واکاوی کارکردهای انتقادی و اصلاح گرایانه گروتسک با رویکردی به آموزه های هارولد بلوم و میخائیل باختین؛ مطالعه موردی نمایش نامه «چهار صندوق» اثر بهرام بیضایی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
گروتسک دست آویزی تأثیرگذار برای انتقال احساسات انسانی متضاد به مخاطب است که در درون آن مفاهیمی چون مبالغه، وحشت آفرینی و تحریف واقعیت وجود دارد. در این زمینه از مهم ترین نظریه پردازان معاصر میخائیل باختین روسی و هارولد بلوم هستند. آن ها بر اساس تحقیقات فراوان، تفسیرهای نوآورانه و انتقادی و نیز خلق ادبیات شناخته شده درباره گروتسک، از جمله صاحب نظران تأثیرگذار این حوزه به شما می روند. در ادبیات نمایشی ایران نیز مفاهیم گروتسک در آثار تعداد اندکی از نویسندگان مورد استفاده قرار گرفته است؛ از جمله این نویسندگان بهرام بیضایی است که در دهه های چهل و پنجاه خورشیدی به نگارش نمایش نامه هایی با این مضمون پرداخته است. نگارش نمایش نامه های گروتسک و انتقادی موفق در غرب، وضعیت متزلزل اجتماعی و سیاسی ایران در آن دوره، سخیف شمرده شدن مقوله طنز در نمایش ایران و تحت تأثیر قرارندادن مخاطب شاید زمینه ای فراهم کرد تا نویسندگانی همچون بهرام بیضایی به نگارش نمایش نامه هایی با رویکرد انتقادی و اصلاح گرایانه در ذیل مفهوم گروتسک غربی بپردازند؛ از جمله آثار بیضایی در این زمینه، نمایشنامه چهارصندوق (سال1346) است. اینکه مفهوم انتقادی گروتسک و مؤلفه های آن چگونه و به چه شکل در نمایشنامه های ایرانی مانند «چهارصندوق» مورد استفاده قرار گرفته، موضوعی است که تاکنون کمتر به آن توجه شده است. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و با ابتنا بر رویکرد توصیفی تحلیلی تلاش دارد زمینه های نظری و کارکردهای انتقادی طنز گروتسک را در نمایشنامه «چهارصندوق» بهرام بیضایی با تکیه بر آموزه های هارولد بلوم و میخائیل باختین، مورد بررسی قرار دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد عناصر گروتسکی باختین و بلوم همچون طنز، خنده مبالغه و هجو در نمایشنامه چهارصندوق به کار رفته و بهرام بیضایی از این طریق توانسته اندیشه های انتقادی و اصلاح گرایانه خود پیرامون ساختار اجتماعی ایران زمانه خویش را به خوبی مطرح کند.Analyzing the Critical and Reformative Functions of the Grotesque with an Approach to the Teachings of Harold Bloom and Mikhail Bakhtin: A Case Study of the Play "Four Boxes" by Bahram Beyzai
The grotesque is an effective tool for conveying contrasting human emotions to the audience. It encompasses concepts such as exaggeration, horror, and the distortion of reality. Among the most prominent contemporary theorists in this field are Mikhail Bakhtin and Harold Bloom. Through their extensive research, innovative and critical interpretations, and creation of well-known literature on the grotesque, they are considered influential figures in this domain. In Iranian dramatic literature, the concepts of the grotesque have been utilized in the works of a few writers, including Bahram Beyzai, who wrote plays with this theme during the 1960s and 1970s. The success of grotesque and critical plays in the West, the unstable social and political conditions in Iran during that period, the trivialization of humor in Iranian theater, and the failure to engage the audience may have provided the impetus for writers like Bahram Beyzai to write plays with a critical and reformative approach under the umbrella of the Western grotesque. Among Beyzai's works in this regard is the play ‘Chahar Sandough’ (Four Boxes) (1967). How the critical concept of the grotesque and its components have been used in Iranian plays such as ‘Chahar Sandough’ is a topic that has received little attention so far. This research, using library resources and relying on a descriptive-analytical approach, seeks to examine the theoretical foundations and critical functions of grotesque humor in Bahram Beyzai's ‘Chahar Sandough,’ based on the teachings of Harold Bloom and Mikhail Bakhtin. The findings of the study show that Bakhtin and Bloom's grotesque elements, such as humor, exaggerated laughter, and satire, are employed in ‘Chahar Sandough,’ and through these, Bahram Beyzai has been able to effectively present his critical and reformative ideas about the social structure of Iran during his time.
تبلیغات
