تحلیل انتقادی گفتمان در اشعار میرزاده عشقی با تأکید بر موسیقی درونی و سبک خطابی
آرشیو
چکیده
شعر مشروطه را باید عرصه ای برای ظهور گفتمان های اعتراضی، ضد هژمونیک و بیداری اجتماعی دانست که در آن، زبان، نه صرفاً ابزار بیان، بلکه کنشی اجتماعی و ایدئولوژیک تلقی می شود. در این میان، میرزاده عشقی یکی از برجسته ترین شاعرانی است که با بهره گیری از شگردهای زبانی، آوایی و بلاغی، گفتمان سیاسی عصر مشروطه را در قالب شعر متعهد بازنمایی کرده است. پژوهش حاضر با تکیه بر نظریه تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف و به کارگیری الگوی سه سطحی او (تحلیل متن، کنش گفتمانی، کنش اجتماعی)، به بررسی کارکردهای موسیقی درونی و لحن خطابی در اشعار میرزاده عشقی می پردازد. در سطح نخست، از طریق تحلیل زبانی ابیات منتخب، نشان داده می شود که چگونه تکرار، واج آرایی، ترصیع و جناس در خدمت تقویت لحن اعتراضی و اقناع مخاطب عمل می کنند. در سطح دوم، با تحلیل سبک خطابی و بینامتنیت اشعار، به نقش شعر در تولید و مصرف گفتمان سیاسی پرداخته می شود؛ و در سطح سوم، کنش اجتماعی شعر در بستر روابط قدرت، به ویژه در مقابله با استبداد سیاسی و گفتمان های سلطه بررسی می شود. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که موسیقی درونی و سبک خطابی در اشعار عشقی، تنها عناصر زیبایی شناختی نیستند، بلکه به مثابه ابزارهای گفتمان ساز، در ایجاد لحن اعتراضی، بازنمایی هویت جمعی و سازمان دهی کنش اجتماعی نقشی بنیادین ایفا می کنند.Critical Discourse Analysis of Mirzadeh Eshghi’s Poetry with an Emphasis on Internal Music and Rhetorical Style
The poetry of the Constitutional era should be regarded as a space for the emergence of protest, anti-hegemonic, and socially awakening discourses, where language is not merely a tool of expression but is considered a social and ideological act. Among these, Mirzadeh Eshghi stands out as one of the most prominent poets who, by employing linguistic, phonetic, and rhetorical techniques, represented the political discourse of the Constitutional era through committed poetry. This study, drawing on Norman Fairclough’s critical discourse analysis theory and applying his three-level model (text analysis, discursive practice, and social practice), examines the functions of internal music and rhetorical tone in Mirzadeh Eshghi’s poetry. At the first level, through linguistic analysis of selected verses, it is demonstrated how repetition, alliteration, parallelism, and wordplay serve to enhance the protest tone and persuade the audience. At the second level, by analyzing the rhetorical style and intertextuality of the poems, the role of poetry in the production and consumption of political discourse is explored. At the third level, the social function of poetry within the context of power relations, particularly in opposition to political despotism and dominant discourses is investigated. The findings of this study indicate that the internal music and rhetorical style in Eshghi’s poetry are not merely aesthetic elements but, as discourse-shaping tools, play a fundamental role in creating a protest tone, representing collective identity, and organizing social action.
تبلیغات
