گفتمان خشونت نمادین در برگزیده رمان های دههه ۹۰ ایران با رویکرد بوردیو
آرشیو
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی بازنمایی خشونت نمادین در رمان های ایرانی دهه ۱۳۹۰ می پردازد و می کوشد با تکیه بر نظریه بوردیو، سازوکارهای پنهان سلطه و بازتولید نابرابری را در این آثار آشکار کند. بر اساس چارچوب نظری بوردیو، خشونت نمادین به عنوان شکلی از سلطه نرم و نامرئی، در بستر زبان، نهادها و روابط اجتماعی بازتولید می شود و از همین رو خطرناک تر از خشونت آشکار تلقی می شود. در این پژوهش، هفت رمان شاخص دهه ۱۳۹۰ شامل من منچستریونایتد را دوست دارم (یزدانی خرّم، 1391)، تاول (افروزمنش، 1392)، لب بر تیغ (سناپور، 1393)، بیست زخم کاری (حسینی زاد، 1395)، ملکان عذاب (خسروی، 1397)، خفاش شب (گلشیری، 1399) و پس کوچه های سکوت (مؤدب پور، 1399) با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مورد تحلیل قرار گرفته اند. یافته ها نشان می دهند که خشونت نمادین در این آثار در پنج سطح اصلی بروز می یابد: خانواده، اجتماع و طبقه، زنان، زبان و روایت و نهادها. خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی، نقش محوری در درونی سازی کلیشه های جنسیتی دارد؛ در سطح اجتماعی و طبقاتی، فرودستان با طرد و تحقیر مواجه اند؛ زنان بیشترین قربانیان خشونت نمادین اند و زبان و روایت نیز ابزارهایی برای انتقال و مشروعیت بخشی به سلطه اند. افزون بر این، نهادهای آموزشی، رسانه ای و اداری در تثبیت این وضعیت، نقشی بنیادین ایفا می کنند. در عین حال، برخی رمان ها همچون تاول امکان مقاومت در برابر خشونت نمادین را نیز بازنمایی کرده اند. همچنین می توان گفت این آثار همزمان هم بازتاب دهنده سلطه و هم عرصه ای برای افشای آن به شمار می آیند.A Discourse Analysis of Symbolic Violence in Iranian Novels of the 90s Based on Bourdieu’s Theory
This study investigates the representation of symbolic violence in Iranian novels of the 2010s, using Pierre Bourdieu’s theoretical framework. According to Bourdieu, symbolic violence functions as a subtle and invisible form of domination, reproduced through language, institutions, and everyday social practices, and thus proves more enduring and dangerous than direct violence. The research employs a qualitative content analysis of seven representative novels of the decade: Man Manchester United ra dust daram (Yazdani Khorram, 2012), Tavall (Afrouzmanesh, 2013), Lab bar Tigh (Sanapour, 2014), Bist Zakhm Kari (Hosseinizad, 2016), Malekan Azab (Khosravi, 2018), Khafash Shab (Golshiri, 2020), and Pas-Kucheh-haye Sokut (Modabbor, 2020). The findings reveal that symbolic violence is represented across five domains: family, class and social structure, gender, language and narrative, and institutions. Families are depicted as the primary sites where gender stereotypes are internalized; in class contexts, marginalized characters experience exclusion and humiliation; women appear as the central victims of symbolic violence, while language and narrative act as tools legitimizing domination. Furthermore, institutions such as education, media, and bureaucracy play crucial roles in sustaining these patterns. At the same time, some works such as Tavall portray possibilities of resistance against symbolic violence. Overall, the study demonstrates that Bourdieu’s theory of symbolic violence offers an effective framework for analyzing Iranian social novels of the 2010s, positioning them simultaneously as reflections of domination and as spaces of critique and resistance.
تبلیغات
