فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵٬۰۳۲ مورد.
۱.

شیوه های ارزیابی روایات تفسیری در التبیان فی تفسیر القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شیخ طوسی التبیان فی تفسیر القرآن روایات تفسیری ارزیابی سندی و متنی اسرائیلیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷ تعداد دانلود : ۵۲
بخشی از میراث حدیثی به روایات تفسیری اختصاص دارد و از نگارش متون اولیه تفسیری تا به امروز به عنوان یکی از منابع مفسران به شمار می رود. در طول زمان میزان بهره گیری مفسران از روایات با توجه به روش مفسر و نگاه او نسبت به حجیّت روایات تفسیری یکسان نبوده است. از تفاسیر اجتهادی بنامی که مؤثر بر تفاسیر پس از خود نیز هست، التبیان فی تفسیر القرآن اثر شیخ طوسی است، او به کثرت از روایات تفسیری در تبیین آیات بهره جسته است و این بهره گیری همراه با ارزیابی سندی و متنی روایات است. او در بررسی سندی غیر از تقسیم بندی رایج احادیث توسط قدما، دسته بندی های دیگری را نیز عرضه می کند و در بررسی سندی به نقد راوی هم می پردازد. وی در بررسی متنی از عرضه روایات به قرآن کریم و سنّت، بررسی عقلی و اجماع مفسران استفاده کرده است. توجه به اسرائیلیات و نقد و بررسی آنها نیز از نکات قابل توجه در بازکاوی روایات تفسیری در التبیان است. او همچون کتب فقهی اش به روایات متعارض توجه داشته و تعارض بین آنها را با استفاده از ترجیح، جمع و تخییر رفع کرده است.
۲.

میزان تأثیرپذیری شیخ کلینی از حسین بن سعید اهوازی در کتاب کافی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حسین بن سعید اهوازی تأثیرپذیری جامع نگاری شیخ کلینی الکافی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۴۸
حسین بن سعید اهوازی از شخصیت های شاخص سده دوم هجری، صاحب روش نوینی در جامع نگاری است؛ به گونه ای که کتاب ها و شیوه ایشان در تدوین کتب، الگو و ملاک سنجش کتب مؤلفان قرار گرفته است. این پژوهش در تلاش است با روش اکتشافی، ضمن بررسی روایات حسین بن سعید در کتاب کافی که یک اثر جامع فاخر شیعی در سده چهارم و از کتب اربعه شناخته می شود، میزان تأثیرپذیری شیخ کلینی از حسین بن سعید را در دو جهت ساختاری و محتواییِ تدوین کتب اثبات کند. پس از بیان اینکه کلینی حدود یک بیست وسوم کتابش را به واسطه 17طریق معتبر از حسین نقل کرده که نشان از اهتمام جدّی وی به جایگاه علمی و شخصیت ایشان دارد، برای اثبات تأثیرپذیری ساختاری، تعداد و عناوین کتب دو محدّث را مقایسه کردیم. بااینکه در نگاه اولیه، در تعداد کتاب هایشان اختلاف داشته و در عناوین کتب، اشتراکات کمتری دارند؛ اما با نگاه محققانه اثبات کردیم که هر دو در تعداد کتاب دارای 32 کتاب و در عناوین، صاحب 19عنوان مشترک اند. همچنین شیخ کلینی در گستردگی موضوعات روایاتش که ما در چهار موضوع فقهی، اعتقادی، اخلاقی و تفسیری دسته بندی کردیم، تابع شیوه تدوین حسین بن سعید بوده و با توجه به اینکه هدفش، نقل روایات صحیح است، در 56 باب، اولین روایت و در 26 مورد، عنوان باب را دقیقاً از همان روایات ایشان، انتخاب کرده که نشان می دهد وی در انتخاب محتوای کتابش هم، تحت تأثیر روش نوآورانه حسین بن سعید بوده است.
۴.

کاربست مفهوم چند وجهی دنیا در نهج البلاغه و برون داد ارزش گذارانه آن(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: نهج البلاغه مفهوم دنیا دنیای ستوده دنیای نکوهیده رابطه انسان با دنیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۴۲
با بررسی روایات امام علی(ع)، درمی یابیم واژه دنیا در نگاه ایشان، از مفاهیم چندوجهی است. حوزه های کاربردی دنیا در نهج البلاغه، گاهی متوجه نشانه های عالم بوده و گاه ماهیت ابزاری دنیا را تبیین می نماید. در مواردی نیز به وابستگی موجودات مادی در مقایسه با ذات الهی اشاره دارد. گاهی هم درصدد توصیف نسبت ارزش دنیا با آخرت است. در مواضعی نیز با اسلوب های بیانی متنوعی، به هدف محوری دنیای جدای از آخرت اشاره شده است. پس از دقّت در رویکردهای گوناگون دنیا در نهج البلاغه و کشف معنای جامع آنها، درمی یابیم که معیار ارزش گذاری دنیا و ستایش و نکوهش آن، قابل تسرّی به تمام نگرش های موجود نیست. چنان که رویکرد آیت انگارانه، از اقسام شیوه استدلال محسوب شده و به ذاتیات و تکوینیات مرتبط است. گونه نسبیت در مقابل اطلاقِ رویکرد نسبی انگارانه نیز بیانگر حالت کلّی و طبیعی و تذکّر به واقعیتی مبرهن در خارج و آشنا در ذهن است. محوریت نگرش های ابزار انگارانه، هدف انگارانه و گونه نسبیت در مقابل حقیقتِ رویکرد نسبی انگارانه، بر پایه کیفیت تعامل انسان با دنیا بوده و از این روی قابل ارزیابی هستند. در این میان، رویکرد ابزار انگارانه، معرِّف دنیای ستوده بوده و به عکس نگرش هدف انگارانه، نمایان گر دنیای نکوهیده است. گونه نسبیت در مقابل حقیقت نیز جایگاهی دو وجهی دارد، به صورتی که دنیا در آنِ واحد و مطابق رابطه طولی اعمال انسان با آخرت، یا بر اساس رابطه غایی رفتار انسان با دنیا، می تواند هم جلوه ستوده پیدا کند هم جلوه نکوهیده.
۵.

فضایل و مناقب حضرت زهرا (س)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فضایل مناقب فاطمه زهرا س

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۳
  صدیقه طاهره حضرت زهرای مرضیه u یگانه یادگار پیامبر اکرم 2 و آیینه تمام نمای شخصیت آن بزرگوار است؛ شخصیتی که مدح او در آیات قرآن، سخنان رسول خدا 2 و کلمات ائمه معصومین k متجلی است، کاوش در منابع و مصادر تفسیری، حدیثی و تاریخی فریقین منشوری از این کمالات را در برابر دیدگان ما قرار می دهد تا بیشتر به عظمت و جایگاهش پی ببریم. مسئله اساسی این پژوهش واکاوی گزارش های تفسیری و حدیثی، و استخراج مهم ترین فضایل مشترک آن حضرت با سایر معصومین k و فضایل انحصاری و اختصاصی ایشان است. در این پژوهش تلاش شده با مراجعه به کهن ترین منابع شیعه و سنی و با تکیه به روش توصیفی و تحلیلی منابع اصلی مورد بررسی قرار گرفته و بخشی از ویژگی های آن بانوی بزرگوار فهرست شود. مهم ترین نتایج استخراج شده دستیابی به فضایل مشترک آن حضرت در قرآن مانند آیه تطهیر، مباهله، مودت و اطعام است که هرکدام دلالت بر منقبتی عظیم دارد. دیگر نتیجه این پژوهش معرفی فضایل اختصاصی ایشان مانند پاره تن پیامبر 2 ، ام ابیهای رسول خدا 2 ، کفو و رکن علی t بودن و مظهر خیر کثیر است. کلیدواژه ها: فضایل، مناقب، فاطمه زهراu.
۶.

نقش جریان های سیاسی زیدیه در جعل و تحریف روایات مهدوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهدویت زیدیه حدیث جعلی سیاست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۳
  بررسی نقش جریان های سیاسی مدعی مهدویت می تواند به مشخص کردن مجعولات واردشده ازسوی سیاسیون به روایات مهدوی کمک کند و به پالایش هرچه بیشتر روایات این حوزه بینجامد. ظهور مدعیانِ مهدویِ فراوان در زیدیه نشان از آن دارد که مهدویت در این جریان از کارکرد سیاسی پررنگی برخوردار بوده است. شواهدی از جعل و تحریف روایات مهدوی را می توان در این فرقه ردیابی نمود. مطالعه حاضر با بررسی منابع متقدم زیدیه و منابع حدیثی فریقین و مطالعه تاریخی سرگذشت مدعیان مهدویت در فرقه زیدیه، آن دسته از احادیث و ادعاهای مرتبط با مفاهیم و معارف مهدوی را که نیاز به تأمل داشته و محل بحث بوده، شناسایی کرده و با رویکرد تحلیلی توصیفی، به دنبال ردیابی روایات جعلی است که توسط جریان سیاسی زیدیه جعل یا مورد تحریف واقع شده اند. داده های این مطالعه که براساس تاریخ ظهور مدعیان مهدویت در زیدیه دسته بندی شده، بیانگر گونه های فراوانی از جعل و تحریف در روایات و معارف مهدوی است که جریان های «زید بن علی» و «نفس زکیه»، از مهم ترین آن هاست. در این میان نقش جریان «نفس زکیه» بسیار پررنگ تر است. همچنین درباره روایات فضیلت آخرالزمانی طالقان و احادیثی با طَرف «اسمه اسم نبیٍ» گمان دست داشتن زیدیان در جعل آن می رود.
۷.

تحلیل دیدگاه قرآنیون ایران معاصر درباره احادیث ظهر و بطن قرآن (مطالعه موردی شریعت سنگلجی)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: شریعت سنگلجی قرآنیون احادیث ظهر و بطن علم رجال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۱
«ظهر و بطن» از موضوعات علوم قرآنی و از مقدمات لازم برای تفسیر قرآن کریم است. با اینکه روایات فراوانی ظاهر و باطن قرآن را مورد تأیید قرار داده اند و اندیشمندان بسیاری با آن موافقند؛ اما سنگلجی به عنوان یک شخصیت مطرح در جریان قرآنیون و مفسر قرآن احادیثی که قرآن را دارای بطن می دانند مرسل دانسته و معتقد است هیچ حدیث صحیحی در این باب نداریم. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای می کوشد به این سوال پاسخ دهد که تحلیل دیدگاه سنگلجی و علت آن در مورد این احادیث و سندشان چیست؟ نتیجه این پژوهش بعد از بررسی مبانی فکری و تحلیل دیدگاه سنگلجی، رد دیدگاه وی بوده است زیرا علاوه بر نقد مبانی، سنگلجی رویکردی شتابزده و متعصب در رد رجال و سند احادیث ظهر و بطن دارد. مانند نسبت نادرست غلو به راویان، نسبت نادرست عامی یا واقفی بودن به آنها و نسبت نادرست ارسال به دلیل معلق بودن سند.
۸.

تحلیل قاعده امامت از منظر امام خامنه ای با تطبیق بر کتاب الحجه الکافی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: اکمال دین تطبیق قاعده امامت کتاب الحجه امام خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۱
«امامت» از اثرگذارترین مباحث فقه اکبر در حکمرانی جامعه اسلامی و مفید در پیشگیری از انحرافات امت و رهایی از زندگی و مرگ جاهلی است. تحلیل مسأله امامت، فارغ از معنای تکوینی خود، در معنای تشریعی و سرپرستی جامعه، قاعده ای قرآنی و روایی است که در گزارش کلینی از «کتاب الحجه» انعکاس یافته و فقدان آن، موجب غفلت از فروعات ارزشمندی از جمله مردم سالاری دینی، انتصابی بودن جایگاه امام، وجوب هجرت از سلطه طاغوت و وجوب تبعیت فکری و عاطفی و رفتاری امت با امام حق است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی و تحلیلی، ابتدا روابط نظام مند سخنان رهبری در تفسیر آیه اکمال دین و گزاره های مرتبط با آن حول موضوع امامت را کشف نموده و سپس با تحلیل ساختار فقه الحدیثی گزارشات کلینی، از کتاب الحجه الکافی، تلاش کرده تا شبکه ارتباطیِ مورد نظر شارع در اتمام نعمت بر امت اسلام را کشف کند و نشان دهد امام، حقیقتِ حجتِ الهی بر زمین بوده و وقتی محور کنشگری آحاد جامعه اسلامی گردد، تحقق توحیدمحوری و عدالت در جامعه، پیوند سعادت دنیوی و اخروی، وحدت و همدلی، نجات از جاهلیت مدرن و ارتقای انگیزه درونی امت در اثر نظارت امام و... بخشی از ثمرات آن خواهد بود. نوشته حاضر این فرض را مطرح کرده که تلقی مقام معظم رهبری به عنوان امام جامعه اسلامی امروز، قابل تطبیق بر بخشی از گزارشی است که مرحوم کلینی در دوره غیبت صغری از قاعده امامت و لوازم آن داشته و می توان مدیریت جامعه کنونی را به صورت جاری و در حال تحول، ادامه امامت اهل بیت (ع) دانست.
۹.

راهکارهای کاهش طلاق از منظر روایات با تأکید بر اندیشه امام خامنه ای(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: اندیشه روایی امام خامنه ای کنترل راهکارها کاهش طلاق پیشگیری از طلاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۱
ازدواج و حفظ کانون گرم خانواده از سنت های الهی و روش پیشوایان پاک آسمانی و سلّول و هسته اصلی اجتماع سالم است. ازدواج شرعی و خانواده سالم جامعه سالم را می سازد و موجب هم دیگرپذیری و تواصی بالحق و تواصی بالصبر، فراهم سازی بستر مراقبت اخلاقی، مهر ورزی، احترام متقابل، اعتمادسازی و عشق بازی راستین و رساندن همدیگر به رشد و شکوفایی است. طلاق نقطه مقابل ازدواج که رابطه معناداری با ناسازگاری، سخت گیری، تحقیر ناشی ایده آل خواهی افراطی، بی تعهدی، فساد اخلاقی، هرزگی روحی و فکری ناشی از احساسات و التذاذها و خوشی های زودگذر و در بلندمدت منجر شدن به مراوده ها و معاشرت های غیرشرعی، و دریدن حریم عفت و بی توجهی به کرامت، عزت و فلسفه خلقت و زندگی است. با توجه به آسیب های خانوادگی و اجتماعی طلاق د راین پژوهش تلاش شده با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از ادبیات مدیریتی، راهکار های کاهش طلاق از منظر سنت با تأکید بر منظومه فکری امام خامنه ای و باهدف اکتشافی و برآیند بنیادی و کاربردی به تجزیه و تحلیل گرفته شود. با محور قرار دادن عوامل و عناصر نقش آفرین درونی و بیرونی راهکارها کشف، تبیین و ارائه شده است. پایه ای ترین دستاوردها در حوزه داخلی کنترل عقلایی خواسته ها، لحاظ کردن نقش های مناسب زنان و مردان در زندگی در سطح خانواده و کلان، تأمین نیازها و اهتمام به تفاوت های طبیعی است. و اساسی ترین یافته ها در حوزه عوامل نقش آفرین محیطی، هدف محوری، تعهدمداری، صلح و سازش پذیری و پاسداری از حریم ها بر پایه عدالت و حفظ حرمت است.
۱۰.

مبانی قرآنی اندیشه های اقتصادی آیت الله خامنه ای (دام ظله) در مبحث توزیع کالا با تأکید بر اقتصاد مقاومتی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: اقتصاد اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱ تعداد دانلود : ۱
این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای به بررسی مبانی قرآنی اندیشه های اقتصادی آیت الله خامنه ای (دام ظله) در مبحث توزیع کالا با تاکید بر اقتصاد مقاومتی می پردازد؛ به این ضرورت که عدالت اقتصادی و عدالت اجتماعی در جامعه یکی از شاخص های مهم در اقتصاد مقاومتی است و از نظر مقام معظم رهبری پیشرفت اقتصادی کشور باید همراه با عدالت باشد. نتایج این مقاله بیانگر این است که توزیع عادلانه ثروت در سراسر کشور موجب تأثیرات اقتصادی بر سیاست و فرهنگ می شود. از راهکار های اجرایی توزیع در کلام مقام معظم رهبری باید به نظارت و کنترل بر فعالیت های اقتصادی، قاچاق و واردات بی رویه کالا و حذف واسطه های غیر ضروری اشاره کرد. در آموزه های اقتصادی اسلام، نفی واسطه گری با عناوینی مانند نهی از تلقّی رُکبان و ممنوعیت نیابت شهری از روستایی به کار رفته است. احتکار، کم فروشى و اجحاف و فساد اداری از موانع توزیع عادلانه ثروت است. همچنین پایین بودن سطح حقوق و دستمزد، فقدان نظارت کافی و عدم برخورد جدی با متخلّفین از علل و عوامل فساد اداری است که برای از بین بردن آن باید از راهکار های تقویت و احیای فرهنگ دینی و ارزش های اخلاقی و پاکسازی نظام اداری از افراد فاسد استفاده کرد.
۱۱.

نگاهی به ساختار معنایی «تکبّر» در فرهنگ ثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کبر تکبر خود بزرگ بینی خود برتر بینی حق گریزی گردن کشی در برابر حق تکبر در برابر حق ترک الحق بَطَر الحق سَفَه الحق جحد الحق انکار الحق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۵۰
تکبر در کتب لغوی و اخلاقی غالبا خودبزرگ بینی و خود برتر بینی معنا شده است. از سویی مطالعه آیات و روایات، این مطلب را قویا نشان می دهد که در کاربرد «کبر» و کلمات هم خانواده آن، زیر بار حق نرفتن، گردن کشی در برابر حق یا حق گریزی، به منزله ریشه و عامل خودبزرگ بینی و خود برتر بینی مورد تأکید فراوان قرار گرفته تا جایی که در موارد متعددی اساسا کبر و تکبر، معادل حق گریزی و امثال آن دانسته شده است. در روایات به مواردی برمی خوریم که (با پررنگ کردن ریشه کبر) مراد از تکبر صرفا حق گریزی هایی، مانند سرباز زدن از ولایت و انکار معرفت حجت های الاهی دانسته شده است. همچنین در مواردی که روایات، کبر را با تعابیری نظیر «ام العیوب» و «اعظم الذنوب» توصیف کرده و عقابهای شدیدی برای آن بر شمرده اند، تأکید بر حق گریزی است. حاصل این بررسی، توجه بیش از پیش به موضوع «حق پذیری» و «تسلیم در برابر حق» به عنوان مؤلفه مهم «ایمان» و «دین داری» است که حاوی پیام مهم و تأثیرگذاری در رویکرد ما به مفاهیم و ارزش های دینی خواهد بود.
۱۲.

بازشناسی مفهوم «أنا قَتیلُ العَبرَه» از رهگذر خوانش انتقادی رویکردهای تبیینی اندیشمندان و واکاوی پیوند «اشک ریزی- خردورزی»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فهم حدیث قتیل العَبره گریه خردورزی زبان های سامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۳۸
مفهوم شناسی پاره گزاره روایی «أنا قَتیلُ العَبر ه » گرچه از دیرباز محل التفات اندیشوران حدیث پژوه بوده و به گاهِ مواجهه با آن به تحلیل نوع اضافه «عَبر ه » اشاره داشته اند، اما این رهیافت ها اغلب تک بُعدی بوده، عاری از غرض یابی و تحلیل چرایی کاربست «عَبر ه » در عوض «بُکاء» یا « دَمعه » در نظر می آیند. ازاین روست که واکاوی مفهوم «عَبر ه » در جهت بازشناسی مفهوم دلالی «أنا قَتیلُ العَبر ه » در وهله نخست از اهمیت عطف توجه قرار می گیرد. بدین منظور نوشتار حاضر به شیوه کتابخانه ای در گردآوری مطالب، و با روش توصیفی تحلیلی در پی نمایان سازی این مهم، ابتدا با زبان شناسی تاریخی و ریشه شناسی ماده «ع   ب   ر» که در گونه های نگارشی «عَبر ه / عِبر ه » با تطور معنایی از مفهوم بنیادین همراه بوده، خوانش نخستین در بازشناسی مفهوم پاره گزاره را پی   جسته است. ثمره این خوانش، در ارزیابی رهیافت های اندیشوران در تبیین مفهوم «قَتیلُ العَبر ه » مورد استفاده بوده؛ اما آنچه در وهله پسینی رسالت این بازشناسیِ مفهومی را بر عهده داشته، خوانش روایی مؤلفه «تبیین اهداف قیام امام حسین» و واکاوی پیوند «اشک ریزی، پندپذیری» است. هدف قیام در ساحت اجتماعی، اصلاح جامعه و هدف فردی، عبرت آموزی مخاطب از این قیام با عبور از مرحله ای در درون، به اظهار برونی اشک بر آن است. و حاصل تتبع در مؤلفه اشک ریزی نیز نمایانگر آن است که «عَبر ه » به نوع ویژه ای از اشک اشاره دارد که بر محور «اشکِ نافع گریه قلبی» استقرار یافته، به طوری که صاحبانِ لُبّ بر پایه پیوند «اندیشه ورزی عبرت گیری/ پندپذیری» بدان تمسک می جویند. بر این اساس مفهوم دلالی گزاره های مشتمل بر «قَتیلُ العَبر ه » چنین بازخوانی می گردد: من کشته شدم تا صاحبانِ خرد با تأثر، عبرت و پندگیری از داستان قیام من، اشکِ نافع ریزند و از رهگذر این گریه قلبی، اصلاح رفتارهای فردی اجتماعی حاصل آید.
۱۳.

روش فهم و تبیین روایات در دو شرح عقل گرا و نقل گرای ملاصدرا و مجلسی بر کافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عقل گرایی فلسفی نقل گرایی شرح اصول الکافی مرآه العقول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۳۹
هریک از شارحان حدیث با رویکرد خاصی به تبیین روایات پرداخته اند. از این میان می توان به دو رویکرد عقل گرایی فلسفی و نقل گرایی اشاره کرد. برای شناخت بهتر تأثیر این دو رویکرد در روش فهم و تبیین روایات، لازم است که آن ها را مورد مطالعه قرار داد. برای این منظور در این پژوهش با روش مقایسه ای، به مطالعه موردی شروح دو اندیشمند تأثیرگذار عصر صفوی (ملاصدرا و محمدباقر مجلسی) بر کتاب کافی پرداخته شده است. نتیجه اینکه گاهی نگرش منطقی و فلسفی ملاصدرا در تبیین معنای لغات تأثیرگذار بوده است. همچنین در مواردی که بحث صرفی به اختلاف در معنا منجر می شده، مجلسی به آن موارد، بیشتر توجه نشان داده است. در مباحث نحوی نیز به نظر می رسد هرچند ملاصدرا به این مباحث توجه دارد، اهتمام مجلسی به این مباحث بیشتر است. در استناد به روایات، منبع روایت برای ملاصدرا اهمیت خاصی ندارد، ولی برای مجلسی دارای اهمیت است. برخلاف ملاصدرا، مجلسی در شرح بخش اصول کافی ، بسیار از دیگر شروح کافی بهره برده و تکیه وی بر آن ها به نحو شگرف آوری بسیار است. مجلسی هرچند در برخی موارد درخصوص فلسفه و تصوف موضع گیری منفی از خود نشان داده، گاهی در شرح خود، به نقل اقوال فلاسفه و عرفا پرداخته است.
۱۴.

روش بازشناسی مذهب راویان مطالعه موردی مذهب قاضی ابوبکر جعابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مذهب راویان ابوبکر جعابی تشیع امامی تشیع عام علم رجال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸ تعداد دانلود : ۳۹
شناخت مذهبِ راوی، نقش انکارناپذیری در اعتبارسنجیِ احادیث وی دارد و با توجه به آن، گاه می توان به فهم استوارتری از احادیثِ وی نیز دست یافت. در لابه لای میراث ارزشمندی اسلامی، از قرینه های گوناگونی برای تشخیصِ مذهب راویان بهره گرفته شده است، اما منبعی که به طور منسجم به روشمندسازی این فرایند پرداخته باشد، یافت نمی شود. مقاله حاضر در پی آن است تا با روش توصیفی تحلیلی، در عین تمرکز بر روی یک نمونه موردی، گامی مؤثر در راستای روشمند نمودنِ سازوکار تشخیص مذهب راویان بردارد. این مطالعه موردی بر روی مذهب یکی از محدثان برجسته فریقین به نام قاضی محمد بن ع ُ مَر جعابی (د. 355ق) است. گزارش های ناهمسویی درباره مذهب وی در منابع فریقین یافت می شود. با موشکافی در قراین مختلفِ دردسترس درباره جعابی مانند ابرازنظرهای وی در ذیل نقل روایاتش، درون مایه کتاب های وی، جهت گیری های مذهبیِ خویشاوندان نزدیک و هم نشینانش، بی اعتناییِ وی نسبت به قم و محدثانِ برجسته قمیِ حاضر در بغداد با وجود شیفتگی فراوانِ وی به گردآوری حدیث، روشن شد که جعابی هرچند گرایش هایی به سویی اهل بیت k داشته، اما وی برخلاف تصور برخی از محققان معاصر، امامی مذهب نبوده است و یا دستِ کم نمی توان چنین مذهبی را برای او ثابت نمود.
۱۵.

تبیین سنّت پیامبر(ص)در نوع نشستن از منظر فریقین(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: سنت پیامبر (ص) فریقین قرفصاء احتباء تورک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۸۱
پیامبر(ص)اسوه اخلاق حسنه و الگوی ادب در گفتار و رفتار برای تمام بشریت به ویژه مسلمانان است. این موضوع سبب شده که فریقین در منابع روایی خود اهتمام جدی به بازگویی و معرفی اخلاقی آن حضرت داشته باشند. در این مقاله به بررسی نوع نشستن پیامبر(ص)به عنوان یکی از الگوهای رفتاری ایشان در منابع معتبر روایی شیعه و اهل سنّت پرداخته شده است تا میزان هم پوشانی روایات این مؤلفه در حوزه اخلاق رفتاری در روایات فریقین به طور کامل نمایان شود. کاوش در منابع حدیثی دو مذهب، وجود اشتراک را در بسیاری از موارد از جمله رو به قبله نشستن، دراز نکردن پا در حضور دیگران، توسعه دادن جا برای هم نشین و تازه واردها، نشستن در انتهای مجلس، نشستن به حالت قرفصاء و احتباء، دو زانو نشستن، به حالت تورک نشستن، تکیه ندادن بر سر سفره غذا و... نشان می دهد.
۱۶.

جغرافیای فرهنگی کوفه در نهج البلاغه(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: جغرافیای فرهنگی کوفه امام علی (ع) نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۳۵
جغرافیای فرهنگی یکی از شاخه های جغرافیای انسانی است که علل تفاوت فرهنگ ها و ارزش های انسانی را در نواحی فرهنگی مورد بررسی قرار می دهد. در این نوشتار، به بررسی ماهیت، مبانی نظری و روش شناختی جغرافیای فرهنگی شهر کوفه در عصر امام علی(ع)پرداخته شده است. این پژوهش، با هدف تحلیل و بررسی کوفه زمان امام علی(ع)و نقش کلیدی آن در حوادث سال های بعد تهیه شده است. شهر کوفه به عنوان تأثیرگذارترین شهرها چه از نظر موقعیت جغرافیایی و چه از نظر جمعیت و مردم شناسی می باشد. خطبه ها و نامه های امام علی(ع)درباره این شهر مدعای فوق را ثابت می کند و نشان می دهد این شهر از ابتدا با هدف مرکزیت حکومت و فرمانروایی تأسیس شده و به جهت اختلاف فرهنگی با دیگر شهرهای مجاور دارای خرده فرهنگ ها ی زیادی بوده و از نظر روانشناختی، مردمی متزلزل و بی ثبات داشته است؛ اما در عین حال از نظر مدل شهری جزء شهرهای مذهبی محسوب شده و هم اکنون نیز نقش محوری دارد. روش این پژوهش، تحلیلی- توصیفی و ابزارش کتابخانه و نرم افزارهای گوناگون می باشد.
۱۷.

بررسی اخبار معجزات در سیره اهل بیت(ع) (مطالعه موردی زینب کذّابه)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: اخبار معجزه معجزات امام هادی (ع) متوکل زینب کذابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۲۸
نقل اخبار مربوط به معجزات و دلایل در زندگی امامان(ع)که برای اثبات امامت و حقانیت امامان(ع)پدید آمد از مباحث رایجی است که در باره هر یک از امامان معصوم(ع)صورت گرفت و در کنار نقل وقایع تاریخی و حوادث دوران زندگی امامان(ع)مطرح شد. یکی از مباحثی که در نقل این اخبار وجود دارد، تکرار یا مشابهت برخی از این معجزات برای دو یا چند امام معصوم(ع)است. مسئله این تحقیق این است که چگونه برخی از این اخبار معجزات به شکلی یکسان به چند امام نسبت داده شده است؟ بر اساس منابع موجود، یکی از این معجزات مربوط به ادعای زنی به نام زینب است که خود را همان زینب دختر امیرالمؤمنین علی(ع)معرفی کرد؛ اما با معجزه امام، ماهیت وی روشن و دروغ گفتن او آشکار شد و به دروغ گویی خود اعتراف کرد. این معجزه به چند امام نسبت داده شده است. در این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی و با شیوه بررسی منبع و اسناد خبر، برخی از عوامل مؤثر در نقل این معجزه برای بیش از یک امام بررسی شده و روشن خواهد شد که حتی اگر اصل ماجرا درست باشد؛ اما رخ دادن آن در زمان سه امام به یک شکل، قابل پذیرش نیست.
۱۸.

خوانشی نو از پیامبر زرتشتیان و کتاب آنها براساس روایات(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: مجوس روایات پیامبر زرتشت کتاب آسمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۴۴
برخی از آیات قرآن به صراحت از ارسال و برگزیدن پیامبر و نذیری از طرف خدای متعال برای هر قوم و سرزمینی اشاره دارند؛ اما از احوال بسیاری از پیامبران در مناطق مختلف اطلاعاتی در دست نیست. مجوس یا همان زرتشتیان نیز از این اصل کلی مستثنی نبوده و خدای متعال برای هدایت آنان پیامبر و رسولی فرستاده است. مقاله حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مصادر حدیثی شیعه، به پیامبر و کتاب آسمانی مجوس می پردازد. نام پیامبر مجوس، کتاب وی، نحوه تعامل مجوس با پیامبرشان و نبی یا متنبی بودن شخص زرتشت از موضوعات محوری این مقاله است. مجموع شواهد درون دینی اسلام از این حکایت دارد که مجوس یا همان زرتشتیان، پیامبر و کتاب آسمانی داشته اند که پیامبر خود را به قتل رسانده و کتابش را سوزانده اند. درباره زرتشت، پیامبر مشهور ایرانیان، تنها دو حدیث نقل شده که از آنها پیامبری یا متنبی بودن زرتشت برداشت نمی شود.
۱۹.

بازشناسی مفهوم ضعف راوی در منابع پنج گانه رجالی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حدیث ضعف راوی رجال شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸ تعداد دانلود : ۴۲
یکی از مفاهیم در دایره جرح و تعدیل رجال حدیث، مفهوم ضعف است. دانشمندان رجال شیعه برخی از راویان را ضعیف توصیف کرده اند؛ اما با وجود ضعف راوی، در کتب حدیثی ما روایات بسیاری از آن ها نقل شده است. این مسئله نشان می دهد مفهوم ضعف نمی تواند به معنای رد مطلق روایات راوی توصیف شده به ضعف باشد. اگر ضعف به معنای رد مطلق روایات راوی ضعیف بود، هرگز شاهد ورود حجم فراوانی از روایات راویان ضعیف به کتب روایی نبودیم. برای نمونه با وجودی که دانشمندان علم رجال ابوسمینه و محمد بن سنان را ضعیف می دانند، در کتب روایی ما صدها روایت از این دو داریم و همین مسئله نیاز به یک دوباره اندیشی در حوزه مفهوم ضعف را ضروری می سازد. بنابراین پژوهش حاضر به هدف دستیابی به مفهوم ضعف در نزد رجال پژوهان شیعه که ارتباط مستقیم با چرایی ورود روایات راویان ضعیف در منابع حدیثی دارد، به روش توصیفی تحلیلی به تبیین مفهوم ضعف در نزد رجالیان به ویژه رجال پژوهان متقدم می پردازد. نتیجه حاصل از این پژوهش اثبات می کند با توجه به گونه های نقش راوی و پدیده استثنا، توصیف راوی به ضعف به معنای عدم اعتبار کل روایات وی نیست. 
۲۰.

نقد تفسیری و روایی رویکرد قرآنی مادلونگ پیرامون جانشینی پیامبر اکرم(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: رویکرد قرآنی ویلفرد مادلونگ جانشینی پیامبر (ص) تشیع امام علی (ع) منابع تفسیری و روایی فریقین هاینس هالم هنری لامنس اتان کلبرگ هانری کربن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۵۵
مسأله جانشینی پیامبر اکرم(ص)از مهمترین مسائل صدر اسلام تا کنون و اصلی ترین وجه تمایز تشیع با سایر فرق اسلامی بوده است. نوشتار حاضر با بهره جستن از روش توصیفی – تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی رویکرد قرآنی ویلفرد مادلونگ به مسأله جانشینی پیامبر اکرم(ص)(با تأکید بر منابع تفسیری و روایی فریقین) می پردازد. آغاز این حرکت توسط مادلونگ در کتاب جانشینی محمد(ص)بوده است که در 1997 منتشر و به زودی به عنوان یک مرجع مهم در این بحث شناخته شد. او در مقدمه کتابش تحت عنوان «حقوق خویشاوندی و خاندان های پیامبران در قرآن»، به بررسی نسبتا مفصّلی درباره نقش و اهمیت خاندان انبیاء در تأیید، تثبیت و ادامه مسیر رسالت و هدایت ایشان، پرداخت و نشان داد که مطابق نظر قرآن، جانشین پیامبران از میان خاندان ایشان و توسط خود آنها صورت می پذیرد و پیامبر اکرم(ص)نیز قصدی جز این نداشته است. علی رغم جدید و متأخربودن مطالعات شیعه شناسی و فعالیت های شیعه پژوهی، پرداختن به مسئله امامت نسبت به دیگر مسائل مطرح از ضرورت بیشتری برخوردار می باشد. مطالعه آرا و نظرات مفسران فریقین درباره تفسیر آیه ولایت، نشان دهنده این است که آنان بر اساس آیه 55 سوره مائده درباره ولایت و امامت ام ام ع لی(ع)، دو دی دگاه کلی دارند: 1. بیشتر مفسران اهل سنّت واژه «ولیّ» در آیه را به معنای دوست و یاور می دانند و بر همین اساس ولایت در آیه را مطلق و آن را شامل تمام مؤمنان به شمار آورده اند؛ 2. شیعه لفظ «ولیّ» را ص رفاً ب ه معنای محبت و نصرت نمی داند و چنین معنایی را در تعارض ب ا آی ات دیگر دانسته و معتقد است این واژه علاوه بر محبت، متضمّن حاکمیت اجتماعی و سیاسی است و نصرت از نتایج آن است. مفسران ش یعه، ب ر اس اس معنای «ولیّ» در آیه و نیز بر مبنای روایات متواتری که س بب نزول آیه را ولایت امام علی(ع)نقل کرده اند، آیه شریفه را دلیل قرآنی ولایت و امامت امام علی(ع)بیان م ی کنند .

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان