ارزیابی تحلیلی انتقادی دیدگاه های مختلف درباره تعبیر «أُخت هارون» در قرآن کریم (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

یکی از شناخته شده ترین شبهات تاریخی درباره قرآن کریم، کاربرد لقب «اُخت هارون» برای مریم، مادر عیسی (ع) است. این مسئله از نخستین موضوعات چالشی در گفتمان میان مسلمانان و مسیحیان بوده است. از همان قرون نخستین، مفسران و صاحب نظران تلاش های بسیاری را برای درک مصداق هارون در این آیه و علت بکارگیری چنین خطابی در قرآن نموده اند. رویکرد ایشان در این زمینه، بیشتر رویکرد سنتی و تاریخی بوده و در مجموع، حدود 14 احتمال را به ارمغان آورده است. مستشرقان نیز در این باره نظرات ارزشمندی را ارائه داده اند؛ بااین حال، برخی از آنان با تأکید بر یکی از این احتمالات یعنی خلط میان مریم (س) و میریام توسط پیامبر (ص) اهداف مغرضانه خویش را دنبال کرده اند. در همین راستا، هدف اصلی این پژوهش، تحلیل و ارزیابی دیدگاه های مختلف درباره تعبیر «أُخت هارون» در قرآن کریم است. پرسش محوری پژوهش، میزان اعتبار احتمالات مطرح شده در مورد تعبیر مذکور و علل آن می باشد. این پژوهش با روش تحلیلی انتقادی و با دو رویکرد تاریخی و ادبی انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان 14 احتمال موجود، قوی ترین احتمال، ارتباط سلالتی و نسَبی غیرمستقیم مریم (س) با هارون است. این دیدگاه، با مؤیدات روایی و سیاقی تقویت شده و موافق تفسیر ادبی قرآن کریم است. پس از آن، احتمال ارتباط نسَبی از طریق برادری ناتنی همنام با هارون، به دلیل عدم تعارض با سیاق آیه و سایر موازین منطقی و درعین حال مخالفت با شیوه بلاغی و رویکرد ادبی تفسیری از جایگاه دوم برخوردار است. در نهایت، احتمال تشابه مریم با هارون در جایگاه کهانت در رتبه سوم قرار گرفته و از جمله محتمل ترین نظریه ها در این باب به شمار می رود.