تحلیل گفتمان روانشناختی شخصیت منیژه در داستان بیژن و منیژه شاهنامه فردوسی
آرشیو
چکیده
داستان بیژن و منیژه، در شاهنامه فردوسی، شخصیت منیژه را به عنوان زنی پیچیده و پیشرو در ادبیات حماسی فارسی، معرّفی می کند که با نقض هنجارهای جنسیتی و اجتماعی، مرزهای هویت زنانه را بازتعریف می نماید. این پژوهش با رویکردی روانشناختی-تحلیلی و با تکیه بر نظریه های اگزیستانسیالیستی (سارتر) و تاب آوری هیجانی (سلیگمن)، به بررسی فرایند تحوّل هویت منیژه در مواجهه با سه محور «عشق»، «قدرت» و «طرد اجتماعی» می پردازد. منیژه با انتخاب آگاهانه عشق به بیژن، که در تضاد با آموزه های قبیله ای و خانوادگی است، گسستی ریشه ای از هویت تحمیلی خویش ایجاد می کند. این کنش انقلابی، نه تنها طرد شدید او از سوی جامعه توران را به دنبال دارد، بلکه بستری برای بازسازی هویت فردی اش فراهم می سازد. او در مواجهه با رنج های ناشی از انزوا و تحقیر، با تبدیل درد به نیرویی پیش برنده، به تاب آوری روانی دست یافته و از طریق ایفای نقش فعّال در نجات بیژن، زبان جدیدی از عشق را می آفریند که فراتر از کلیشه های زنانه است. تحلیل رابطه عاطفی منیژه و بیژن نشان می دهد که او تنها یک نجات دهنده منفعل نیست، بلکه با تقویت خودکارآمدی و تغییر پارادایم ذهنی بیژن، به بازسازی روانی او کمک می کند. مقاومت منیژه در برابر ساختارهای مردسالارانه، نمادی از عاملیت زنانه از او می سازد که حتّی در تاریک ترین شرایط، با تکیه بر اراده و ارزش های درونی، مرزهای جغرافیایی و ذهنی جامعه اساطیری را می پیماید.A Psychological Discourse Analysis of Manijeh's Character in Ferdowsi's Shahnameh: The Story of Bizhan and Manijeh
In the story of Bizhan and Manijeh from Ferdowsi’s The Shahnameh, Manijeh is portrayed as a complex and progressive figure in Persian epic literature, redefining the boundaries of feminine identity by challenging gender and social norms. This study, employing a psychological-analytical approach and drawing on existentialist theories (Sartre) and emotional resilience (Seligman), examines the transformation of Manijeh’s identity in relation to three key themes: “love,” “power,” and “social rejection.” By consciously choosing her love for Bizhan, which conflicts with tribal and familial norms, Manijeh creates a profound break from her imposed identity. This revolutionary act not only leads to her severe rejection by the Turanian society but also provides a foundation for reconstructing her individual identity. Facing the suffering caused by isolation and humiliation, Manijeh transforms pain into a driving force, achieving psychological resilience. Through her active role in rescuing Bizhan, she crafts a new language of love that transcends stereotypical feminine roles. The Analysis of Manijeh and Bizhan’s emotional relationship reveals that she is not merely a passive savior but contributes to Bizhan’s psychological reconstruction by enhancing his self-efficacy and shifting his mental paradigm. Manijeh’s resistance against patriarchal structures makes her a symbol of feminine agency, navigating the geographical and mental boundaries of a mythological society even in the darkest conditions, relying on her will and inner values.
تبلیغات
