پوران کرباسی

دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی ایران، در سال های اخیر به علت کاهش چشمگیر سطح آب دریاچه در نتیجه تغییرات اقلیمی، فعالیت های انسانی و احداث سدهای متعدد در حوضه آبریز آن با بحران خشکی روبرو شده است. این تحقیق به منظور شناسایی علل خشک شدن دریاچه ارومیه، از داده های ماهواره ای استفاده کرده و به تحلیل عوامل انسانی و طبیعی تأثیرگذار بر کاهش سطح آب دریاچه می پردازد. تغییرات اکوسیستم و مساحت دریاچه با بهره گیری از تصاویر سنتینل (2017 و 2023) و روش NDVI مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس تجزیه و تحلیل داده ها مشخص شده است که اراضی ساخت وساز که در سال 2017 حدود 09/133796 هکتار بوده، در پایان دوره به 40/188779 هکتار، اراضی باغی از 88/5696 هکتار در سال 2017 به 38/6744 هکتار در سال 2023 و اراضی زراعی نیز از 07/979333 هکتار در سال 2017 به 62/1380279 هکتار در سال 2023 افزایش یافته است. همچنین میزان آب از 55/134726 هکتار در سال 2017 به 57/49401 هکتار در سال 2023 کاهش یافته است. همچنین نقشه های NDVI حوضه دریاچه ارومیه در بازه زمانی 2017 تا 2023 بیانگر این است، مقدار عددی این شاخص در سال 2017 بین 810/0 تا 018/0 و برای سال 2023 مقدار عددی بین 834/0 تا 112/0- را نشان می دهد که به علت افزایش اراضی باغی و زراعی، حجم وسیعی از آب حوضه ارومیه خشک شده است. از سوی دیگر در اطراف حوضه دریاچه ارومیه به دلیل بهره برداری از 39 سد، آب ورودی دریاچه به شدت کاهش یافته است.. نتایج نشان می دهد خشک شدن و کاهش سلامت اکوسیستم حوضه دریاچه ارومیه ناشی از سه عامل اصلی زیر است: توسعه ناپایدار بخش کشاورزی، ساخت سدهای متعدد در اطراف دریاچه برای بهره برداری از آب حوضه و تشدید تغییرات اقلیمی به همراه وقوع خشکسالی، که از جمله عوامل دیگر به شمار می روند.

مقدمه: با مرور چند دهه تلاش برای کنترل، کاهش و ساماندهی اسکان غیررسمی، شاهد آن هستیم که نه تنها مسئله حاشیه نشینی به سطحی قابل قبول نرسیده بلکه آمارها حاکی از شیوع و عمیق تر شدن آن در کشور است. حاشیه نشینی تنها یک معضل اجتماعی تلقی نمی شود بلکه عاملی است که خاصیت انباشتی داشته و بازتولید کننده انواع آسیب ها و مسائل اجتماعی است برون رفت از آن نیازمند ملاحظات پیچیده ای است. هدف: این پژوهش به شناسایی عوامل و متغیرهای شکل گیری و گسترش سکونتگاه های غیررسمی در شهر مراغه در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی پرداخته است. روش شناسی تحقیق: این پژوهش با روش توصیفی- پیمایشی و با بهره گیری از رویکرد آینده پژوهی و با استفاده ترکیبی از مدل های کمی و کیفی این رویکرد انجام گردید. برای انجام این پژوهش، از تکنیک پویش محیطی و دلفی جهت استخراج عوامل اولیه مؤثر بر روند آینده سکونتگاه های غیررسمی شهر مراغه استفاده گردید. اطلاعات پرسشنامه ها از طریق 23 نفر از کارشناسان سازمانی، اساتید دانشگاهی به دست آمد و عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سکونتگاه های غیررسمی شهر مراغه با استفاده از اطلاعات گردآوری شده در پرسشنامه ها در نرم افزار Micmac، شناسایی گردید و از روش سناریونویسی و نرم افزار Vensim برای تدوین سناریوهای مختلف جهت رسیدن به سناریوهای مطلوب استفاده گردید. قلمرو جغرافیایی پژوهش: سکونتگاه های غیررسمی در شهر مراغه واقع در استان آذربایجان شرقی به عنوان قلمرو جغرافیایی پژوهش انتخاب شد. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که 48 عامل در 4 حوزه مختلف (اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و کالبدی) استخراج شدند. میزان تأثیرگذاری عوامل و درجه پرشدگی ماتریس نشان می دهد که عوامل در بیش از 92 درصد بر یکدیگر تأثیرگذار بوده اند. بنا به نظر متخصصان سه متغیر وضعیت کلان اقتصادی، نرخ بیکاری و میزان سرمایه گذاری دولت تأثیر مؤثری در شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی داشته است. نتایج: با توجه به وضعیت نیروهای کلیدی و تأثیرگذار چهار سناریو برای آینده اسکان غیررسمی در شهر مراغه ارائه شد که در نهایت سناریوی اول که سناریوی مطلوب بود، راهبردهایی که در این راستا شکل خواهند گرفت، ارائه داد: سیاست های توازن منطقه ای، مدیریت شهری و منطقه ای واحد و یکپارچه، سیاست های باز توزیعی، فقرزدایی.

جزیره حرارتی یک متغیر مهم در مطالعات اقلیمی و زیست محیطی محسوب می شود. امروزه رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی یکی از عوامل مؤثر بر افزایش دمای هوا در نواحی شهری است که موجب ایجاد جزیره حرارتی بر روی این مناطق در مقایسه با محیط اطراف می شود و اثرات ناشی از آن می تواند نقش اساسی و مهمی در کیفیت هوا و به تبع آن سلامت عمومی ایفا نماید. ازاین رو، این پژوهش با استفاده از داده های ماهواره ای لندست به بررسی نقش کاربری اراضی در ایجاد جزایر حرارتی شهرمراغه، طی دوره های زمانی 1984، 1994 و 2020 پرداخته است. نتایج حاصل از رابطه دما با کاربری اراضی نشان می دهد که درسال 1986 بیشترین میانگین دما مربوط به اراضی بایر با میزان 43/34 درجه سانتی گراد و کمترین دما، مربوط به اراضی باغی با میزان 96/25 درجه سانتی گراد است. در سال 2020 بیشترین میانگین دما مربوط به اراضی بایر با میزان 32/37 سانتی گراد و کمترین دما مربوط به اراضی باغی با میزان 47/29 سانتی گراد است. همچنین نتایج شاخص خودهمبستگی فضایی نشان می دهد که جزایر حرارتی شهر دارای الگوی خوشه ای درسطح اطمینان 99 درصد در تمام دوره ها است و نتایج حاصل از شاخص لکه های گرم و سرد (Hot Spot) بیانگر این است که لکه های گرم در مرکز، جنوب شرق و جنوب غرب شهر (اراضی بایر) و لکه های سرد در سطح اطمینان 99 درصد در مناطق جنوبی و شمال شهر (اراضی باغی) استقرار دارد. 

امروزه برای پیاده سازی مدل شهرهای دانش بنیان، استفاده از رویکرد گردشگری می تواند کلیدی برای مشارکت در رشد اقتصادی- اجتماعی و محرک توسعه زیرساخت های کشور باشد. بنابراین؛ در پژوهش حاضر با مرتبط ساختن ایده شهر دانش بنیان با رویکرد گردشگری، به ارزیابی توانمندی ها و کارکردهای گردشگری مراغه و توسعه این کارکردها پرداخته شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد که از ابزار پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. شاخص های تحقیق عبارت اند از: شبکه های فن آوری اطلاعات، فرهنگ اشتراک گذاری دانش، زیرساخت های شهری. جامعه آماری شامل 30 نفر از خبرگان متخصص در موضوع پژوهش می باشد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات متناسب با اهداف پژوهش، از آزمون های آماری T تک نمونه ای، کلوموگروف-اسمیرنوف و برازش رگرسیونی در قالب نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که شهر مراغه ازنظر شبکه های فناوری اطلاعات، فرهنگ به اشتراک گذاری اطلاعات، زیرساخت های شهری دانش در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. با توجه به نتایج مدل برازش رگرسیونی در بین مؤلفه های پژوهش و با توجه به میزان معناداری به دست آمده، تمام مؤلفه ها رابطه مستقیم با گردشگری دانش بنیان دارند. مؤلفه های شبکه های فناوری اطلاعات با ضریب بتای 783/0، زیرساخت شهری با ضریب بتای 390/0، فرهنگ به اشتراک گذاری اطلاعات با ضریب بتای 270/0 بیشترین تأثیر را در ارتقای توسعه شهری دانش بنیان در عرصه گردشگری مراغه دارند؛ لذا برای توسعه گردشگری دانش بنیان به درک ضرورت و وجود عزم و اراده همگانی مسئولان و شهروندان، وجود زیرساخت ها به ویژه در حوزه حمل ونقل و ارتباطات، وجودفضای قابل اعتماد در سطح جامعه و تحرک دانش در بین جامعه با ارائه فرهنگ به اشتراک گذاری نیاز است.

مقدمه: رشد جمعیت و توسعه شهری سبب شده تا بخش زیادی از زمین های شهری به خصوص اراضی کشاورزی و باغات به صورت کاربری های مسکونی، صنعتی، شبکه حمل ونقل مورداستفاده قرار گیرند. این تغییرات کاربری منجر به افزایش آلودگی و تخریب محیط زیست و از همه مهم تر افزایش دمای سطح زمین شده است.هدف: هدف این پژوهش بررسی رابطه بین کاربری زمین و جزایر حرارتی در مشگین شهر در سه مقطع زمانی 1984، 1999 و 2020 می باشد.روش شناسی تحقیق: روش پژوهش از نوع کاربردی و ازنظر ماهیت تحقیقی است. برای دستیابی به هدف پژوهش پس از پردازش رادیو متریکی و اتمسفری تصاویر، دمای سطح زمین (LST) و شاخص پوشش گیاهی (NDVI) محاسبه گردید. سپس با استفاده از روش ماتریس خطا میزان صحت و دقت کاپا برای نقشه های تولیدی ارزیابی گردید.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر مشگین شهر می باشد.یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که، نقشه های حاصل از جزیره گرمایی نشان داد در سال 1984 حداقل دما 22 و حداکثر دما 43 درجه سانتی گراد بوده درحالی که این وضعیت در سال 2020 با افزایش روبرو بوده و حداقل دما 29 و حداکثر دما 63 درجه سانتی گراد رسیده است. نتایج: دمای سطح زمین با تغییرات کاربری اراضی نشان دهنده این بوده که بالاترین دمای سطح زمین مربوط به اراضی ساخت وسازهای شهری است و این مسئله نتیجه کاهش پوشش گیاهی و افزایش سطوح نفوذناپذیر بوده است. همچنین بررسی تغییرات توزیع مکانی دمای سطح زمین و جزیره حرارتی نشان داد با از بین رفتن پوشش گیاهی داخل و اطراف شهر طبقه دمایی خنک، جای خود را به طبقه دمایی گرم داده است

امروزه رشد جوامع شهری و افزایش جمعیت در طول چند دهه اخیر باعث گسترش بی قاعده شهر ها به حالت مجزا با بافت اصلی و توسعه آن به سوی اراضی زراعی و محیط پیرامون خود شده است. این توسعه بدون برنامه موجب تغییرات کاربری اراضی پیرامونی شهر می گردد. در چند دهه گذشته، شهر قروه با رشد و توسعه شهری و شهرک های پیرامونی متعددی مواجه بوده که این مسئله، موجب تغییرات کاربری اراضی شهر قروه و نواحی پیرامون آن شده است. هدف این پژوهش بررسی تغییرات کاربری اراضی شهر قروه و ارائه برنامه ای برای توسعه آتی شهر می باشد؛ لذا برای ارزیابی و پیش بینی روند تغییرات کاربری اراضی، از تصاویر ماهواره ای لندست با سنجنده TM، ETM و OLI در سه مقطع زمانی 1986، 2000 و 2018 استفاده گردید. ابتدا تصاویر با استفاده از روش Neural Network به پنج طبقه، اراضی شهری، اراضی آبی، اراضی دیم، پهنه آبی و اراضی بایر در نرم افزار ENVI طبقه بندی و سپس صحت سنجی و آشکار سازی تغییرات انجام شد. درنهایت، برای پیش بینی تغییرات کاربری اراضی شهر قروه برای سال 2031 از سلول های خودکار مارکوف استفاده شد. نتایج نشان می دهد که در صورت ادامه روند کنونی تغییرات کاربری اراضی منجر به تخریب کاربری اراضی کشاورزی پیرامون شهر قروه می گردد.

رشد شهری فرآیند پیچیده ای است که در مراحل و زمان های مختلف تحت تأثیر نیروهای خاص اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، نظامی، مدیریتی و طبیعی است. امروزه رشد سریع شهری درحال تبدیل شدن به یک مشکل جدی در بسیاری از کشورهای درحال توسعه و به عنوان یکی از مباحث مهم مربوط به تغییرات زیست محیطی قرن 21 در مناطق شهری مطرح شده است. برای جلوگیری از نابودی اکوسیستم ها و شبکه های اکولوژیک شهری، اصطلاح مدیریت رشد شهری مطرح شده است که از طریق سیاست ها و مقرراتی رشد و توسعه ی شهری را هدایت و کنترل می کند. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف در زمره ی تحقیقات کاربردی و ازلحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش جهت گردآوری اطلاعات موردنیاز از دو شیوه ی کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. جهت دستیابی به متغیرهای تحقیق به مرور پیشینه ی پژوهش  پرداخته شد، بعد متغیرهای به دست آمده از طریق مصاحبه با متخصصان، مورد بررسی قرار گرفت. درنهایت 41 متغیر در قالب 4 شاخص سیاسی- مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعی با بهره گیری از روش دلفی و پویش محیطی شناسایی شد. سرانجام در قالب پرسشنامه به شکل ماتریس 41 *41 طبق نمونه گیری هدفمند در اختیار 15 نفر از کارشناسان و متخصصان قرار گرفت. برای ارزیابی متغیرهای تحقیق و پایایی سؤالات از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده که با مقدار 806/0، همواره بیش از 7/0 برآورد شده است. سپس با استفاده از نرم افزارهای میک مک و سناریوویزارد مورد تحلیل قرار گرفت، که 13 گویه  به عنوان پیشران های اصلی و کلیدی مؤثر مدیریت بر رشد شهری شهر مراغه شناسایی شدند که عبارتند از : طرح مسکن مهر، مالکیت زمین، تغییر کاربری زمین، ادغام روستاهای پیرامون در شهر، خانه های دوم در باغات و مزارع، گسترش زیرساخت ها و شبکه های ارتباطی، انتقال مراکز اداری و توسعه خدمات محور متصل به شهر، طرح های آماده سازی و ایجاد شهرک سازی متصل و منفصل، طرح های جامع شهری (منطقه بندی)، تعاونی مسکن ادارات و سازمان ها، عدم نظارت بر ساخت و ساز، افزایش قیمت مسکن و زمین، سیاست های دولت در بازار زمین و مسکن. درنهایت این 13 گویه در 39 وضعیت احتمالی با استفاده از نرم افزار سنایروویزارد مورد بررسی قرار گرفت. درنهایت  23 سناریو باورکردنی در زمینه ی وضعیت مدیریت رشد شهری مراغه ارائه گردید که دو سناریو 3 و 12 بهترین سناریو جهت مدیریت رشد شهر مراغه بر پایه ی  شبکه های اکولوژیک است.

امروزه مشکلات زیست محیطی و اجتماعی و هویتی شهرها ناشی از وسعت گرفتن آن ها و نفوذ هر چه بیشتر فضاهای انسان ساخت به فضاهای طبیعی است. فضاهای سبز نه فقط به مثابه لکه ای سبز در برابر توده ها بلکه به منزله عاملی برای ارتقای زیست شهروندان شناخته می شوند. از طرف دیگر تخریب و از بین بردن تجانس و پیوستگی زیرساخت های طبیعی و شبکه های سبز تنوع زیستی را تهدید می کند و محدودیت هایی برای توسعه به وجود می آورد. ازین رو، پیوستگی به وسیله فضاهای سبز شهری زیستگاه ها و کریدورهایی را فراهم می آورد که به حفظ تنوع زیستی کمک می کند. برنامه ریزان شهری برای توسعه شبکه های فضای سبز و افزایش پیوستگی و حفظ و احیای تنوع زیستی از اصول اکولوژی چشم انداز استفاده کرده اند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و مرور منابع علمی ارتباطات سیمای سرزمین و اهمیت آن برای حفظ تنوع زیستی بررسی شد. بر اساس تئوری گراف، شبکه فضای سبز شهر مراغه در محیط  GISمدل سازی شد. سپس آنالیز پیوستگی اکولوژیک شهر با استفاده از نرم افزار Conefor همراه کاربرد سنجه انتگرال پیوستگی (IIC) و الگوریتم برداشت نقطه صورت گرفت و لکه های سبز شهری ارزش گذاری شدند. در نهایت کریدورهای بالقوه در شهر مراغه با استفاده از روش کمترین هزینه مسیر شناسایی شدند و شبکه های فضای سبز را توسعه و بهبود دادند. نتایج این تحقیق نشان می دهد عمده کریدورهای ایجادشده همانند یک کمربند سبز در اطراف شهر کشیده شده اند؛ که دلیل اصلی آن نیز قرارگیری زیستگاه های اصلی در حومه شهر است. همچنین، شبکه فضای سبز توسعه یافته بر اساس تئوری گراف چشم انداز پیچیده را ساده تر و منظم تر می سازد و به شناسایی فضای سبز و هدایت برنامه ریزی شهری برای حفاظت از تنوع زیستی کمک می کند.

توسعه شهرها از پدیده های مهم اقتصادی و اجتماعی است که تأثیرات زیادی بر عملکردهای سامانه های اکولوژیکی به جا می گذارد. امروزهرشد سریع شهرهاوتسلط بیشتربرمحیطزیست،سبب شده تاتغییرات محیطی سریعتر وگسترده تر ازقبل به وقوع بپیوندد. از این رو بررسی و تحلیل الگوی توسعه شهرها با استفاده از فنون سنجش ازدور و متریک های سیمای سرزمین نقش مهمی در مدیریت و برنامه ریزی شهرها و کاهش تخریب محیط زیست دارند. پژوهش حاضر نیز در این راستا به بررسی الگوهای رشد و توسعه شهر مراغه و اراضی پیرامونی آن پرداخته است تا راهکارهای اصلاحی برای بهبود فرآیندهای اکولوژیکی آن ارائه دهد. در همین زمینه، در ابتدا نقشه های کاربری اراضی برای سال های 1986، 1996، 2006، 2016 بااستفادهازتصاویرماهواره ای لندست تهیه و در ادامه به منظور تحلیل تغییرات کاربری اراضی از نرم افزارENVI 5.3 و Arc Map و برای تحلیل متریک های سیمای سرزمین از نرم افزار FRAGSTATSو برای تعیین پراکندگی شهری از روش هلدرن استفاده شده است. نتایج حاصل ازمدل هلدرن بیانگر این است که در فاصله سال های1986تا 2016 فقط 34 درصد از رشد شهر مراغه ناشی از افزایش رشد جمعیت بوده و 66 درصد مربوط به عوامل رشد فیزیکی و خزش شهری بوده است. در این راستا، روند تغییرات متریک هانیز در دوره های زمانی مختلف دلالت بر تضعیف یکپارچگی در کاربری ها،کاهش رشد درونی و افزایش خزش شهر مراغه بوده است؛ بنابراین نتایج تحقیق نشانگر انست که الگوی رشدشهر مراغه در دهه های اخیر از الگوی رشدی پراکنده و افقی ناموزون با تخریب زمین های باغی و حاصلخیز کشاورزیو جایگزین شدن آن هابابافت محله های پراکنده و نامنسجم شهری و روستایی تبعیت نموده است.

توجه به مسکن و برنامه ریزی آن در راستای توسعه پایدار و در چارچوب برنامه ریزی ملی و منطقه ای ضروری است زیرا بررسی وضعیت مطلوب مسکن در مناطق شهری یکی از شاخص های توسعه اقتصادی- اجتماعی در کشورهای جهان محسوب می شود. مسائل کمی مسکن در برخی کشورها ناشی از کمبودهای موجود مسکن، رشد جمعیت و تنگناهای اقتصادی است. در مقابل مسائل کیفی مسکن عمدتاً تغییر در ساختارهای جمعیتی و اجتماعی است. بدین منظور، هدف اصلی این پژوهش بررسی و تجزیه وتحلیل شاخص های کمی و کیفی مسکن و مؤلفه های تأثیرگذار در برنامه ریزی مسکن و سطح بندی محلات شهر مراغه بر این اساس است. این پژوهش ازنظر هدف از نوع کاربردی- توسعه ای و ازلحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش 24 شاخص کمی و کیفی مسکن در 26 محله شهر مراغه با استفاده از داده ها و اطلاعات موجود از سرشماری های موجود و داده های مرکز آمار در سال 1395 استخراج گردید. در تحلیل داده ها، ابتدا با استفاده از ضریب آنتروپی شانون، وزن هر یک از شاخص ها برآورد گردید و سپس با بهره گیری از مدل COPRAS محاسبه و رتبه بندی شدند.

کمبود آب در کشور و خشکسالی طولانی ضرورت توجه به مدیریت منابع آبی در بالادست سدها را امری اجتناب ناپذیر برای حیات شهری و صنعتی نموده است. موضوعی که در طی سال ها با گسترش باغداری و ویلاسازی بی رویه تداوم حیات و پایداری در کشور را تهدید می نماید. حوضه سد علویان در سال های اخیر تغییرات فراوانی، در کاربری اراضی، مقدار آب موجود در منطقه، سطح پوشش گیاهی به همراه داشته است. در پژوهش حاضر، ارزیابی تغییرات درصد پوشش و کاربری اراضی در فاصله زمانی 1990 تا 2016 در حوضه بالا دست سد علویان انجام شد. برای این منظور ابتدا از تصاویر ماهواره Landsat، بهترین ترکیب باندی انتخاب و نقشه کاربری اراضی با استفاده از الگوریتم ماشین بردار پشتیبان طبقه بندی نظارت شده تهیه، سپس نقشه پوشش اراضی منطقه در 5 کلاس، طبقه بندی گردید. برای ارزیابی صحت نتایج طبقه بندی، نقشه تولیدی با نقشه واقعیت زمینی بررسی و ضریب کاپا و صحت کلی طبقه بندی به روش طبقه بندی ماشین بردار پشتیبان برآورد گردید. براساس نتایج بدست آمده در حدود 86/1294 هکتار باغ از سال 1990 تا 2016 در محدوده افزایش یافته است که میزان مصرف آب برای این باغات براساس نرم افزار NETWAT نشانگر آن است که در حدود 2/11836174 مترمکعب در هکتار در سال مصرف آب در قسمت حوضه بالادست علویان افزایش یافته است. همچنین شبیه سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیره مارکوف و سلول های خودکار زنجیره مارکوف انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که باغات از 06/2670 هکتار در سال 2016 به 55/3041 هکتار در سال 2021 خواهد رسید. که افزایشی 49/371 هکتاری خواهد داشت. در نهایت برآورد این تغییرات، حاکی از کاهش مستمر ورودی آب به مخزن سد و اضمحلال کارکرد آن در تامین آب شرب ، صنعتی و کشاورزی منطقه خواهد بود . 

امروزه یکی از موارد بسیار مهم و پیچیده برای برنامه ریزان شهری، تصمیم گیری در مورد مکانه ای مناسب جهت گسترش آتی شهر و تعیین اراضی مناسب توسعه می باشد که این مهم تنها با نگاهی جامع نسبت به تمام عوامل تأثیرگذار در جهت یابی توسعه ی فیزیکی شهر ، محقق خواهد شد. در این راستا، پژوهش حاضر که از نوع توسعه ای -کاربردی می باشد، باهدف تعیین مکان مناسب جهت توسعه شهر بناب، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی پرداخته است. بدین منظور هشت متغیر مرتبط شناسایی شدند ابتدا برای تعیین اهمیت شاخص های موردنظر جهت ارزیابی تناسب زمین، هر یک از معیار ها با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی در نرم افزار Expert Choice ارزش گذاری گردید. سپس لایه های مذکور توسط نرم افزارهای GIS و IDRISI فازی شده و در طیف عددی صفرتا یک قرار گرفتند. در مرحله بعد تمامی لایه های فازی شده در هر یک از وزن های حاصل از مدل تحلیل سلسله مراتبی ضرب و بدین صورت لایه های وزن دار فازی آماده شدند. درنهایت عملگر های ضرب، جمع، گامای فازی 7/0، 8/0 و 9/0 روی لایه ها انجام گرفته و هم پوشانی لایه ها صورت گرفت. نتایج حاصله نشان داد گامای 9/0 فازی بهترین همپوشانی را دارا است. با تقسیم بندی گامای 9/0 مشخص گردید که 66.24 درصد از منطقه موردمطالعه (511.412 کیلومترمربع) در کلاس کاملاً نامناسب و 9.56 درصد از منطقه موردمطالعه (73.8124 کیلومترمربع) در کلاس کاملاً مناسب قرار می گیرد. بر اساس نقشه نهایی طبقه بندی می توان نتیجه گرفت پهنه های مساعد جهت توسعه شهر بناب بیشتر در بخش شمال شرقی و جنوب غربی قرار دارند.

در آغاز هزارة سوم مشکل دیرپای مسکن هنوز یکی از مهم ترین مشکلات جوامع بشری است و متأسفانه نسبت به گذشته ابعاد آن گسترده تر نیز گشته است. فقدان منابع کافی، ضعف مدیریت اقتصادی، نداشتن  برنامه ریزی جامع مسکن و سایر نارسایی هایی که در زیرساخت های اقتصادی وجود دارد از یکسو و افزایش جمعیت شهرنشین از سویی دیگر تأمین سرپناه در کشورهای در حال توسعه را به شکلی پیچیده و چند بُعدی در آورده است. بررسی وضعیت مطلوب مسکن در مناطق شهری یکی از شاخص های توسعة اقتصادی- اجتماعی در کشورهای جهان محسوب می شود. یکی از راه های آگاهی از وضعیت مسکن در فرایند برنامه ریزی، استفاده از شاخص های مسکن است. این پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردی- توسعه ای و از لحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی- تحلیلی می باشد. در این پژوهش 24 شاخص کمّی و کیفی مسکن در 26 محلّه شهر مراغه با استفاده از داده ها و اطلاعات موجود از سرشماری های موجود و داده های مرکز آمار در سال 1390 استخراج گردید، سپس در تحلیل داده ها، ابتدا با استفاده از ضریب آنتروپی شانون، وزن هر یک از شاخص ها برآورد گردید و سپس با بهره گیری از مدل های MOORA، COPRAS و  SAWو روش ترکیبی (ادغام)، محاسبه و رتبه بندی شدند. در نهایت بر اساس نتایج حاصل از پهنه بندی فضایی محلات شهر مراغه از لحاظ شاخص های کمّی و کیفی مسکن با استفاده از نرم افزار Arc GIS نشان می دهد 7/7 درصد محلات متعادل، 54/11 درصد محلات نسبتا متعادل، 62/34 درصد محلات نسبتا نامتعادل و 2/46 درصد محلات نامتعادل می باشد.

در بسیاری از شهرها، الگوی مکانی کاربری های آموزشی به دلایل مختلف مانند قرارگیری کاربری های مزاحمی  چون کاربری های صنعتی، نظامی، مراکز پمپ بنزین، کاربری درمانی و ... از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار ناست همین امر باعث افت کیفیت خدمات مدارس و تأثیر نامطلوب روحی و جسمی بر روی دانش آموزان دارد. لذا در مکان یابی فضاهای آموزشی باید اصول و معیارهای لازم رعایت گردد تا این فضاها با سایر کاربری های شهری سازگاری داشته باشند. در این راستا هدف تحقیق حاضر سنجش کاربری های شهری با تأکید بر الگوی همجواری است و به سنجش کاربری های آموزشی (مدارس دبیرستان) در شهر مراغه می پردازد. روش تحقیق توصیفی _تحلیلی است. داده های تحقیق به روش اسنادی و میدانی جمع آوری گردیده و در نرم افزار GIS مورد تحلیل قرار گرفتند. متغیرهای مورد مطالعه تحقیق؛ آلودگی صوتی و هوا (فاصله از مراکز صنعتی، فاصله از بزرگراه، فاصله از راه های اصلی)، آسایش و امنیت عمومی (فاصله از ایستگاه های آتش نشانی، فاصله از جایگاه های سوخت، فاصله از مراکز درمانی، فاصله از مرکز انتظامی، نزدیکی به مزاکز فرهنگی، نزدیکی به مراکز ورزشی) و زیباشناسی (نزدیکی به فصای سبز، فاصله از گورستان)  است. به منظور وزن دهی و تعیین اندازه اثر متغیرهای مورد مطالعه تحقیق از مدل FAAZY- AHP استفاده شده است. سپس با استفاده از نرم افزار Arc Gis به تعیین حریم کاربری های آموزشی با توجه به معیارهایی که در پنج طبقه کاملاً سازگار، نسبتاً سازگار، بی تفاوت، نسبتاً ناسازگار و کاملا ً ناسازگار طبقه بندی شده اند، می پردازد. نتایج به دست آمده از بررسی همجواری 41 دبیرستان در شهر مراغه نشان می دهد که 37 درصد مدارس در وضعیت نامطلوب، 39 درصد در وضعیت نسبتاً مطلوب و 24 درصد در وضعیت مطلوب از لحاظ قرارگیری و همجواری با کاربری ها سازگار و ناسازگار قرار دارد و در بین مدارس، دبیرستان شهید باکری در مقطع پسرانه رتبه 1 و دبیرستان خواجه نصیر در مقطع پسرانه رتبه 41 را به دست آورده است.

هدف از این پژوهش، ارزیابی میزان هماهنگی در پراکندگی جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهر بناب و ارائة راهکاری برای نیل به توزیع متعادل خدمات در سطح نواحی شهر، به منظور بهره مندی همة شهروندان از خدمات شهری مناسب است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است .گردآوری داده ها به شیوة کتابخانه ای انجام شده است. در تحلیل داده ها از مدل های Topsis، Vikor، SARو روش ترکیبی (ادغام)، برای بررسی چگونگی توزیع خدمات شهری در سطح نواحی شهر بناب بهره گرفته شد. برای بررسی میزان تعادل در توزیع جمعیت در نواحی شهر، از ضریب آنتروپی شانون استفاده شد. جامعة آماری تحقیق شامل نواحی پنج گانة شهر بناب بر اساس طرح جامع پیشنهادی شهر است که هشت شاخصِ خدمات شهری ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که پراکندگی جمعیت در نواحی شهر متعادل است، اما جمعیت نواحی شهر بناب از خدمات و امکانات شهری متعادل بهره مند نیست. همچنین، حدود 20 درصد از کل جمعیت در شرایط متعادل و تقریباً 80 درصد باقی مانده در شرایط نامتعادل بهره مندی از خدمات شهری به سر می برد. نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن بین پراکندگی جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهر، نشانگر نبود رابطة معنادار بین دو متغیر است. بنابراین، افزایش شاخص های خدمات شهری سطح نواحی و رساندن این خدمات به حد متعادل در نواحی شهر بناب ضروری به نظر می رسد.