کاربری ترکیبی، امکانات رفاهی و عمومی با بهره وری مناسب، تشویق به پیاده روی و تراکم بالا) مطابق ویژگی های رشد فشرده شهر است. همچنین تحلیل یافته ها تضاد شهر کاشان معاصر با کاشان قدیم ازلحاظ الگوی رشد، به جز پاره ای موارد در رابطه با بافت قدیم را نشان می دهد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی مطلوبیت اقامتگاه های سنتی شهر کاشان و تأثیر آن بر رضایتمندی گردشگران شهری انجام شده است. داده های گردآوری شده از طریق پرسشنامه با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل و با استفاده از Amos مدل سازی شده اند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 310 نفر محاسبه و به صورت تصادفی بین گردشگرانی که در اقامتگاه های سنتی کاشان اقامت داشته و یا از آن ها بازدید به عمل آورده اند، توزیع گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد شش شاخص تأثیرگذار بر مطلوبیت اقامتگاه ها به ترتیب عبارتند از: امکانات و تجهیزات، دسترسی و زیرساخت ها، مدیریتی- خدماتی، کالبدی- عملکردی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی. شاخص امکانات و تجهیزات موجود در اقامتگاه های سنتی با بار عاملی 99/0 بیشترین اثر را در تبیین مطلوبیت اقامتگاه های سنتی داشته است. در نهایت مدل تحقیق نشان می دهد معناداری اثر مطلوبیت اقامتگاه های سنتی بر میزان رضایتمندی گردشگران با بار عاملی 64/0 و سطح معناداری صفر مورد تأیید قرار می گیرد. می توان چنین بیان کرد بین متغیر مستقل مطلوبیت اقامتگاه های سنتی و رضایتمندی گردشگران ارتباط مثبت مستقیم و معناداری مشاهده می گردد به نحوی که با افزایش مطلوبیت اقامتگاه های سنتی بر رضایتمندی گردشگران نیز افزوده می شود.

به دنبال ظاهرشدن پیامدهای ناگوار رشد پراکنده شهری، سیاست های رشد هوشمند به منزله راهکارهایی سازگار با توسعه پایدار در سطح جهان شناخته شده است. در حال حاضر، این سیاست های چکیده ای است که همه نظریه های گذشته را دربرمی گیرد و برای منطقی کردن گسترش شهرها به آن توجه می شود. افزون بر این، ظرفیت سازی و سنجش ظرفیت مردم در رسیدن به توسعه پایدار الزامی است. با توجه به اصل تشویق همکاری های جامعه و سهامداران، پیشنهاد نظرسنجی برای افزایش مشارکت شهروندان در حل مسائل شهری مطرح می شود. هدف از این پژوهش، بررسی ظرفیت اجتماعی ده ناحیه شهر کاشان در پذیرش اصول ده گانه رشد هوشمند است. در این پژوهش اصول رشد هوشمند یک بار ترکیب شده و پس از مقایسه مقبولیت آن در قالب یک سیاست در ده ناحیه، تفاوت های نواحی در پذیرش اصول آزموده شده است. پس از این، بررسی جزئی تر مقبولیت هر اصل در هر ناحیه در قالب ظرفیت سنجی اجتماعی صورت گرفته است. پژوهش حاضر کاربردی است که برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز آن از مطالعات میدانی و کتابخانه ای استفاده شده است. داده ها به کمک پرسشنامه در مقیاس پنج طیفی لیکرت، با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده و نقشه ها با استفاده از نرم افزار سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه شده است. جامعه آماری، 66.731 خانوار ساکن در شهر کاشان است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد کل نمونه 320 به دست آمده است. براساس نتایج، ناحیه بازار بیشترین و ناحیه خزاق کمترین ظرفیت اجتماعی را در پذیرش رشد هوشمند دارند. در بررسی هر اصل در ناحیه های شهر کاشان مشخص شد ظرفیت اجتماعی در پذیرش چهار اصل توسعه انتخاب ها و فرصت های مسکن، حفاظت از فضاهای باز و نواحی زیست محیطی، استفاده از تکنیک های طراحی نوآورانه و تشویق همکاری های جامعه و سهامداران تفاوت معناداری ندارد.

رویدادهایی مانند جشنواره های فرهنگی – هنری، رویداد های ورزشی و جشنواره های آیینی از عوامل مهم جذب گردشگر به شمار می روند. هر ساله در فصل بهار در مناطق کوهپایه ای و کوهستانی شهرستان کاشان جشنواره فرهنگی و آیینی گل و گلاب برگزار می گردد که هزاران گردشگر را به سوی خود جذب می کند. هدف پژوهش بررسی عوامل اثرگذار بر انگیزه گردشگران بازدیدکننده از رویداد گلابگیری در دو منطقه قمصر و نیاسر است. در ادامه اثر آن بر وفاداری گردشگران و تمایل به بازدید مجدد از جشنواره مورد سنجش قرار گرفته است. روش بررسی توصیفی- تحلیلی است و ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته ای با 34 سوال عمومی و تخصصی است که روایی آن به روش صوری و پایایی آن با آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار spss و Amos مدل سازی و تحلیل شده است. نتایج مدلسازی معادلات ساختاری گویای این واقعیت است که انگیزه خرید عرقیات گیاهی سالم و سنتی مرغوب تولید شده در این منطقه با شهرت ملی و جهانی خود بیشترین انگیزه کششی را با وزن رگرسیونی 98/0برای گردشگران داشته اند. پس از آن جشنواره گل و گلاب به عنوان رویدادی فرهنگی، جایگاه دوم انگیزه کششی برای حضور گردشگران در این منطقه با بار عاملی 96/0 را به خود اختصاص داده است. همچنین اثر گذاری انگیزه گردشگران بر وفاداری آنان نسبت به مقصد گردشگری با وزن رگرسیونی 65/0 و سطح معناداری کمتر از 05/0 مورد تأیید قرار می گیرد