داوود خانی

هدف: هدف این مقاله، ایجاد درکی عمیق از شیوه ای است که وظایف در ساختارهای سازمانی (فارغ از ساختار رسمی) انجام می شود. طرح پژوهش/ روش شناسی/ رویکرد: با مدل سازی ساختاری تفسیری و نظرهای 6 نفر از کارکنان باسابقه در شرکت شهرک های صنعتی خراسان شمالی، اجزای 12گانه فعال در ساختار شرکت، به طور عمیق تحلیل شد و روابط پنهان میان این اجزا شناسایی شدند. یافته ها: مجموعه فعالیت ها در این سازمان، در 4 سطح با توجه به فاصله آن از مأموریت اصلی سازمان دسته بندی شد؛ این سطوح، تمایز تعاملات و اثرگذاری های «غالب» میان بخش های مختلف سازمانی را فارغ از سطوح تعریف شده در ساختار رسمی آشکار کرد. در پایین ترین سطحِ مدل، بخش های «توسعه منابع انسانی» و «حراست»، به عنوان اثرگذارترین بخش ها و «روابط عمومی» و «تأمین مالی و توسعه بازار» تأثیرپذیرترین بخش های سازمان شناخته شدند. ارزش/ اصالت پژوهش: بررسی های پژوهشگران نشان داد که استفاده از این روش پژوهش، به منظور تحلیل ساختار و سلسله مراتب سازمانی تاکنون سابقه نداشته است. پیشنهادهای اجرایی/ پژوهشی: طرح واره ساختاری سازمان می تواند فارغ از آنچه تحت عنوان ساختار رسمی مشخص شده است، تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله محیط سازمان قرار گیرد. این روش می تواند با تحلیل عمیق، به این طرح واره حقیقی از ساختار سازمانی دست یابد.

در فرایند ارزیابی عملکرد کارکنان، بعنوان یکی از فرایندهای مدیریتی مهم حوزه منابع انسانی، «ماهیت پدیده مورد سنجش» و «فرایند ارزیابی»، از عوامل مهم ایجاد عدم قطعیت در نتایج ارزیابی هستند. در بین روش های مواجهه با عدم قطعیت، تئوری شواهد یا تئوری توابع باور، ساختاری مناسب برای گردآوری نظرات غیرقطعی از ارزیاب ها بوده و قابلیت مواجهه هم زمان با عدم قطعیت ناشی از تغییرپذیری و عدم قطعیت ناشی از نقص دانش را فراهم می آورد. لذا در این مقاله شیوه جدیدی مبتنی بر ساختار توابع باور جهت دریافت نظر از ارزیاب ها ارائه شده و مزایا و بهبودهای حاصل از ابزار پیشنهادی مورد بررسی قرار گرفته است. برای مقایسه عملکرد ابزار پیشنهادی با سنجه های متداولِ مورد استفاده در فرایند ارزیابی عملکرد، دو پرسش نامه ی محقق ساخته در دو سطح سوالات ساده و سوالات پیچیده، جهت ارزیابی عملکرد یک مدرس دانشگاهی تهیه و نظرات 5 دانشجو در قالب چهار سنجه لیکرت، عبارات زبانی فازی، مشابهت بصری و ساختار توابع باور دریافت شد. جهت بررسی معنادار بودن تفاوت نتایج به دست آمده، از آزمون «آنالیز واریانس یک طرفه» و جهت بررسی مقبولیت نتایج، از آزمون های ناپارامتریک «فریدمن و ویلکاکسون» استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد زمانی که از سوالات ساده و شفاف در ارزیابی ها استفاده شود تفاوت معناداری بین نتایج به دست آمده از روش های مختلف ارزیابی وجود ندارد اما در پاسخ به سوالات پیچیده مزیت های ساختار توابع باور در مواجهه با انواع عدم قطعیت، می تواند امکان اعلام نظر ارزیاب ها را تسهیل کرده و نتایج نهایی حاصل از ارزیابی را بهبود دهد.

در طول دو دهۀ پیش، صادرات یکی از فعالیتهای اقتصادی محسوب شده که نسبت به دیگر فعالیتها رشد بیشتری داشته است. همچنین در سطح شرکت، صادرات به عنوان امکانی برای فروش بیشتر، سودآوری بیشتر و استفاده از اقتصاد مقیاس برای کاهش هزینه های توسعۀ محصول و در نهایت، افزایش استاندارد زندگی برای مشتریان و بهبود کیفیت زندگی کاری کارکنان تلقی می شود. بنگاه های صادراتی پس از بازاریابی و تولید و آماده سازی محصول (بازرگانی محصول)، از راه تعامل با دستگاه های دولتی و خصوصی مختلف (نظیر گمرک، سازمان استاندارد، سازمان بازرگانی، اتاق بازرگانی، شرکتهای حمل و نقل و ...) فرایند صادرات و خروج محصول از کشور را طی می کنند. این بخش از فعالیتهای مربوط به صدور کالا از کشور را  می توان تحت عنوان عوامل «اداری- خدماتی» صادرات نام برد. در این راستا در پژوهش حاضر به تحلیل اثر تغییر «تجربۀ صادراتی» و «اندازۀ بنگاه» بر موانع فعالیتهای مختلف «اداری- خدماتی صادرات» از نگاه صادرکننده پرداخته خواهد شد؛ به عبارت دیگر ارزیابی صادرکننده از مجموع هزینه های مربوط به هر یک از فعالیتهای اداری- خدماتی صادرات اعم از هزینه های مربوط به نیروی کار، زمان و هزینه های مالی و این مسئله که آیا با تغییر تجربه و اندازۀ بنگاه تفاوت معناداری در موانع ادراک شده از هر یک از این فعالیتها حاصل می شود یا خیر، بررسی و آزمون خواهد شد. جامعۀ آماری این پژوهش کلیۀ بنگاه های تعاونی صادراتی مستقر در استانهای خراسان رضوی و خراسان شمالی را در بر می گیرد. روش پژوهش حاضر توصیفی و تحلیلی- پیمایشی است. به کمک نمونه گیری، داده های مورد نیاز به صورت میدانی جهت آزمون فرضیه و دستیابی به هدف پژوهش، از تعداد 54 بنگاه صادراتی از کل حجم جامعۀ آماری (350 بنگاه) جمع آوری شد. بدین منظور پرسشنامه ای با رجوع به منابع کتابخانه ای، سازمانهای متولی امور اداری- خدماتی صادرات، صادرکنندگان خبره و استادان دانشگاهی تدوین شد که ضریب آلفای کرونباخ آن به میزان 84/0 محاسبه گردید. ابزارهای مختلف آمار توصیفی و آمار استنباطی (ناپارامتریک)، به منظور آزمون فرضیات در نرم افزار آماری SPSS به کارگرفته شد. آزمون «کروسکال والیس»  برای بررسی اثر «سابقۀ صادراتی» بر موانع فعالیتهای فرایند «اداری- خدماتی» و آزمون «من-ویتنی» نیز برای سنجش اثر «اندازۀ بنگاه» بر فرایند مذکور مورد استفاده قرار گرفت. نتایج آزمونهای مختلف نشان می دهند موانع ادراک شده از دو فعالیت «انتقال ارز به کمک صرافیها و ارتباطات شخصی» و «حل و فصل دعاوی» با افزایش سابقۀ صادراتی تغییر کرده و کاهش پیدا می کند. از سوی دیگر «اندازۀ بنگاه» در تغییر موانع ادراک شده از فعالیتهای اداری- خدماتی صادرات بی تأثیر است.

وظایف مدیریت منابع انسانی به دلیل تأثیرگذاری بر مهمترین سرمایه سازمان عاملی حیاتی در سازمان¬ها به شمار می¬آیند. از طرفی بازارگرایی رویه¬ای فرهنگی در سازمان است که ارکان سازمان را بر روی نیازها و خواسته¬های بازار متمرکز می¬نماید. هدف این پژوهش ارائه مدلی در راستای تعیین تأثیرگذاری وظایف مدیریت منابع انسانی به طور جداگانه و یکپارچه بر بازارگرایی و عملکرد سازمانی می¬باشد. جامعه آماری مطالعه متشکل از مدیران ارشد شرکت های صنعتی واقع در شهرک صنعتی بوعلی شهر همدان بود که با استناد بر فرمول کوکران 82 نفر به عنوان نمونه تصادفی مطالعه در تحقیق مشارکت داشته¬اند. داده¬های به دست آمده بوسیله پرسشنامه¬های توزیع شده از طریق معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزیی به کمک نرم¬افزار نرم افزار Pls مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از پردازش داده¬ها نشان داد که اولاً مدل به کار گرفته شده، مدل نظری قوی برای پیش بینی عملکرد سازمانی از طریق وظایف مدیریت منابع انسانی و بازارگرایی بوده است، ثانیاً همه¬ی روابط مستقیم بین متغیرهای مدل، معنادار بوده¬اند. ثالثا با اجرای مناسب وظایف مدیریت منابع انسانی می¬توان عملکرد سازمان را از طریق بازارگرایی بهبود بخشید