امیر عباسی خوشکار

نگارندگان با بررسی نقش فرهنگ سیاسی نخبگان دوره ی رضاشاه در ظهور و سقوط وی، در این مقاله، به این دستاورد نظری رسیدند که مؤلفه های مبتنی بر دو سطح مشروعیت بخشی به نظام و شرکت در فرآیندهای سیاست گذاری که آغشته به فرهنگ سیاسی محدود و غیردموکراتیک نخبگان سیاسی است از عوامل مؤثّر در برآمدن و فروپاشی نظام پهلوی اول بود. مؤلفه های غیردموکراتیک عبارتند از قهرمان پرستی، وفاداری به فرد به جای نهادهای سیاسی، اولویت منافع فردی در مقابل منافع ساختاری، بی اعتمادی سیاسی و روش حذف و تخریب در حلِّ اختلافات سیاسی. نگارندگان در نوشتار پیش ِرو با توجّه به الگوی نظری آلموند، چهره ای دیگر از فرهنگ سیاسی نخبگان ِ روزگارِ رضاخانی/ رضاشاهی را ترسیم نمودند. رویکردِ پژوهش، تبیینی و روش بررسی، اسنادی/ مقایسه ای است. برای دست یابی به داده ها، از روش کتابخانه ای بهره گرفته شد.

چندجانبه گرایی و فرایندهای تصمیم گیری دسته جمعی در سازما نهای بی نالمللی و منطقه ای از جمله راهکارهای مدیریتی است که قدر تهای بزرگ به منظور کسب سهم بیشتر در کنترل منازعات جهانی و منطق های از آنها استفاده می نمایند. پیمان آتلانتیک شمالی )ناتو( و سازمان همکار یهای شانگهای دو سازمان مهم چندجانبه گرایند که درصدد کنترل فرآیندهای خشون تآمیز و واگرا در سطوح منطق های و جهانی هستند. در این چارچوب، ناتو در مقایسه با پیمان همکار یهای شانگهای صور تبندی موف قتری را از کاربرد و کارایی چندجانبه گرایی در قالب فرآیندهای منتهی به اخذ تصمی مگیری جمعی و عمل دسته جمعی به ویژه در خاورمیانه از خود به نمایش گذاشته است. در جریان رخدادهای اخیر مردمی و اسلامی خاورمیانه و نیز پرونده هسته ای ایران، ناتو مثالی از اقدام در راستای چندجانبه گرایی دولت محور است. در سازمان شانگهای اما وزن اصلی تعاملات درونی عمدتاً متأثر از روسیه و چین است به طوری که تأثیر چندجانبه گرایی درون نهادی اندکی نسبت به ناتو بر دو روند فوق الذکر بر جای گذاشته است.

در این مقاله با تمرکز بر تصمیمات نهاد بین المللی گروه 20 و اقدامات دولت ها برای پشت سر گذاردن بحران مالی جهانی به بررسی شکاف میان «توافقات جمعی» به عنوان ابزار دیپلماسی چندجانبه ازیک سو و «تداوم سیاست های حمایت گرایانه ملی و مرکانتیلیستی» به عنوان رویکردی واقع گرایانه مبتنی بر خودیاری و مخالف اقدامات اقتصادی چندجانبه گرایانه از سوی دیگر خواهیم پرداخت. در پاسخ به پرسش اصلی این نوشتار که قدرت های بزرگ اقتصاد جهانی تاکنون در حل بحران مالی و اقتصادی اخیر چه اقدامات و سیاست هایی را دنبال نموده اند و چرا این بحران تاکنون به فرجام موفقیت آمیز خود منجر نشده است؟ این فرضیه هدایت کننده نوشتار است که «هرچند قدرت های بزرگ اقتصاد جهانی از طریق تعاملات بین دولتی و درون سازمانی گروه 20 و سیاست های بین المللی مالی و تزریق سرمایه های لازم اعضا به بازارهای جهانی در حلّ بحران تلاش نموده اند، اما به دلیل تداوم برخی سیاست های حمایت گرایانه و ملی مرکانتیلیستی نتوانسته اند به گذار موفقیت آمیز از این بحران دست یابند». روش توضیحی ـ تحلیلی و رویکرد نظری نهادگرایی نئولیبرال، چهارچوب تحلیلی پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. براساس این رویکرد، ضرورت همکاری های دسته جمعی و اتخاذ دیپلماسی چندجانبه گرا الگویی است که در قالب نهاد بین المللی گروه 20 به کار برده می شود و در ادامه با توجه به ضعف یا ناکارآمدی این نهاد جمعیِ عمدتاً دولتی در برابر بحران حاضر به دلیل تداوم سیاست های مرکانتیلیستی اشاراتی خواهیم داشت.