سعید بذرافشان

هدف: هدف از این پژوهش شناسایی مهمترین علل سکوت گزینی حسابرسان دیوان محاسبات کشور بر پایه 9 مورد از تئوری های پشتوانه سکوت گزینی است. روش: برای استخراج علل سکوت گزینی از روش کیفی فراترکیب و تکنیک گروه کانونی استفاده شد. موضوع سکوت گزینی از سال 2001 میلادی به بعد مورد توجه قرار گرفت، لذا پژوهش های 23 سال اخیر در روش فراترکیب مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاصل از روش فراترکیب منجر به شناسایی 44 مورد از علل سکوت گزینی شد که پس از مطرح شدن آنها در جلسات گروه کانونی (متشکل از از حسابرسان دیوان محاسبات و با تخصص حسابرسی و به تعداد 12 نفر) و گزینش مهمترین علل با عنایت به ارتباط آنها با فضای دیوان محاسبات و همچنین به پشتوانه تئوری های سقف شیشه ای، انتخاب، بار شناختی، شناخت اجتماعی، محرومیت، بازی ها، مارپیچ سکوت، تبادل اجتماعی و حفاظت از منابع، 13 مورد نهایی گزینش شد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از گروه کانونی نشان داد، نظریه غالب و بستر اصلی قابل تفسیر علل سکوت گزینی در دیوان محاسبات کشور، نظریه تبادل اجتماعی، بازی ها و حفاظت از منابع است. در سوی دیگر، نظریه ای که کوچکترین پهنه کاربردی را از بین نه نظریه برای توجیه علل سکوت گزینی به خود اختصاص داده است، نظریه سقف شیشه ای است. دانش افزایی: این مقاله نشان می دهد علل وقوع سکوت گزینی در دستگاه نظارتی حاکمیتی با علل سکوت گزینی حسابرسان در بخش خصوصی تفاوت دارد. علاوه بر این، تئوری هایی که توجیه کننده بستر وقوع سکوت است را تبیین می کند.

هدف از این پژوهش شناسایی مهمترین عوامل تقویت کننده سکوت گزینی حسابرسان دیوان محاسبات کشور است. برای انجام این پژوهش از روش کیفی فراترکیب و تکنیک گروه کانونی استفاده شد. جهت بررسی پژوهش ها از مطالعات 22 سال اخیر (2001-2023) و به منظور غربال پژوهش ها از روش الگوریتم ارزیابی حیاتی و در خصوص استخراج عوامل تقویت کننده سکوت گزینی از تکنیک هفت مرحله ای ساندلوسکی و باروس (2007) استفاده شد. بر اساس نتایج بدست آمده 48 عامل تقویت کننده سکوت گزینی شناسایی شد. این عوامل بر اساس نظر گروه کانونی در مدلی مکعبی شکل از سه بعد سطح سازمانی وقوع سکوت (اجرایی و راهبری)، منشأ شخصیتی وقوع سکوت (فردی، مدیریتی و ساختاری/ محیطی) و نوع سکوت (مطیع، تدافعی و نوع دوستانه) بررسی و طبقه بندی گردیدند. نتایج نشان داد بدنه اجرایی دیوان محاسبات کشور بیشتر از بدنه راهبری آن دچار سکوت زدگی است. غالب علل سکوت گزینی به عوامل ساختاری / محیطی مرتبط است تا اینکه منشأ شخصیتی داشته یا به عوامل مدیریتی قابل انتساب باشد. موضوع مهم دیگر این که هیچ یک از علل سکوت گزینی به دلایل نوع دوستانه اتفاق نمی افتد. بعبارت دیگر اکثریت علل شناسایی شده ریشه در ترس و خود محافظتی دارد تا دیگر محافظتی.

هدف از این پژوهش طراحی، تدوین و تصویب (در شورای دستگاههای نظارتی) مدل سنجش سلامت و فساد اداری برای دستگاههای اجرایی جمهوری اسلامی ایران است. پژوهشگران برای اجرای این پژوهش از روش کیفی فراترکیب و دو مرتبه از روش فوکوس گروه استفاده نمودند. برای استخراج پژوهش ها از مطالعات 20 سال اخیر (1381-1400) و به منظور غربال پژوهش ها از روش الگوریتم ارزیابی حیاتی و در خصوص استخراج شاخص های سلامت و فساد از تکنیک هفت مرحله ای بارسو و ساندوسکی (2007) استفاده شد. 12 نفر از خبرگان در جلسات فوکوس گروه، مرکب از اعضای شورای دستگاههای نظارتی و همینطور برخی خبرگان دستگاههای نظارتی و اجرایی و با پست سازمانی مدیر کل تا همطراز وزیر مشارکت داشتند. در فوکوس گروه نخست (طی سه جلسه) با رعایت پروتکل های علمی به این نتیجه دست یافتیم که (1) مدل سنجش باید توأمان به سلامت و فساد توجه داشته باشد، (2) اجزای اصلی مدل باید مشتمل بر شش جزء زیرساختها، فعالیت های عملیاتی، مدیریت، نتایج، پیامدها و آثار، ادراک فساد و تجربه فساد باشد، (3) در اجزای مدل باید به مشخصه های ارزشی شفافیت، پاسخگویی و صداقت و درستکاری توجه شود و (4) شهروندان، دستگاه اجرایی و دستگاه نظارتی باید در فرآیند سنجش سلامت و فساد اداری مشارکت داده شوند. نتایج روش فراترکیب و پالایش آن در فوکوس گروه دوم (طی چهار جلسه) منتج به شناسایی 48 شاخص برای سنجش سلامت و فساد اداری (که در 12 گروه و ذیل شش جزء اصلی قرار می گرفتند) گردید.

کیفیت حسابرسی و گزارشگری مالی که محل اتکای بسیاری از ذی نفعان برای اخذ تصمیمات اقتصادی است، می تواند از طریق نوع حسابرسی که وظیفة حسابرسی را برعهده گرفته و همینطور زمانی که برای انجام حسابرسی در اختیار دارد، تحت تأثیر قرار گیرد. در این راستا، هدف این پژوهش، بررسی اثر دوره جستجو برای حسابرس جایگزین بر حق الزحمه حسابرسی نخستین و نوع حسابرس جایگزین با اندازه گیری اثر متغیر تعدیل گر استعفاء/ اخراج حسابرس پیشین است. نمونة آماری پژوهش حاضر 63 شرکت است که از بین شرکت های بورس اوراق بهادار تهران برای سال های متوالی 1390 الی 1394 ( 5 سال) انتخاب گردیدند. نتایج نشان داد، دوره جستجو برای حسابرس جایگزین با حق الزحمه مطالبه شده برای حسابرسی نخستین (از طریق کنترل اثرات متغیر اندازه شرکت در این رابطه)، رابطه مستقیم و معنادار دارد. ضمناً بررسی ها تأیید کردند که دوره جستجو برای حسابرس جایگزین با نوع حسابرس جایگزین شده رابطه معکوس و معنا دار دارد؛ اما متغیر تعدیل گر استعفاء/ اخراج علی رغم اینکه باعث کاهش شدت رابطه معکوس بین دو متغیر مزبور می شود ولی بر این رابطه اثری معنا دار ندارد. علاوه بر این نتایج بررسی ها نشان داد، نوع حسابرس جایگزین شده با حق الزحمه حسابرسی نخستین (از طریق کنترل اثرات متغیر اندازه شرکت در این رابطه) رابطه معکوس و معنا داری دارد.

بحران اقتصادی موضوعی است که می تواند هر کشوری را در فرایند بودجه ریزی با مشکل انحراف بودجه مواجه نماید. با توجه به تحریم های اقتصادی فراوانی که ایران با آن مواجه است ضروری است تا حد امکان انحراف بودجه کاهش یابد. هدف این پژوهش، بررسی اثر استفاده از کنترل بودجه انقباضی بر انحراف بودجه ایران با در نظر گرفتن متغیر تعدیل گر آشفتگی بودجه است. داده های مربوط به متغیر کنترل بودجه انقباضی از روش پیمایشی و داده های مربوط به متغیر انحراف بودجه و آشفتگی بودجه از گزارش های درون سازمانی سازمان برنامه و بودجه برای سال های متوالی 1393 الی 1395 (3 سال) استخراج شده است. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نرم افزار Smart-PLS انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد ارتباط بین کنترل بودجه انقباضی و انحراف بودجه، معکوس و معنی دار است. اما متغیر آشفتگی بودجه اثری معنی دار بر این رابطه ندارد. علاوه بر این، تجزیه و تحلیل نتایج نشان می دهد انحراف بودجه سال های گذشته بر انحراف بودجه سال های آینده اثری معنی دار دارد اما بر استفاده از کنترل بودجه انقباضی اثری معنی دار ندارد.

هدف این مطالعه بررسی سودمندی استفاده از چکلیست راهنمای کشف تقلب در ارزیابی خطر تقلب مدیریت میباشد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه کتبی است. ابتدا بر اساس ادبیات، چک لیست کشف تقلب و پرسشنامه مبتنی بر آن تهیه و تعداد 600 پرسشنامه بین حسابرسان توزیع شد که 255 پرسشنامه قابل قبول دریافت گردید. نتایج نشان داد که استفاده از چک لیست راهنمای کشف تقلب مدیریت موجب کاهش اشتباهات قضاوت شخصی حسابرس می شود. علاوه بر این، استفاده همزمان از چک لیست راهنمای کشف تقلب و قضاوت شخصی حسابرس نسبت به شرایطی که فقط از چک لیست استفاده شود، منتج به ارزیابی بهتری از خطر تقلب مدیریت خواهد شد. به علاوه، با افزایش اندازه شرکت مورد حسابرسی و کاهش زمان مورد نیاز برای انجام حسابرسی، احتمال استفاده حسابرس از چک لیست کشف تقلب افزایش می یابد. بنابراین، نتایج به طور کلی بیانگر سودمندی استفاده از چک لیست کشف تقلب در ارزیابی خطر تقلب مدیریت می باشد

هدف این تحقیق، رتبه بندی بسترهای خطر تقلب ذکر شده در بخش 24 استاندارد حسابرسی ایران، با توجه به میزان اهمیت آن ها در کشف تقلب مدیریت است. در این تحقیق فهرستی از 61 مورد بسترهای خطر تقلب تهیه گردید. جهت انجام این پژوهش تعداد 460 پرسشنامه بین اعضای جامعه آماری (حسابرسان مستقل) به روش تصادفی توزیع شد که پس از یک هفته 316 پرسشنامه جمع آوری گردید. نتایج حاصل از آزمون های آماری نشان می دهد که نظر حسابرسان نسبت به اهمیت تمامی بسترهای خطر تقلب (به جز یک مورد)، در سطح اطمینان 95 درصد دارای تفاوت معنی دار است. ضمنا با توجه به نتایج بدست آمده مشخص شد مهم ترین بستر خطر تقلب، "وابسته بودن بخش عمده ای از حقوق و مزایای مدیران به نتایج عملیات، وضعیت مالی یا جریان وجوه نقد" است. علاوه بر رتبه بندی بسترهای خطر تقلب، ارتباط بین "جنسیت، رشته تحصیلی، سطح تحصیلات و تجربه حسابرسان" و "برداشت آن ها نسبت به اهمیت بسترهای خطر تقلب" مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش بیانگر این بود که جنسیت، رشته تحصیلی، سطح تحصیلات و تجربه، هیچ-کدام بر روی نظر حسابرسان در تعیین میزان اهمیت هر یک از بسترهای خطر تقلب، تاثیر معنی داری ندارند.