تأملی بر مبانی فقهی ماده 562 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
از نوآوری های ق.م.ا. ۱۳۹۲ ماده ۵۶۲ آن است که به اختلافات ناشی از سکوت ق.م.ا. سابق درباره ارش جنایت زنان پایان داد. مطابق این ماده، ارش جنایت زن و مرد برابر است. این در حالی است که ماده ۴۴۹ قانون مذکور مقررات دیه مقدر را در مورد ارش جنایت نیز جاری می داند و تنصیف دیه مقدر زنان از مصادیق این مقررات محسوب می شود. بنابراین ماده ۵۶۲ استثنایی است بر ماده ۴۴۹ و قاعده تنصیف دیه شامل ارش جنایت زنان نمی گردد و در ارش جنایت زنان، حکم به برابری با مردان می شود. در آثار فقیهان امامیه، راجع به برابری یا عدم برابری ارش جنایت زنان با مردان، بیان صریحی نیامده است، اما با تجزیه و تحلیل عمومات باب دیات، ادله قاعده معاقله دیه زن و مرد تا ثلث دیه کامل و استفتائات مرتبط، می توان به سه دیدگاه دست یافت: (1) عدم برابری مطلق در ارش جنایت زن با مرد؛ (2) برابری مطلق در ارش جنایت زن با مرد؛ (3) تبعیت از قاعده تنصیف دیه زن در ارش جنایت زن. یافته های این پژوهش نشان می دهد که قانون گذار در ماده ۵۶۲ از میان سه دیدگاه، دیدگاه برابری مطلق زن با مرد در ارش جنایت را پذیرفته است. انتخاب این دیدگاه، هرچند گامی به سوی تساوی حقوق زن و مرد است، با دیدگاه مشهور فقیهان معاصر امامیه سازگار نیست. اما این حسن را دارد که از تحمیل بار اضافه بر بیت المال جلوگیری می کند، چراکه اگر ارش زن نصف ارش مرد باشد، آنگاه بر اساس تبصره ماده ۵۵۱ ق.م.ا. معادل تفاوت می بایست از صندوق تأمین خسارت های بدنی پرداخت شود.A Reflection on the Jurisprudential Foundations of Iranian Article 562 of the Islamic Penal Code (2014)
Article 562 of the 2014 Islamic Penal Code (IRI) represents an innovation that resolves ambiguities regarding arsh al-jināyat (monetary compensation for injuries or indemnity given in case of someone’s injury by another) for women, which were previously unaddressed. This article establishes equality between men and women in arsh al-jināyat. This contrasts with Article 449 of the same code, which extends fixed diyah (blood money) regulations to arsh al-jināyat, potentially including the rule of tanṣīf al-diyah (halving of diyah for women). Article 562, therefore, is an exception to Article 449, and the tanṣīf al-diyah rule does not apply to arsh al-jināyat for women, resulting in equality with men. While explicit statements regarding the equality or inequality of arsh al-jināyat between women and men are absent in Imāmī juristic works, analyzing general principles from the chapter on diyah, arguments concerning muʿāqalah (shared responsibility in diyah payments) up to one-third of the full diyah, and related istiftāʾāt (legal inquiries) reveals three viewpoints: 1) Absolute inequality in arsh al-jināyat between women and men; 2) Absolute equality; 3) Adherence to the tanṣīf al-diyah rule for women. This research indicates that Article 562 adopts the view of absolute equality, a progressive step towards gender equality that diverges from the dominant view of contemporary Imāmī jurists. This approach avoids additional financial burdens on the bayt al-māl (house of wealth or public treasury), as the difference would need to be compensated from the fund for bodily injury compensations based on Article 551 if a woman’s arsh were half that of a man.
تبلیغات
