پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده (طهورا سابق)

پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی صمیمیت درمانی مبتنی بر رویکرد اسلامی بر سرخوردگی و تعارضات زناشویی زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره به روش نیمه ْآزمایشی و با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر اراک به علت تعارضات زناشویی بود که تعداد 30  نفر از ایشان به روش نمونه گیری در دسترس برای ورود به پژوهش انتخاب و به روش تصادفی در گروه آزمایش و گواه (هر گروه 15 نفر) گمارده شدند. اطلاعات متغیر ها بااستفاده از پرسش نامه سرخوردگی زناشویی کایزر و تعارضات زناشویی ثنایی در مرحله قبل و بعد از مداخله جمع آوری شد و داده ها بااستفاده از تحلیل کوواریانس، ارزیابی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین سرخوردگی زناشویی و تعارضات زناشویی در دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معنی داری وجود دارد و صمیمت درمانی مبتنی بر رویکرد اسلامی به طور معناداری بر سرخوردگی زناشویی و تعارضات زناشویی مؤثر است. براین اساس، می توان گفت که صمیمیت درمانی با تأکید برخودشناسی، مهارت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی، آشنایی زوجین با تکالیف نسبت به یکدیگر، توجه به رعایت حریم خانواده، اهمیت روابط جنسی و ارایه راهکار های مبتنی بر رویکرد اسلامی، روشی مؤثر و اثربخش برای کاهش سرخوردگی و تعارضات زناشویی است.

پژوهش حاضر باهدف بررسی رابطه علّی سبک های فرزندپروری و جهت گیری مذهبی با میانجی گری سبک های تفکر به روش غیرآزمایشی از نوع همبستگی انجام شد. جامعه آماری شامل تمام دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد بود که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 250 نفر از ایشان برای گروه نمونه انتخاب شدند. اطلاعات پژوهش بااستفاده از پرسش نامه های سبک های فرزندپروری بامریند، جهت گیری مذهبی آلپورت و فیگن و سبک های تفکر استرنبرگ و واگنر جمع آوری شد. نتایج نشان دهنده برازش مناسب آزمون مدل باتوجه به شاخص های برازندگی بود و نتایج آزمون بوت استراپ برای مسیر سبک فرزندپروری مقتدرانه به مذهب درونی از طریق میانجی گری سبک تفکر قضایی معنی دار بود. همچنین نتایج نشان داد که سبک فرزندپروری مقتدرانه بر سبک تفکر قضایی و سبک تفکر اجرایی دارای اثر مثبت و معنی دار است. همچنین سبک فرزندپروری سهل گیرانه اثر منفی بر سبک تفکر اجرایی داشت و سبک فرزندپروری مستبدانه درای اثر مثبت بر سبک تفکر اجرایی است؛ سبک فرزندپروری سهل گیرانه دارای اثر مثبتی بر مذهب بیرونی است، سبک تفکر قانون گذارانه بر مذهب درونی دارای اثر منفی و سبک تفکر قضایی اثر مثبتی بر مذهب درونی داشت. براین اساس، می توان گفت که سبک تربیتی مقتدرانه بر انتخاب سبک تفکر فرزندان تأثیر دارد و سبب درونی سازی ارزش ها و معارف دینی می شود.

اخوان المسلمین جنبش فراملی اسلام گرای سنّی و از بزرگترین جریان های سیاسی تأثیرگذار سده اخیر در جهان اسلام است که نقش مؤثر زنان در برهه ها و حوادث مختلف سیاسی و اجتماعی این جریان انکارناپذیر است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تطور مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان از منظر اندیشمندان اخوان المسلمین به روش توصیفی- اسنادی انجام شد. با بررسی انجام شده، مطالعه ای که موضوع پژوهش حاضر به طور مستقل در آن بررسی شده باشد، یافت نشد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که متغیر وابسته مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان وابسته به نظریات حکومتی اندیشمندان اخوان المسلمین در قالب سه الگوی حکومتی قابل ردیابی است. در الگوی «حکومت اسلامی» باتوجه به وضعیت زمانه و استنباطی که اندیشمندان اخوانی از آیات و روایت در این موضوع دارند، مشارکت زنان فقط در امور محدود سیاسی و اجتماعی مجاز است. در الگوی حکومتی «سوسیالیسم اسلامی» مساوات و برابری، به شکل برجسته تری نمایان است. در الگوی «حکومت مدنی» با افزایش رشد نرخ سواد و مطالبات زنان و نیز نگاه نو به مفاهیم و آموزه های دینی ازسوی برخی از اخوانی ها، تطور قابل ملاحظه ای مشاهده می شود به طوری که مشارکت زنان در تمامی عرصه های سیاسی و اجتماعی به جز مقام رهبری و خلافت پذیرفته شده است البته به نظر یکی از اندیشمندان این الگوی حکومت، تصدی مقام خلافت نیز برای زنان مجاز است.

نشوز زوج از آسیب های مهم نهاد خانواده است که چالش های زیادی در روابط زوجین و اعضای خانواده ایجاد می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل مفهوم، مصادیق و ارائه راهکار های رفع نشوز زوج از دیدگاه قرآن کریم با محوریت آیه 128 سوره نساء به شیوه تحلیلی- اسنادی انجام شد. نتایج بررسی ها در منابع تفسیری و دینی نشان داد که نشوز معانی مختلف و به تبع آن احکام متفاوتی دارد. اگر نشوز مرد به معنی کراهت زوج از همسر خود همراه با اراده طلاق و یا به معنی رغبتی افسارگسیخته به رابطه جنسی باشد، زن می تواند برای ایجاد صلح و کسب علاقه شوهرش به ادامه زندگی مشترک، از بخشی از حقوق خود بگذرد. اگر نشوز زوج به معنی سرپیچی و مخالفت زوج از ایفای حقوق و الزاماتی که در مقابل زوجه برعهده دارد باشد، زن حق دارد برای گرفتن حق خود همسرش را موعظه نماید و اگر تأثیر نداشت به حاکم رجوع نماید و حاکم زوج را ملزم به ادای حقوق زن نماید و اگر زوج باز هم امتناع کرد، تعزیر می شود. همچنین ممکن است نشوز به معنای رغبت مرد به همبستری و جمع شدن با دیگری باشد که از آن به خیانت تعبیر می شود که احکام و قوانین خاص خود را دارد.

سیاست های کلی، طراحی نظام براساس آرمان ها و اهداف است و نقش مهمی در جهت گیری نظام حقوقی و ساماندهی مشکلات فرهنگی و اجتماعی دارد. در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تعیین سیاست های کلی توسط مقام رهبری و مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام می شود و نظارت بر حسن اجرای آن برعهده مقام رهبری است که ازسوی ایشان به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شده است. همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز برای خود شأن سیاست گذاری قایل است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و آسیب شناسی فرایند سیاست گذاری، نحوه نظارت بر حسن اجرا و ارزیابی محتوای سیاست های کلی خانواده به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شد. نتایج بررسی ها نشان داد که اسناد مربوط به سیاست های کلی خانواده به دلایلی مانند تعدد مراجع سیاست گذار، ابهام در شیوه نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی، درهم آمیزی سیاست های کلی با برنامه های اجرایی و تورّم قانونی در ساماندهی مشکلات خانواده کم فایده است. درنتیجه، تمرکزگرایی در سیاست گذاری و نظارت بر حسن اجرا، تقلیل سیاست های کلی و پالایش سیاست های کلی از برنامه های اجرایی، راهکار های عملی برای اصلاح فرایند سیاست گذاری و مشکلات ماهوی آن است. 

یکی از چالش های حقوق بشری زنان که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، مسئله ناقص سازی جنسی زنان می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی ممنوعیت ناقص سازی جنسی زنان از دیدگاه حقوق بین الملل بشر به روش توصیفی- اسنادی انجام شد. ازاین رو، این پرسش که ناقص سازی جنسی زنان بر چه اساسی از دیدگاه حقوق بین الملل بشر ممنوع شده است و سازمان ها و نهادهای بین المللی چه اقداماتی در این مورد اتخاذ نموده اند، بررسی و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که ناقص سازی جنسی زنان ناقض حقوق بنیادین بشر زنان ازجمله حق برخورداری از سلامت کامل است و منع به کارگیری آن به اقدامات جدی تری ازسوی دولت ها، سازمان ها و نهادهای بین المللی نیازمند است. همچنین ضرورت دارد که دولت ها توصیه های مربوطه نهادهای مبتنی بر معاهدات بین المللی حقوق بشری را در این موضوع اجرایی کنند.

زنان نقش مهمی در تعیین الگوی مصرف خانواده و درنتیجه کاهش آلودگی های محیطی ایفاء می نمایند. ایشان می توانند با عملکرد خود جلوی رفتار های پرخطر را که سبب تخریب محیط زیست می شود، بگیرند. باتوجه به اهمیت نقش زنان در حفظ محیط زیست، پژوهش حاضر با هدف بررسی دیدگاه اسلام درباره حفظ محیط زیست، رابطه انسان با طبیعت و راهکار هایی که در تعالیم اسلام برای ارتقای مشارکت زنان در فعالیت های زیست محیطی وجود دارد، به شیوه تحلیلی- اسنادی مبتنی بر مطالعه هدفمند و نظام مند منابع انجام شد. نتایج بررسی ها نشان داد که تعالیم اسلام ازجمله داشتن روحیه قناعت و خودداری از مصرف بیش از حد و اجرای این تعالیم توسط زنان می تواند در حفظ محیط زیست و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی مؤثر باشد.