آرزو شیدایی قره قشلاقی

یکی از دانش هایی که با قرآن کریم ارتباطی تنگاتنگ دارد، علم نحو است؛ زیرا هر چند خود از قرآن برخاسته است، عامل اصلی برای درک مفاهیم و تفسیر آن محسوب می شود. از میان شاخه های این علم، اعراب قرآن از جایگاهی ویژه برخوردار است؛ چون اگر نحو را ستون استوار دانش های قرآنی بدانیم، اعراب قرآن خلاصه آن به شمار می رود؛ به همین دلیل، از زمان های گذشته تاکنون، بزرگ ترین عالمان در این عرصه گام نهاده و با خلق آثاری جاودان، هر یک به سهم خود در جهت حفظ زبان این کتاب آسمانی کوشیده اند. تحقیق درباره اعراب قرآن و عالمان برجسته این حوزه بیانگر آن است که نحاس و عکبری از بزرگ ترین عالمانی هستند که در کتاب های تفسیر و نحو، به نظر هایشان تکیه شده است؛ بنابراین، در این مقاله، کتاب های اعرابی ایشان، یعنی إعراب القرآن نحاس و إملاء ما منّ به الرحمن عکبری را معرفی و روش تألیف آن دو را بررسی می کنیم و محتوای آنها را نیز به صورت موردی با یکدیگر مقایسه می کنیم. با توجه به اینکه عکبری دو قرن پس از نحاس می زیسته است، این دو کتاب با وجود شباهت های فراوان، مثل بررسی اعراب قرآن از اوّل و به ترتیب سوره ها، تفاوت هایی هم با یکدیگر دارند. در این پژوهش، نمونه هایی از این تفاوت ها را در سه حوزه اعراب، قرائت و شواهد نشان خواهیم داد.

تعتمد الأسالیب التقلیدیه فی تعلیم تاریخ الأدب العربی علی المحاضرات وحفظ المواد الجدیده وهذا لا یلبی الحاجات العلمیه للأوساط الجامعیّه والتعلیمیه. لذا یجب إتخاذ الإتجاهات الحدیثه فی تدریس هذه الوحده الدراسیه. فی الأسالیب التعلیمیه الجدیده، یتمّ الترکیز علی التفکیر الإبداعی والإنتقادی کأسس رئیسیه وبنّاءه لتشیید العلم فی الصف الدراسی. إحدی هذه الإتجاهات هی طریقه التفکیر الإنتقادی التی إقترحها إدوارد دی بونو بعنوان "القبعات الست". هذه القبعات السته تفحص الموضوع من سته جوانب مختلفه، مما یمنح حیویه وفاعلیه لعملیه التعلیم. تسعى هذه الدراسه إلی تطبیق إستراتیجیه القبعات الست لإدوارد دی بونو وشرح تأثیرها على عملیه تدریس التاریخ الأدب العربی وذلک بواسطه منهج الوصفی– التحلیلی. تهدف الدراسه إلی تقییم فاعلیه هذه الطریقه وضروره إستبدال الأسالیب القدیمه بالحدیثه فی التدریس، من خلال فحص حیاه وأدب خنساء شاعره من العصر الجاهلی بطریقه تقلیدیه، ومن ثمّ بمنهج القبعات الست الذی یعتمد على النشاط فی الصف والحیویه والعصف الذهنی. تعتبر هذه الطریقه قادره علی الإتجاه فی تدریس التاریخ الأدب العربی من خلال خلق مشارکه نشطه فی الصف وتحفیز التفکیر الإبداعی الإنتقادی.