علیرضا ساجدی

مطالعات موجود درباره وضعیت ازدواج در ایران عمدتاً با رویکرد مقطعی انجام شده اند. در حالی که مطالعات طولی در این زمینه پنجره ای جدید از رفتارهای فرزندآوری، دوام زندگی های مشترک و طلاق را به روی تصمیم سازان، سیاست گذاران و محققین باز می کند. در این مقاله سعی شده است وضعیت زناشویی و فرزندآوری گروه هم آغازان ازدواج سال 1392 طی دوره ای 10 ساله مورد بررسی قرار گیرد. یافته های حاصل از بررسی بیش از 770000 هزار ازدواج رخ داده در سال 1392 حاکی از آن است که 15.1 درصد از این ازدواج ها تا دی ماه سال 1401 از هم گسیخته اند. 19.1 درصد از طلاق ها مربوط به سال بعد از ازدواج بوده است. همچنین 84.1 درصد از زنانی که طلاق گرفته اند، فرزند نداشته اند. متوسط فرزندان هر زن از گروه هم آغازان ازدواج سال 1392 برابر 1.1 فرزند است. بررسی این داده ها بیانگر آن است که ریسک رویداد طلاق در فاصله یک و دوسال پس از ازدواج برای زنان 15 تا 24 سال بالا است. همچنین اختلاف معنی داری در فاصله زمانی بین ازدواج تا تولد اولین فرزند بین زوجینی که زندگی مشترک خود را ادامه داده اند و زوجینی که طلاق گرفته و صاحب فرزند شده اند، مشاهده می شود.

ا توجه به نیاز روز افزون به برنامه های آمایش سرزمین و برنامه ریزی های میان مدت، شناخت وضعیت جمعیتی در سالیان آینده و نیز برآورد تعداد و ساختار آن به یکی از سؤالات جدی برنامه ریزان از جمعیت شناسان تبدیل شده است. دست یابی به چشم اندازی از جمعیت و نیز برآورد های مقرون به واقع، نیازمند درک تحرکات جمعیتی است. وضعیت آینده ولادت با توجه به آن که امکان برنامه ریزی برای افزایش و کاهش را به برنامه ریزان می دهد توجه برانگیز است. شاید اگر می دانستیم که وقوع رویداد ولادت در یک جمعیت از چه مدلی تبعیت می کند، امکان مداخلات مؤثرتری با هدف تحقق سیاست های جمعیتی فراهم بود. به همین منظور مقاله حاضر سعی در برازش مدلی بر داده های ولادت پایگاه اطلاعات جمعیت کشور با استفاده از رگرسیون سری زمانی دارد. از داده های ماهانه ولادت از سال 1392 تا 1398را برای پیش بینی ثبت ولادت در سال 1399 استفاده شده است. با توجه به این که رویدادهای حیاتی رفتارهای تناوبی یکسانی برحسب زمان دارند، استفاده از توابع فوریه برای برازش مدل بر داده ها بهینه تر خواهد بود. به کمک ضریب تعیین و معیارهای RMSE مدل فوریه(8) را می توان به عنوان یک پیش بینی معتبر و مناسب برای تعداد ولادت ها در نظر گرفت. بر همین اساس برای سال 1399تعداد ولادت های پیش بینی شده رقمی درحدود 1072000 رویداد خواهد بود.

با وجود اینکه احتمالاً در آینده ای نزدیک سالمندان، در میان گروه های سنی جمعیت سریع ترین نرخ رشد را تجربه خواهند کرد، ولی مطالعه تحرکات جمعیتی آنان به صورت ویژه کمتر مورد توجه است. از جمله مطالعات اندکی در مورد الگوهای مهاجرت این گروه سنی انجام شده است. مهاجرت سالمندان از چند بعد اساسی با الگوی مهاجرت سایر گروه های سنی متفاوت است، اما روش های جمع آوری داده ها و روش های تحلیل و نیز مفاهیم پایه به کار رفته در سرشماری ها، در مورد این گروه سنی، عموما مشابه سایر گروه ها بوده است و لذا چندان در مطالعه مهاجرت سالمندان قابل بهره برداری نیست. در این مقاله به برخی از مسائل و مشکلات استفاده از داده های سرشماری در بررسی حرکات مکانی جمعیت سالمندان، به ویژه در تحلیل خصوصیات مهاجرین و دلایل مهاجرت پرداخته شده است. همچنین در پایان، ضمن ارائه پیشنهادات و توصیه هایی برای نحوه برخورد با این مسأله در شرایط موجود، راهکارهایی مطرح شده که با استفاده از آنها می توان با اعمال اصلاحات نسبتاً اندکی در روش ها و عملیات سرشماری، سودمندی نتایج حاصل از سرشماری در مطالعات مهاجرتی جمعیت سالمندان را ارتقاء داد.

یکی از شاخص های اصلی به منظور ارزیابی بهبود مسیر در جهت اهداف بقای کودکان و سیاست گذاری ها در زمینه ی بهداشت و رفاه کودکان،مرگ و میر کودکان است. این مطالعه به تحلیل بقای کودکان زیر پنج سال و تعیین عوامل موثر بر آن بر پایه ی داده های ثبتی پایگاه اطلاعات جمعیت سازمان ثبت احوال کشور می پردازد. سه نوع مدل ناپارامتری، نیمه پارامتری و تمام پارامتری در نظر گرفته شده است. بر پایه نتایج به دست آمده،جنس، چند قلو بودن، محل ولادت (شهری/روستایی)،سن مادر در زمان ولادت، فاصله بین ازدواج تا ولادت فرزند و سن پدر و مادر در زمان ازدواج از عوامل تاثیر گذار بر بقای کودکان زیر پنج سال بوده است. تحلیل پارامتری زمان بقای کودکان نشان می دهد که مدل لگ نرمال نسبت به سایر مدل ها برای داده های مورد بررسی، بهترین برازش را دارا است.

در سال 2011، چند سال پس از پایان عملیات نظامی 2003، یک تحلیل دقیق از وضعیت نظام ثبت احوال عراق انجام گرفت. این مطالعه با استفاده از روش های ترکیبی، شامل مصاحبه با دست اندرکاران کلیدی در نظام ثبت احوال عراق، مشاهده، مطالعه ی اسناد، نقشه برداری و تحلیل خلأ در نظام ثبت احوال عراق انجام شد. علی رغم جنگ هایی که در طی سه دهه ی گذشته در عراق تجربه شده است، این مطالعه نشان داد ، که نظام ثبت احوال عراق تا حدود زیادی دست نخورده و کارآمد است. با توجه به اینکه نظام ثبت احوال عراق در طی جنگ به طور کلی نابود شد، این مقاله دلایل برگشت پذیری و ترمیم پذیری نظام ثبت احوال عراق را مورد بررسی قرار می دهد و از این طریق آموزه هایی را به دست می دهد.