محمد اکرمی نیا

سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، ایران را کشوری توسعه یافته و دارای جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی، توأم با حفظ هویت اسلامی و انقلابی و الهام بخش در جهان اسلام، همراه با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین الملل ترسیم نموده است. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین بازیگران منطقه آسیای جنوب غربی برای دستیابی به چشم انداز ترسیم شده می بایست نسبت به تدوین و اجرای راهبردهای مناسب و اثربخش در سیاست خارجی اقدام نماید. این پژوهش با بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدات پیش روی سیاست خارجی، نسبت به تعیین جامعه آماری و نمونه مناسب اقدام و با استفاده از روش دیوید (SWOT)، راهبردهایی را برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دستیابی به چشم انداز 1404 تدوین و ارایه کرده است.

پیشرفت های علمی و فنآورانه علاوه بر تأثیر مستقیم بر عرصه ارتباطات و رسانه، به طور غیرمستقیم بر روابط بین الملل و دیپلماسی اثر گذاشته اند. آن گونه که امروزه شاهد نقش شگرف دیپلماسی رسانه ای و قدرت نرم در تغییر جایگاه و نسبت دولت های ملی در مناطق مختلف جهان هستیم. جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و جایگاه منطقه ای ایران بر اساس نوع و میزان بهره گیری از مؤلفه های مختلفی از جمله دیپلماسی رسانه ای قابل ارزیابی است. در این مقاله تلاش شده است تا بر اساس مباحث دیپلماسی رسانه ای به بررسی تأثیر شبکه های برون مرزی صداوسیما بر جایگاه منطقه ای جمهوری اسلامی ایران در چهارمین دهه از انقلاب شکوهمند اسلامی پرداخته شود. یافته های مقاله نشان می دهند که شبکه های برون مرزی صداوسیما بر اساس الگوی بازتاب واقعی درباره مهم ترین وقایع منطقه جنوب غربی آسیا از جمله فعالیت های صلح آمیز هسته ای، جنایات رژیم صهیونیستی در فلسطین، تحولات سوریه، عراق و بحرین و تجاوز نظامی عربستان سعودی به یمن توانسته اند ضمن تبیین گفتمان انقلاب اسلامی، افکار عمومی جهان را متوجه موانع ریاکارانه رسانه های غربی نمایند. به طوری که افزایش تاثیرگذاری و ضریب نفوذ رسانه های برون مرزی در جوامع هدف و نقش آنها در تحکیم جایگاه منطقه ای جمهوری اسلامی ایران، از سوی اندیشکده ها و مراکز تحقیقاتی معتبر غربی مانند رند نیز اذعان گردیده است.

دولت ها،به تبع نیازهای داخلی، موقعیت ژئوپلیتیکی، و نیز تحت تأثیر ساختار و عملکرد نظام بین المللی، جهت گیری ها و استراتژی های خاصی را به منظور تأمین هدف ها و منافع ملی خویش برمی گزینند. کشور عمان ازنظر ژئوپلیتیکی در منطقه ای متشنج همراه با خصومت های سیاسی و تنش های خونین احاطه شده و سیاست خارجی آن متفاوت تر از سایر کشورهاست. این کشور در چارچوب سیاست بی طرفی مثبت با حفظ روابط حسنه باقدرت های منطقه ای و بین المللی در کاهش تنش بین کشورهای عربی و غیرعربی مؤثر بوده و در تعاملات خود توانسته بین منافع متعارض همسایگان و قدرت های تأثیرگذار توازن ایجاد کند. سؤال اصلی مقاله این است که چه عوامل ژئوپلیتیکی بر سیاست خارجی عمان تأثیرگذارند؟ هدف آن است که با ارائه چارچوبی از الگوی رفتاری عمان در سطح منطقه و بین الملل نقش عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر سیاست خارجی عمان تبیین شود. در پاسخ به پرسش اصلی مفروض نویسندگان این است که موقعیت جغرافیایی و واقع شدن عمان در جنوب تنگه هرمز، قرارگرفتن در کانون استراتژی قدرت های بحری و بری، سواحل طولانی و بنادر استراتژیک؛ میانه روی، اعتدال، دوری از افراط گرایی مذهبی، رابطه مسالمت آمیز همراه با تسامح و تساهل برگرفته از مذهب اباضیه؛ ژئوپلیتیک مرز، دوپارگی قلمرو عمان و تنگناهای امنیتی ناشی از آن؛ کمبود انرژی، منابع نفتی محدود و رو به اتمام و هزینه بالای استخراج آن؛ کمبود جمعیت و ضعف قدرت نظامی و نیاز به کارشناسان و مستشاران نظامی خارجی و متکی به قدرت های غربی بر الگوی رفتاری و نوع سیاست خارجی عمان تأثیرگذار است. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای انجام شده و برای تبیین سیاست خارجی عمان از نظریه بی طرفی مثبت استفاده شده است.

رویکرد فلسفی نسبت به انسان و سیاست می تواند نگرش موجود به جنگ را موردبررسی و بازنگری قرار دهد. هدف اصلی این تحقیق شناخت و تبیین نقش رویکردهای فلسفی در ممانعت از جنگ است. مسئله اصلی این پژوهش مشخص نبودن نقش رویکردهای فلسفی در ممانعت از جنگ است. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که نقش رویکردهای فلسفی در ممانعت از جنگ چیست؟ فرضیه ارائه شده عبارت است از این که بین نقش رویکردهای فلسفی و ممانعت از جنگ رابطه معنادار وجود دارد و رویکردهای فلسفی مانع جنگ می شود. این پژوهش نظری به روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری با اسناد کتابخانه ای گردآوری شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد چنانچه بر اساس مبانی فلسفی به موضوع صلح پرداخته شود بسیاری از عوامل محرک جنگ علی رغم تنوع آن قابل پیش بینی و کنترل خواهد بود؛ بنابراین، رویکردهای فلسفی از یک سو می تواند در عوامل محرک جنگ اثر بگذارد و از سوی دیگر مانع از نقش آفرینی کج فهمی ها و تعصبات افراطی می گردد. بر اساس عقل محوری نیز فهم صحیح و مشترک از صلح، امنیت و حفظ کرامت انسانی به عنوان اصول مشترک ملت ها و حکومت ها به دست می آید. این فهم مشترک منجر به تصمیم سازی شده و می تواند به عنوان یک راهکار مؤثر در دفع جنگ در اختیار تصمیم گیران قرار گیرد.

بحران ژئوپلیتیکی کردستان عراق با اعلام همه پرسی استقلال در سوم مهر 1396 شکل گرفته است. مدل ژئوپلیتیکی مایکل برچر درباره مراحل و عوامل زمینه ساز بحران های ژئوپلیتیکی است و در این مقاله مراحل و عوامل زمینه ساز شکل گیری بحران کردستان عراق براساس مدل یادشده بررسی و واکاوی شده است. بنابراین، هدف از این مقاله شناخت و تبیین مراحل و عوامل شکل گیری بحران کردستان عراق براساس مدل مایکل برچر است. فرضیه تحقیق این است که مراحل بحران عبارت اند از: پیدایش، گسترش، کاهش. و تأثیرات بحران و عوامل زمینه سازی بحران عبارت اند از: جغرافیا، وضعیت منازعه، عمر بازیگر بحران، نظام سیاسی، سطح نظام بین الملل، قطب بندی، و مداخله قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای.پژوهش از نوع نظری است و با استفاده از روش توصیفی انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها اسناد و مدارک است و داده های گرد آوری شده به روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد مراحل شکل گیری بحران کردستان عراق عبارت اند از: سقوط صدام و شکل گیری حکومت فدرال در کردستان؛ حمله داعش به سوریه و عراق و تقویت ناسیونالیسم کردی و استقلال طلبی؛ تسلط پیش مرگه ها بر مناطقی از کرکوک، نینوا، و دیالی؛ حمله ارتش عراق و نیروهای حشدالشعبی به کرکوک و عقب نشینی نیروهای پیش مرگه از کرکوک. عوامل زمینه ساز بحران عبارت اند از: برجستگی جغرافیایی - راهبردی منطقه کردستان به ویژه منطقه کرکوک؛ تقارن منافع ایران و ترکیه در سطح بالا و مخالفت بسیار شدید و همراه با تهدید این دو کشور با همه پرسی و همراهی نکردنِ ایالات متحده واتحادیه اروپا با همه پرسی.

این پژوهش کاربردی، به منظور شناسایی عوامل مؤثر بر اطلاع رسانی عملکرد ارتش در رسانه های گروهی با رویکرد آمیخته انجام شد. جامعه آماری پژوهش 250 نفر از فرماندهان و مسئولان ارتش و صاحب نظران رسانه در خارج از ارتش بود که جامعه نمونه بر اساس فرمول کوکران معادل ۷۰ نفر تعیین شد. داده های تحقیق با روش های میدانی و کتابخانه ای و استفاده از ابزارهای اسناد و مدارک، مصاحبه و پرسشنامه جمع آوری و به روش تحلیل محتوا مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد، عوامل تأثیرگذار بر اطلاع رسانی عملکرد ارتش در دو بعد درون سازمانی و برون سازمانی هستند و بین این دو با اطلاع رسانی عملکرد ارتش رابطه معنادار وجود دارد.

اولین و اساسی ترین گام در تدوین و اجرای برنامه آموزشی ، اجرای صحیح و مبتنی بر واقعیت فرایند نیازسنجی است. گستردگی نیازها ، محدودیت منابع و زمان و لزوم ارتقای مستمر توانایی های کارکنان در صحنه عملیات مشترک ، ضرورت انجام مرحله نیاز سنجی را در آموزش ایجاب می نماید تا برآورد صحیح و جامعی از امکانات و محدودیت های وضع موجود و منابع مورد نیاز جهت برنامه های آتی حاصل شود .  این پژوهش به دنبال احصای مولفه ها و شاخص های نیاز سنجی آموزش عملیات مشترک اجا و مشخص نمودن وضع موجود نیاز سنجی در آموزش عملیات مشترک بوده است. این تحقیق از نوع کاربردی است. داده ها با استفاده از روش های میدانی و کتابخانه تخصصی و با ابزارهای اسناد و مدارک دست اول، مصاحبه و پرسشنامه گردآوری شده اند. مولفه های نیازسنجی در آموزش عملیات مشترک اجا طی تجزیه تحلیل اسناد و مدارک و مصاحبه ها احصا شده و شاخص های هریک از مولفه ها با پردازش سوالات پرسشنامه تعیین گردیده است که در مجموع شامل 7 مولفه و 26 شاخص می باشد . در انتها با توجه به شاخص های احصا شده وضع موجود نیازسنجی در آموزش عملیات مشترک اجا مورد سنجش قرار گرفته است.

با توجه به گسترش روزافزون شبکه های اجتماعی مجازی و مطلوبیت ها و آسیب های این شبکه ها، این تحقیق با عنوان مطلوبیت ها و آسیب های فرهنگی شبکه های اجتماعی مجازی در میان کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. مسئله اصلی این تحقیق مشخص نبودن مطلوبیت ها و آسیب های فرهنگی شبکه های اجتماعی مجازی برای کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران است. هدف از انجام تحقیق شناخت مطلوبیت ها و آسیب های   فرهنگی شبکه های اجتماعی مجازی در میان کارکنان ارتش است. سئوال اصلی پژوهش عبارتست از: شبکه های اجتماعی مجازی در میان کارکنان ارتش چه مطلوبیت ها و آسیب های فرهنگی دارد؟ فرضیه مطروحه عبارتست از: «به نظر می رسد شبکه های اجتماعی مجازی در میان کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران مطلوبیت های فرهنگی ارتباطی، ارزشی و آموزشی و آسیب های فرهنگی اعتقادی، روانی و رفتاری» دارد. تحقیق از نوع کاربردی است. روش انجام تحقیق توصیفی و موردی زمینه ای بوده و روش های گردآوری اطلاعات عبارت بوده اند از کتابخانه ای و میدانی و ابزارهای جمع آوری داده ها عبارتند از اسناد و مدارک، مصاحبه و پرسشنامه. داده های گردآوری شده با استفاده از روش های کیفی و کمی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. متغیر مستقل تحقیق مطلوبیت ها و آسیب های فرهنگی شبکه های اجتماعی مجازی و متغیر تابع تحقیق کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران است. نتایج تحقیق نشان می دهد شبکه های اجتماعی مجازی در میان کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران مطلوبیت ها و آسیب های فرهنگی ارتباطی، ارزشی و آموزشی و آسیب های فرهنگی اعتقادی، روانی و رفتاری» دارد. بنابراین فرضیه تحقیق آزمون و قبول شده است.

هدف از این پژوهش، پیاده سازی راهبرد های اشتراک گذاری دانش با بهره گیری از ابعاد سرمایه اجتماعی و بازی های پویا است و با استفاده از 3 بازیگر سازمان، اشتراک گذار دانش و اشتراک پذیر دانش در سطح ارتش ج.ا.ا (آجا) انجام می پذیرد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ رویکرد ترکیبی و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. ابتدا توسط 10 نفر از خبرگان، مؤلفه های اشتراک گذاری دانش در تکنیک دلفی خاکستری شناسایی و با بهره مندی از نظرات 140 نفر از مدیران و کارشناسان آجا، تأثیر هر یک از ابعاد سرمایه اجتماعی (بعد ساختاری، بعد شناختی و بعد ارتباطی) بر این مؤلفه ها، در یک پرسشنامه محقق ساخته، بررسی شد. نتایج نشان داد، بعد ساختاری سرمایه اجتماعی با اشتراک گذاری دانش ارتباط معناداری ندارد؛ لذا در چارچوب ابعاد شناختی و ارتباطی سرمایه اجتماعی، سناریوهای بازی در حالت راهبردهای فرم گسترده، تعیین و براساس پارامترهای هزینه آشکار، هزینه ضمنی، پاداش آشکار، پاداش ضمنی، زیرساخت تسهیل دهنده ضمنی، زیرساخت تسهیل دهنده آشکار، مزایا و پیامد اشتراک گذاری دانش و همچنین چگونگی تقاضا برای دانش مشترک، راهبرد های بهترین پاسخ بازیگران بیان و تعادل نش مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد، بازی تعریف شده دارای 3 حالت ممکن برای رسیدن به بهترین راهبرد طرفین بازی و ایجاد تعادل نش است که سهم توجه به پاداش های سازمانی، اهمیت بالاتری دارد. از طرفی، چنا نچه زیرساخت های تسهیل دهنده در سازمان، همسو با پاداش های آشکار گسترش یابد و توزیع دانش بر پایه شایستگی های سازمانی، حس همکاری و مشورت گروهی انجام شود، علاوه بر صرفه جویی در هزینه های آشکار سازمان، بهترین دریافتی برای سازمان حاصل می شود.