سید مهدی رحمتی

صحیفه سجادیه در انتقال معانی والا و ارزشمند خود از ویژگی های کم نظیر زبان عربی به شایستگی بهره برده و دریافت شیوه های معناپردازی آن راه استفاده هرچه بیشتر از این منبع بی نظیر را هموار می سازد. در این میان ارزیابی معناشناسی حروف و جایگاه آن در ارتباط میان کلمات و شکل گیری دلالت های معنایی زبور آل محمد امری بس مهم و قابل تحقیق است. کمیت قابل توجّه حروف در زبان عربی و گستره تأثیرگذاری آن بر مضامین و مفاهیم، نوشتار توصیفی تحلیلی حاضر را بر آن داشته است که با دقت بر جایگاه حرف لام و ظرفیت به کارگیری و معنارسانی آن در قرآن کریم و متون روایی، مسئله چگونگی کاربست این حرف را در کلام زیباترین روح پرستنده دنبال نماید. یافته های تحقیق حاکی از آن است که لام عامل به سه صورت؛ (جر، نصب و جرم) در کلام سید الساجدین؟ع؟ به کار رفته و در هریک از مواضعِ کاربست، دربردارنده معنایی متناسب با سیاق و مراد دعای ایراد شده و مقتضای بلاغت است.

مسأله هدف آفرینش در آیه 56 سوره ذاریات، یکی از مسائلی است که تفاسیر متعددی درباره آن انجام شده است. ، با جمع آوری داده های کتابخانه ای و روش پردازش توصیفی تحلیلی و تطبیقی تفاسیر فریقین، بنیان این دگرگونی برداشت را اختلاف مدارس و رویکرد تفسیری مفسران قلمداد کرده است. یافته ای که بر اساس آن می توان آراء اهل تفسیر را در سه دسته ارزیابی نمود: دسته نخست، تنها مؤمنانِ جن و انس را مخاطبان آیه دانسته و این گونه هیچ اشکالی را متوجه آیه نمی دانند. دسته دوم، با توجه دادن به غرض محوری حرف لام در «لِیَعبُدونَ»، متعرض هیچ گونه بحث اعتقادی مرتبط با آیه نشده اند؛ درحالی که دسته سوم، با عام تلقی کردن خطاب آیه و مشکلِ تحقق نیافتن هدف خلقت درباره نافرمانان ثقلین، در پی حل پیچ معنایی عارض شده درباره افعال الهی هستند. در این میان، بعضی با تلاش هایی باورمندانه، سعی در دفع این اشکال نموده و گروهی با رویکرد عصری و نجات بخش دانستن آموزه عبادت، خود را از معضل نظری مطرح شده رهانیده و با مطلوب خواندن عبادت و نقش بسزای آن در تقویت ایمان، رستگاری مخاطبان در دو سرای را مقصود خدای متعال از این گزاره وحیانی دانسته اند.