مطالب مرتبط با کلیدواژه

جغرافیای سیاسی


۴۱.

واکاوی حکمرانی خوب شهری در جغرافیای سیاسی شهرستان ایرانشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 424 - 446

کلیدواژه‌ها: حکمرانی خوب شهری جغرافیای سیاسی شهرستان ایرانشهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۳ تعداد دانلود : ۷۳۵
از طریق حکمرانی خوب شهری نوعی از توسعه پدید می آید که در آن فقرا حق تقدم دارند، امور زنان بهبود می یابد، محیط زیست پایدار ایجاد می شود و فرصت های اشتغال و عوامل رفاهی پدید می آیند. به این ترتیب مفهوم حکمرانی خوب و توسعه پایدار انسانی جدایی ناپذیر است. هدف از شاخص های حکمرانی خوب شهری سنجش اندازه گیری و کیفیت اداره امور شهری است. سوال اصلی مقاله حاضر این است که با توجه به نقش حکمرانی خوب در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشورها، از دید نخبگان استان سیستان و بلوچستان؛ به کدام یک از شاخصه های حکمرانی خوب در جهت توسعه شهرستان ایرانشهر بایستی اولویت داد؟ روش این مقاله توصیفی- تحلیلی است. یافته های مقاله نشان می دهد که توسعه یافتگی و رفع محرومیت در استان سیستان و بلوچستان نیازمند تبیین یک الگوی جامع حکمرانی خوب و اجرای آن است در پژوهش پیشرو با توجه به ظرفیت سنجی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با نگاه به آینده می توان یک الگوی جامع و هماهنگ با شرایط زیست جامعه شهرستان ایرانشهر ارائه نمود. در تحقیق حاضر سعی شده است ابتدا شاخص های حکمرانی خوب شهری با توجه به وضعیتاین شهر، اولویت بندی شود و سپس فاصله وضع موجود و مطلوب، مشخص گردد.
۴۲.

امکان سنجی شناسائی مسئولیت کیفری سیاست گذاران (وهابی) و مجریان حقیقی دولت های حامی تروریسم با تاکید بر رویکردهای سیاسی و حقوقی در جغرافیای سیاسی خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 472 - 490

کلیدواژه‌ها: مسئولیت کیفری دول حامی تروریسم جغرافیای سیاسی خاورمیانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۹ تعداد دانلود : ۲۸۷
امروزه برخی ضرورت های سیاسی باعث تعاملات گسترده پشت پ رده بعض ی دولت ها با گروه های تروریستی شده است؛ همین عاملی محرکی جهت بازشناس ایی مس ؤولیت دولت ها در قبال نقش ها و تکالیف آنان در روند زن دگی بین المللی در براب ر دیگ ر ب ازیگران اس ت. با در نظر گرفتن خطر این گروه ها برای صلح و امنیت جهانی و ممنوعیت های بین المللی همچنان شاهد حمایت های م ادی و معن وی رهب ران برخی دولت های منطقه خاورمیانه از پدیده تروریسم هستیم که این وضعیت باعث می شود مسؤولیت کیفری را متوجه رهبران دولت های حامی بدانیم. قابلیت احراز مسؤولیت کیفری آن ها و طرح ای ن مس ؤولیت ذی ل عناوین مجرمانه جنایات ضد بشریت و جنایات جنگی در مواد 7 و 8 اساس نامه دی وان بین المللی کیف ری قابل بحث بوده و بر اساس مبانی نظریه نوین تلفیق تقصیر مدیران ارش د و سیاست های ش خص حق وقی و تسری رهیافت بین المللی عدالت انتق الی (مس ؤولیت کیفری متأخر ناشی از اقدامات بین المللی) رهبران عالی رتبه سیاسی قابل رسیدگی واقعی است. با توجه به عدم شناسایی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در نظام بین الملل در این تحقیق به دنبال رویکردهایی جهت شناسایی مسئولیت کیفری رهبران سیاسی دولت های حامی تروریسم با تأکید بر جغرافیای سیاسی خاورمیانه هستیم.
۴۳.

تبیین مفهوم و قلمرو معرفتی جغرافیای سیاسی فضای شهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای سیاسی سال چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱۵ 47 - 77

کلیدواژه‌ها: فلسفه علم جغرافیای سیاسی فضای جغرافیایی جغرافیای سیاسی فضای شهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۰ تعداد دانلود : ۲۹۹
پژوهش حاضر با نگرشی فلسفی در پی پاسخ به دو پرسش مطرح در حوزه جغرافیای سیاسی فضای شهر است؛ 1- مفهوم جغرافیای سیاسی فضای شهر چیست؟ 2- قلمرو معرفتی جغرافیای سیاسی فضای شهر چگونه تبیین می شود؟. در این پژوهش برای تحلیل اطّلاعات بیان شده، از روش توصیفی‑تحلیلی بهره گرفته شده است. در پاسخ پرسش اوّل می توان گفت، جغرافیای سیاسی فضای شهر شاخه ای سامانمند (سیستماتیک) از جغرافیای سیاسی است که به مطالعه و شناخت کنش بُعد سیاسی انسان با فضای شهر می پردازد، لذا این مطالعه با هدف به سامان شدن فضای شهر [زیست شهری] صورت می گیرد. همچنین در پاسخ به پرسش دوم باید گفت، قلمرو معرفتی جغرافیای سیاسی فضای شهر را موضوعاتی همچون شهروندان، محدوده و قلمرو، حکومت محلّی‑شهری، مرزها، انتخابات، امنیت، سازماندهی و تقسیمات سیاسی، مهاجرت، هویّت، بازیگران، مخاطرات سیاسی، عدالت فضایی، گفتمان، دیپلماسی شهری و جهانی شدن، نیروهای مؤثر و حقوق شهروندی در فضای شهر شکل می دهد. در نهایت این موضوعات منجر شد که حوزه تخصصی و مطالعاتی این رشته با سایر رشته های هم پیوند که شهر را مورد مطالعه قرار می دهند، مشخص شود. بر این بنیاد، نتایج پژوهش نشان از آن دارد که شاخه تخصصی نوظهور جغرافیای سیاسی فضای شهر مبتنی بر دیدگاه فلسفه علم، وجودش به عنوان یک حوزه تخصصی آکادمیک با شیوه و نگرشی نو به منظور ارائه برنامه برای به سامان شدن فضای شهر [زیست شهری] در کنار سایر حوزه های هم پیوند ضرورت دارد.
۴۴.

تحلیل دادها در جهت پیش بینی بحران در خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات سیاسی و بین المللی دوره دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 16 - 27

کلیدواژه‌ها: جنبش های سیاسی جغرافیای سیاسی قدرتهای بزرگ ساختار سیاسی توافقات بین المللی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۱۶۲
خاورمیانه به عنوان منطقه استراتژیکی از مناطق بحران زا است که به علت جغرافیای سیاسی خاص و منافع ملی قدرتهای بزرگ همواره دچار چالش و تنش بوده است . از آنجایی که ایران در این منطقه قرار دارد و امنیت ملی مهمترین خواسته یک دولت – کشور است با گزینش داده های مهم می توانیم تا حدود زیادی ، بحران در این منطقه را پیش بینی کنیم . از انجاییکه اطلاعات و داده ها مهمترین ابزار یک تحلیل گر است که با ان بتواند برخی وقایع و بحران ها را تحلیل و بیش بینی کند در این مقاله به داده هایی اشاره کردهایم که به ما کمک می کند تا بحران در منطقه را بیش بینی کنیم که ؛ عبارتند از جایگاه جنبش های سیاسی در منطقه خاورمیانه و وابستگی آن به یکی از قدرت های بزرگ ، جغرافیای سیاسی ،منافع ملی قدرت های بزگ و جایگاه این قدرتهای بزرگ در روابط بین المللی کنونی ازجمله داده های قابل تأمل است و همچنین ساختار سیاسی و حقوقی و برخی از تئوری های روابط بین الملل و کنوانسیونهای بین المللی از جمله داده هایی است که در پیش بینی بحران در منطقه موثر می باشند .
۴۵.

پردازش مفهوم جغرافیای سیاسی شهرهای بندری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای سال یازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 169 - 188

کلیدواژه‌ها: بندر شهر شهر بندری جغرافیای سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۲۳۳
شهرهای بندری، نظام های سیاسی-فضایی هستند که در فضاهای مابین دو قلمرو جغرافیایی آبی و خشکی واقع شده اند و در های آن ها رو به جهان آزاد گشوده شده است. در واقع از آنجا که این شهرها پل ارتباطی کشور ساحلی با نظام اقتصاد جهانی محسوب می شوند و در بسیاری از کشورها، قلب تپنده اقتصاد و تجارت ملی هستند، بیش از سایر شهرهایی که دور از سواحل واقع شده اند، برای واحدهای سیاسی مستقل بر روی نقشه سیاسی جهان، ازنظر سیاسی حائز اهمیت اند و باید بیش از پیش مورد توجه جغرافیدانان سیاسی قرار بگیرند. در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، شهرهای بندری، نواحی پرتراکم جمعیتی محسوب می شوند و گاه نیز آن ها به موقعیت جهان شهری ارتقا می یابند؛ به طوری که لندن و نیویورک، به عنوان ابرشهرهای جهانی در جوار بنادر خود واقع شده اند و شهرهای بندری محسوب می شوند. مدیریت سیاسی فضا در شهرهای بندری بسته به نوع نظام حکومتی کشورها فرق می کند و از کنترل و تمرکز شدید مدیریت سیاسی در مرکز، مانند ایران تا بندر-شهرهای پایتختیِ خودمختار، مانند آرژانتین، متفاوت است. در این پژوهشِ بنیادی تلاش شده است با روشن سازی اهمیت جغرافیایی-سیاسی شهرهای بندری، به پردازش مفهومی جغرافیای سیاسی شهرهای بندری به عنوان زیرشاخه ای از طیف موضوعی بین جغرافیای سیاسی بنادر و جغرافیای سیاسی شهر پرداخته شود.
۴۶.

نقش شهرهای جهانی در نظام جهانی با تأکید بر اندیشه جان رنه شورت و پیتر تیلور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۸) 1293 - 1312

کلیدواژه‌ها: پیتر تیلور جان رنه شورت جغرافیای سیاسی جهانی شدن شهرهای جهانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۲۲۰
هدف از مقاله حاضر برجسته کردن نقش «شهرهای جهانی» است. امروزه، به واسطه افزایش نقش سیاسی و استراتژیک شهرها، «شهرهای جهانی» به کانون مطالعات در جغرافیای سیاسی تبدیل شده اند و به عنوان بازیگران اساسی در نظام بین الملل به ایفای نقش می پردازند. اما اینکه چگونه پدیده شهر از نگاه جغرافی دانان سیاسی مورد مطالعه قرار می گیرد پرسشی است که مقاله حاضر همراه با تحلیل نظریه ها و دیدگاه های دو تن از برجسته ترین جغرافی دانان سیاسی   که در تحقیقات خود به تعریف و نقش شهرهای جهانی (با تأکید بر ابعاد سیاسی فضای شهری و اقتصاد شهری تمرکز یافته اند) پرداخته اند درصدد پاسخ به آن است. نتایج این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد پدیده شهر از سوی جغرافی دانان سیاسی با تأکید بر عناصر محوری سه گانه فضا، سیاست، و قدرت مطالعه و بررسی می شود. به اعتقاد جان رنه شورت، بیش از آنکه الگویی از رقابت بین جهان شهرها را برای سلطه بر جهان در ذهن آوریم، دقیق تر آن است که شبکه ای از جهان شهرها را مورد توجه قرار دهیم که در آن نظارت و سلطه اقتصادی فقط در چند شهر متمرکز است. همچنین، پیتر تیلور شهرهای جهانی را با توجه به ماهیت سیال و متحرک قدرت بین شهرهای جهانی و اینکه آن ها چگونه با توجه به ایدئولوژی (مقیاس ملی) و اقتصاد جهانی درون نظام جهانی تعامل برقرار می کنند، در رویکردی کل نگر، بررسی می کند. بنابراین، شهرهای جهانی، در نقش بازیگران رقابت کننده در جهان، معرف جایگاه و نقش دولت- ملت ها در روند توسعه تعاملات و مناسبات در ابعاد سه گانه اقتصاد، سیاست، و فرهنگ هستند.
۴۷.

چیستی محیط زیست و ارتباط آن با برخی مفاهیم جغرافیای سیاسی

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۳ 19 - 41

کلیدواژه‌ها: محیط زیست تخریب محیط زیست جغرافیای سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۳۳۹
امروزه با پیشرفت های تکنولوژیک و عدم توسعه فرهنگی-اجتماعی لازم برای بکارگیری این تکنولوژی های جدید، زمینه برای تخریب حداکثری محیط زیست فراهم شده است، به گونه ای که میزان تخریب بسیار شدیدتر از حد تحمل محیط زیست بوده و فرصت ترمیم آن را دارا نمی باشد، بنابراین، لازم است تا به صورت جدی به مساله محیط زیست توجه شود. با توجه به اینکه قدم اول برای حفظ محیط زیست، شناخت آن است، در این پژوهش به تبیین پدیده محیط زیست و چیستی آن پرداخته می شود، تاریخچه، اهمیت، اصول، رویکردها و بحران های محیط زیست تشریح می شود و با ارایه رابطه محیط زیست با برخی مفاهیم جغرافیای سیاسی از جمله قوانین و سیاست های بین المللی، امنیت زیست محیطی، حاکمیت محیط زیست، دولت و محیط زیست، قدرت و محیط زیست، تلاش شده است تا اولا محیط زیست به عنوان پدیده ای مستقل و بدون تاثیرپذیری و تاثیرگذاری از سایر حوزه ها شناخته نشود و در ثانی چگونگی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری برخی حوزه های جغرافیای سیاسی با محیط زیست آشکار گردد.
۴۸.

چهار دهه سیاست های رسانه ای آمریکا برای افزایش قدرت نرم در جغرافیای سیاسی ایران و کنشگری رهبر جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: صدای آمریکا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱-۱ (پیاپی ۳۷) 23 - 42

کلیدواژه‌ها: قدرت نرم جغرافیای سیاسی رسانه ای صدای آمریکا‏

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۲۹۱
سیاست های آمریکا در قبال جغرافیای سیاسی ایران پس از انقلاب اسلامی تقریباً در تمام زمینه ها دچار تحول شد و در یک مسیر واگرایی کامل قرار گرفت. به تبع آن، رسانه های آمریکایی و به ویژه صدای آمریکا ، نقش فعالی برعهده گرفتند و وظیفه بازنمایی جمهوری اسلامی بر اساس سیاستگذاری ایالات متحده را در دوره پسا انقلاب اسلامی ایفا کردند.هدف آنها افزایش قدرت نرم ایالات متحده امریکا در محدوده جغرافیای سیاسی ایران و به تبع آن خاورمیانه بود. مقاله حاضر می کوشد تا با استفاده از مدل رابینسون و به روش تحلیل فریم بندی، نحوه پوشش و بازنمایی بیانات، پیامها و متون مربوط به رهبر انقلاب را در دهه های پس از انقلاب کندوکاو کند و به این پرسش پاسخ دهد که سیاستگذاری صدای آمریکا در جنگ رسانه ای علیه رهبر جمهوری اسلامی ایران پیرو کدام نظریه بوده است. همچنین نحوه کنشگری ایشان در برابر سیاستهای رسانه ای آمریکا (متبلور در بخش فارسی صدای آمریکا) و تدابیر ایشان در این زمینه بررسی خواهد شد.
۴۹.

آینده پژوهی و مدلسازی نرم افزاری روابط ایران و انگلستان از منظر مؤلفه های قدرت هوشمند با تمرکز بر جغرافیای سیاسی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال دهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲-۲ (پیاپی ۳۸) 655 - 670

کلیدواژه‌ها: جغرافیای سیاسی رئالیسم نئوکلاسیک آینده پژوهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۸ تعداد دانلود : ۲۸۲
جغرافیای سیاسی به طور کل درگیر تحلیل فضایی پدیده های سیاسی است ضمن اینکه به اختصاصات فضایی فرآیند سیاسی نیز توجه دارد. در جغرافیای سیاسی مفهوم منطقه، یک فضای جغرافیایی است که از یک سلسله پدیده های مشابه و عوامل پیوند دهنده در محیط تشکیل شده است که دارای یک شخصیت جغرافیایی یکپارچه و متمایز از دیگر مناطق است. در این تحقیق، قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران و ارائه یک مدل مهندسی شده در روابط فی مابین ایران و کشور انگلستان با تمرکز بر جغرافیای سیاسی ایران بررسی، تجزیه و تحلیل شده است. در این راستا نقش پارامترهای قدرت، فرهنگ و قدرت هوشمند که تا بحال در برقراری روابط سیاسی، اقتصادی و غیره جدی گرفته نشده بودند برجسته خواهد شد. نتایج این تحقیق در برقراری صلح و امنیت پایدار بین المللی و درک متقابل و همچنین رفع مشکلات و معضلاتی که مانع توسعه پایدار ج.ا.ایران در حال و آینده می شود اثربخشی ویژه ای خواهد داشت. مفاهیم نوین قدرت هوشمند که بر بستر تجارب معاصر بین المللی جایگاه خود را در ادبیات قدرت و سیاست پیدا کرده است، موضوع فهم و به کارگیری مولفه های قدرت هوشمند را به منظور افزایش توانمندی ها در ابعاد مختلف به ویژه بازدارندگی ج.ا. ایران در برابر هرگونه تهدیدات خارجی و داخلی را حائز اهمیت نموده است. مهندسی روابط بین الملل به کمک نرم افزارهای تحلیلی و آماری با استفاده از داده های میدانی در قالب مصاحبه ها و پرسشنامه ها و همچنین مطالعات اسنادی انجام شده است.
۵۰.

تحلیل فضایی- مکانی صندوق اخذ آرا در منطقه 15 شهر تهران با کمک G.I.S(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: سرزمین سال هشتم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 25 - 35

کلیدواژه‌ها: جغرافیای سیاسی جغرافیای انتخابات کلانشهر تهران صندوق اخذ آراء حوزه های جمعیت و توزیع فضایی خدمات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۱۶۳
جغرافیای انتخابات رشته ای از جغرافیای سیاسی است که سابقه شکل گیری آن در کشورهای اروپایی به اواسط 1910 میلادی بر می گردد، بعدها این رشته در دهه 1960 میلادی همراه با انقلاب کمی در ایالات متحده نیز رشد و نمو گسترده ای داشت. جغرافیای انتخابات تحلیل فضایی انتخابات را قبل و بعد از انتخابات مد نظر قرار می دهد؛ به عبارتی رفتار کنشگران انتخابات را با دیدگاه فضایی تحلیل می کند. یکی از حوزه های پژوهش در جغرافیای انتخابات، تحقیق در وضعیت فضایی و مکانی صندوق های اخذ رأی در قبل از انتخابات است؛ در این پژوهش سعی شده است تا با کمک G.I.S منطقه 15 شهر تهران در دو بعد مورد تحلیل قرار گیرد یکی رابطه بلوک های جمعیتی با تعداد صندوق های اخذ آرا و دیگری نحوه دسترسی به بیمارستان و درمانگاه در صورت وقوع هرگونه رویداد غیر منتظره است. منطقه 15 شهر تهران جزو مناطق 22 گانه کلان شهر تهران است که در جنوب شرق تهران در دروازه ورودی جاده قدیم خراسان قرار گرفته است. بر اساس پیش بینی بعمل آمده در طرح جامع، جمعیت این منطقه در سال 1400 به 942400 نفر خواهد رسید. بنابراین منطقه 15 یکی از مهمترین کانون های جمعیتی شهر تهران درآینده خواهد بود؛ البته این منطقه هم اکنون نیز از کانون های جمعیتی شهر تهران به شمار می رود. با توجه به چنین جایگاهی، تحلیل فضایی مکانی نقشه های G.I.S در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و نتایج نشان می دهد که صندوق های اخذ آرای شهروندان تهرانی در این منطقه متناسب با نواحی جمعیتی نیست. یافته های دیگر این پژوهش نشان می دهد که رابطه بین جمعیت و تعداد پایگاه های اخذ آراء در حوزه های جمعیتی منطقه مناسب نبوده است؛ در واقع توزیع پایگاه های اخذ آرای منطقه با توجه به جمعیت موجود در نواحی آن بصورت متناسب صورت نگرفته است. علاوه بر این، نحوه استقرار مکانی بیمارستان، ایستگاه های آتش نشانی و درمانگاه های این منطقه در ارتباط فضایی با پایگاه های اخذ آراء مورد بررسی قرار گرفته است. وضعیت شبکه های دسترسی منطقه مذکور نیز در این پژوهش مورد توجه بوده و یافته ها نشان از عدم وجود یک شبکه نظام مند برنامه ریزی شده در آنرا دارد.
۵۱.

نقش ژئوپلیتیک لرستان در رابطه با امنیت ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هفتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۲۷) 193 - 215

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک لرستان امنیت ایران جغرافیای سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۹۱
ژئوپلیتیک به همان اندازه که ملی و منطقه ای و بین المللی است و پدیده ها را در این سطوح مطالعه می کند به همان اندازه سطح خرد و فرو ملی را نیز از نظر دور نمی دارد و تحولات مقارن با پدیده جهانی شدن و تضعیف مرزهای ملی و تأکید بر گلوکالیزیشن یا جهانی محلی شدن نیز خود دلیلی بر صدق این ادعاست. با چنین نگاهی به علم ژئوپلیتیک بایستی به تحلیل و تبیین ژئوپلیتیک واحدهای استانی در منظومه های کشوری اقدام کرد. هدف این مقاله تحلیل و بررسی نقش ژئوپلیتیک لرستان در رابطه با امنیت ایران است. سؤال اصلی مقاله این است که استان لرستان از نظر موقعیت جغرافیایی، منابع اقتصادی و فرهنگی و زیست محیطی و جمعیتی و قومی چه نقشی در رابطه با امنیت ایران بر عهده داشته و خواهد داشت؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که از تمامی جنبه های علم ژئوپلیتیک یعنی موقعیت جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و قومیتی، مذهبی و نیز جمعیتی استان لرستان حائز نقشی کانونی و مهم در امنیت ایران است. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و نیز مقالات علمی و پژوهشی و نیز آمار و اطلاعات سرشماری های سازمان آمار کشور و نیز سالنامه های آماری و استفاده از نقشه های متنوع به تحلیل و تبیین نقش ژئوپلیتیک لرستان در رابطه با امنیت ایران پرداخته شود.
۵۲.

روابط متقابل سیاست و فضای شهر با تأکید برگونه شناسی اقلیمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هفدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۳ 5 - 26

کلیدواژه‌ها: جغرافیای سیاسی شهر کوهستانی معتدل بیابانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸ تعداد دانلود : ۲۱۳
برای بررسی روابط متقابل سیاست و فضا در شهر، درک شرایط جغرافیای طبیعی شهرها در تدوین و اجرای سیاستگذاری ها و مدیریت توسعه شهری، حائز اهمیت است. گوناگونی های شهری متأثر از مؤلفه های جغرافیای طبیعی هستند که بیشترین تأکید ما بر اقلیم و نقش آن در پدید آوردن شهرهای مختلف است. به عنوان مثال، برخی ویژگی ها و گوناگونی هایی که در اثر شرایط طبیعی برای شهرها می توان برشمرد: توزیع فضایی جمعیت، عقب ماندگی یا پیشرفت در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، تقسیمات درون کشوری، چشم اندازهای فرهنگی، تمرکز یا عدم تمرکز قدرت، نابرابری های ناحیه ای، نظام معیشتی، ارتباطات، مسائل امنیتی. این تحقیق بنیادی با روش توصیفی-تحلیلی، به مطالعه و بررسی شرایط اقلیمی شهرهای بیابانی، کوهستانی، ساحلی و تأثیرات آن بر حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی و به طور کلی بر تصمیمات صاحبان قدرت می پردازد. ما بدنبال پاسخ این سؤال هستیم که« چگونه اقلیم در نوع و روش سیاست ها و سیاستگذاری مدیران شهری مؤثر است؟» فرضیه مطروحه در پاسخ به این سؤال عبارت است از اینکه «شرایط جغرافیایی طبیعی به وبژه آب و هوا در نوع و روش سیاست ها و سیاستگذاری مدیران شهری مؤثر است». نتایج تحقیق نشان می دهد که اهمیت شناخت وضعیت موجود شهرها و فضای جغرافیایی(طبیعی) آنها به منظور برنامه ریزی مطلوب برای آینده ازیک سو، و اهمیت مقیاس در رسیدن به توسعه با توجه به اهمیت و ضرورت سیاستگذاری از سوی دیگر، مبین آن است که توسعه فضای جغرافیایی و سیاستگذاری در ارتباط تنگاتنگ باهم قرار دارند».
۵۳.

اندیشه کارل اشمیت و مسئله هویت های واکنشی در جغرافیای سیاسی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هجدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۷ 22 - 39

کلیدواژه‌ها: کارل اشمیت جهانی شدن نئولیبرالیسم‏ هویت های واکنشی جغرافیای سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۰ تعداد دانلود : ۳۴۵
کارل اشمیت، فیلسوف و حقوقدان برجسته آلمانی که همواره درطول زندگی اش به طرفداری از حکومت رایش سوم متهم می شد با وجود اینکه در دادگاه نورنبرگ از اتهامات تبرئه شد و تا سال 1985 عموماً در انزوا زندگی خود را سپری کرد. ولی انزوای اشمیت هیچ وقت مانع از نوشتن او و انتشار اندیشه هایش در طول قرن بیستم نشد. اشمیت از جمله متفکران بزرگی است که دیدگاه ها و افکارش، در طول دهه های گذشته بر اندیشمندان مختلفی چون هاناآرنت، یورگن هابرماس و جورجیوآگامبن تأثیرگذار بوده است. هنگامی که اشمیت کتاب امرسیاسی را نوشت به طور شفاف بیان کرد که اساساٌ سیاست را باید در تمایز میان دوست و دشمن تعریف کرد. امروزه نئولیبرالیسم که اعتقاد راسخ به کوچک سازی دولت و نیروهای بازار برای تنظیم مناسبات اجتماعی و مدیریت سرزمین دارد، باعث شکل گیری تعارضات اجتماعی بزرگ در درون و کشمکش های ژئوپلیتیکی در بیرون از مرزهای کشورها شده است. سیاست های نئولیبرال به همراه شیوه تولید اقتصاد پست فوردیسم در سال های اخیر وضعیتی را شکل داده است که شکاف های اجتماعی در درون کشورها و همین طور در مقیاس جهانی را افزایش داده است. افزایش این شکاف ها در لایه های اجتماعی خود سبب ساز بحران های درونی کشورها شده و از طرفی بسیاری از کشورها را درگیر اعتراض های گسترده اجتماعی کرده است. از نظر اندیشمندان بزرگی چون فوکویاما، چنین تعارضات اجتماعی باعث شکل گیری هویت های واکنشی در درون کشورها شده است. امروزه در بسیاری از آثار و نوشته های جغرافیدانان سیاسی می توان توجه اندیشمندان برجسته ای چون کلودیومینکا و آناجی سکور را دید که بر فلسفه سیاسی اشمیت تمرکز کرده اند، و شکل گیری هویت های واکنشی را در ارتباط با امر سیاسی و تمایز دوست و دشمن در فضای جهانی شدن و اقتصاد پست فوردیسم جستجو می کنند. سوال اصلی مقاله درباره این مسئله است که چرا فلسفه سیاسی اشمیت و بویژه مقوله امرسیاسی در ارتباط با هویت های واکنشی در کانون گفتمان های جغرافیای سیاسی جهان قرار گرفته اند؟
۵۴.

تحلیلی بر ابعاد جغرافیای سیاسی با تاکید بر هویت ملی در گفتمان انقلاب اسلامی از منظر اندیشه امام خمینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 239 - 253

کلیدواژه‌ها: امام خمینی (ره) هویت ملی انقلاب اسلامی جغرافیای سیاسی گفتمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۲۰۹
هویت های هر جامعه تحت تأثیر شرایط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن جامعه دارند. علیرغم وجود عناصر مشترکی که میان هویت ها و ساخت آنان وجود دارد، هویت برآمده از انقلاب اسلامی به دلیل برخاسته بودن از مبانی دینی و اسلامی دارای رویکرد متمایزی است. در همین راستا پژوهش حاضر درصدد است تا عناصر قوام بخش هویت ملی را از منظر اندیشه امام خمینی (ره) مورد بررسی قرار دهد. بنابراین سؤال پژوهش این است که عناصر شکل دهنده گفتمان انقلاب اسلامی از منظر امام خمینی (ره) دارای چه خصایصی هستند؟فرضیه این است که عناصر استقلال، کرامت، ظلم ناپذیری، جدایی ناپذیری دین از سیاست و کمک به مستضعفان، محصور در یک مکان نیستند و قلمروها را در می نوردند. این رویکرد می تواند مبنایی برای منطقه ای و جهانی شدن اندیشه هویتی مورد نظر امام خمینی (ره) باشد که باعث فربه شدن هویت ملی و حمایت آن در خارج از مرزهای سرزمینی ایران می شود. در رأس این مفاهیم، چتر فراگیر «امت اسلامی» به مثابه یک اصل اساسی مطرح است. روشی که در جهت بررسی این موارد مورد استفاده قرار گرفته است، روش توصیفی-تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه ای، دیدگاه ها و بیانات امام خمینی (ره) است.
۵۵.

سیاست ها، راهبردها و برنامه ریزی منطقه ای ایالات متحد آمریکا در غرب آسیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 906 - 933

کلیدواژه‌ها: جغرافیای سیاسی جمهوری اسلامی ایران ایالات متحده غرب آسیا موازنه ی قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۳ تعداد دانلود : ۲۰۸
چالش های امنیتی در غرب آسیا به واسطه زوال قابل توجه ساختار امنیتی از سال 2003 تعریف می شود. تحولات سیاسی و امنیتی که به دنبال یک خلأ سیاسی و امنیتی در کنار تغییر در توازن قدرت در منطقه رخ داد موجب شد قدرت های بین المللی و بازیگران منطقه ای با چالش های جدید و تهدیدهای بی سابقه در همه سطوح (داخلی، منطقه ای و بین المللی) مواجه شوند. در بسیاری از موارد چالش های امنیت توسط قدرت های فرا منطقه ای حفظ شده است. بزرگ ترین و طولانی ترین مداخله اخیر در منطقه بی شک مداخله آمریکا در عراق بعد از براندازی صدام و جدیدترین آن حضور ائتلاف آمریکایی در سوریه بوده است. در هردوی این موارد رژیم امنیتی تضمین کننده امنیت منطقه صورت نگرفت و معمای امنیت پیچیده تر هم شد... همچنین رویکرد رئالیستی و نوع نگاه نظامی هم تاکنون پاسخی برای بحران امنیت نتوانسته تهیه کند. بهترین و بارزترین شرح این مسئله را می توان به دخالت های نظامی در عراق و سوریه دید که نه تنها به ثبات بلندمدت منجر نشد، بلکه تنش های جدیدی سر باز کرد و عملاً آن ها را به کشورهایی چندپاره تبدیل کرد. از طرفی قدرت های فرا منطقه ای در حوزه مسائل نظامی تلاش داشته اند تا بازار تسلیحات خود را در میان طالبان همیشگی آن ها در منطقه تأمین کنند. در گفتمان واقع گرایی، این فرضیه که معضل امنیتی یک دولت با به حداکثر رساندن قدرت نظامی حل خواهد شد، با این مشکل روبه رو می شود که همه کشورها نمی توانند به یک اندازه رشد کنند و اگر امنیت یک کشور به ضرر و هزینه کشور دیگری تأمین شود، نتیجه ای جز بحران امنیت نخواهد داشت.
۵۶.

کاربرد حاکمیت درمقیاس های فضایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیست و دوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۵ ۴۰۱-۳۸۱

کلیدواژه‌ها: حاکمیت ملت سرزمین کشور جغرافیای سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۸۶
«حاکمیت» یکی از مفاهیم اساسی است که توجه جغرافی دانان سیاسی را به خود جلب کرده است و نظرات متناقضی نسبت به این مفهوم که از پایه های مهم و البته اصلی علم جغرافیای سیاسی است، وجود دارد. حاکمیت بر قدرت قانونی بالاتر و برتری دلالت می کند که هیچ قدرت قانونی دیگر برتر ازآن وجود ندارد. از آنجا که بررسی حاکمیت در جغرافیای سیاسی بسیار مورد توجه قرار دارد، بنابراین لازم است تا ابعاد و سطوح فضایی آن نیز مورد بررسی قرار گیرد. جغرافیای سیاسی به مطالعه پدیده ها، فرآیندها و جریانهای سیاسی می پردازد و بر آثار و پیامد های جغرافیایی و فضایی آنها تاکید دارد. یکی از محورهای مطالعاتی مهم در جغرافیای سیاسی، مطالعه پدیده کشور می باشد. هر کشور از پیوند سه عنصر «ملت، حکومت و سرزمین» تشکیل می شود. عامل پیوند دهنده این سه عنصر عبارتست از «حاکمیت» . در نظریه های سیاسی، حاکمیت را از آن حکومت می دانند و آن را به هیچ رکن یا کارگزار حکومت به تنهایی منسوب نمی دارند. در عین حال، در هیچ نظریه سیاسی مفهوم حاکمیت، مطلق انگاشته نمی شود و اعتقاد بر آن است که حاکمیت باید در چارچوب قانون اساسی و هماهنگ با قانون اعمال شود. سرزمین بستر فضایی حکومت است که با گستره فضایی قلمرو، حاکمیت دولت را مشخص می نماید و به عنوان ظرف فیزیکی، دربرگیرنده بدنه سازمان سیاسی تلقی می گردد. مقاله حاضر، به دنبال تشریح این موضوع است که «حاکمیت دارای ابعاد و سطوح فضایی گوناگون» است. تحقیق حاضر از نوع بنیادی بوده و با روش توصیفی _تحلیلی انجام گرفته است. روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای و رایانه ای می باشد. همچنین، تجزیه و تحلیل داده ها نیز کیفی می باشد
۵۷.

مولفه های جغرافیایی موثر بر ارجحیت کارکرد رهبری مقتدر در ساخت حکومت مدرن در ایران در عصر پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش سیاسی فضا دوره پنجم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) ۲۱-۱۲
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۸۵
حکومت های مدرن برخلاف حکومت های سنتی ابزار انحصاری اِعمال خشونت و ایجاد کنش جمعی هماهنگ را از طریق سیستم بوروکراسی و تدوین قوانین در دست دارند. از منظر تاریخی در ایران عملکرد رهبری سیاسی مقتدر از عوامل مهم ساخت حکومت مدرن در دوره پهلوی اول بوده است. در باب علل شکل گیری رهبری مقتدر و نظامی در عصر پهلوی اول دیدگاه های متعددی مطرح شده است. برخی زمینه های آن را به رفتارهای فردی پهلوی اول مرتبط دانسته و برخی دیگر به ساختارهای اقتصادی- اجتماعی دوران پیش از آن اشاره می نمایند. لیکن ویژگی های حکمرانی از منظر جغرافیای سیاسی در بستر زمانی- مکانی خاصی شکل می گیرد که در مطالعات چگونگی ساخت حکومت مدرن در ایران کمتر به آن پرداخته شده است. در این مقاله کوشش گردیده با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی احراز ارجحیت جایگاه رهبری مقتدر در عصر پهلوی اول (1304- 1320) در ساخت حکومت مدرن در ایران در نتیجه کارکرد مولفه های طبیعی و انسانی مورد بررسی قرار گیرد. یافته های تحقیق نمایان گر آن است که نامساعد بودن شرایط طبیعی و اقلیمی به گونه ای عمل نمود که در زمان ظهور پهلوی اول امکان شکل گیری طبقات اجتماعی مستقل وجود نداشته و در زمانه تشکیل حکومت مدرن نیروهای تولید همگی در مالکیت قدرت سیاسی متمرکز قرار گرفتند. همچنین تنوع قومی و زبانی نیز سبب می گردید رهبران سیاسی- نظامی مقتدر توانایی ایجاد هویت مشترک بین اقوام مختلف را داشته باشند.
۵۸.

گذار از کلان شهرها به شهرهای جهانی، مقتضیات محیطی جهان شهری و زیستمان حکمروایی خوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست جهانی دوره چهارم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۴) 101 - 73
تعداد بازدید : ۱۸۷ تعداد دانلود : ۱۵۸
با عنایت به ظهور فضای زیستمانی جهان شهری، عصر جهانی شدن به معنای گذار از شهرهای کلان به سوی صورت جدیدی از شهر است که با عنوان «شهرهای جهانی» از آن یاد می کنند. به این ترتیب این پرسش مطرح است که شهرهای آینده در عصر جهانی شدن فزاینده چه هویتی پیدا می کنند و چه سازوکاری برای مدیریت این شهرها باید در نظر گرفت.  بر این اساس، نویسندگان به طرح این پرسش اساسی پرداخته اند که زمینه ها و ویژگی های تعیین کننده در گذار به عصر شهرهای جهانی چیست؟ در پاسخ، مقاله این فرضیه را به بحث گذاشته است که چگونه رویکرد موسوم به تفکر ارتباطی به فضای متنی (زیستمانی) سبب شده شهرهای جهانی به عنوان کانون قدرت و ثروت در جهانی شدن معاصر مطرح شوند. شهرهایی چون نیویورک، لندن، توکیو و فرانکفورت از جمله این پدیده ها هستند که با شاخص های گوناگونی تعریف شده اند. لذا ضمن بحث درباره زمینه های این گذار، مولفه های عمده شهرهای جهانی مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله از چارچوب نظریه تفکر ارتباطی در جغرافیای سیاسی و از روش توصیفی- تحلیلی با استفاده از اسناد کتابخانه ای و برخی آمار برای اثبات فرضیه بهره برده است.
۵۹.

فتح مصر به دست مسلمانان

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۰ شماره ۲ 37 - 50

کلیدواژه‌ها: مصر اقتصاد ساختار اجتماعی دفاع فاتحان شام جغرافیای سیاسی قبطیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۱۶۲
بی تردید، حمله مسلمانان به مصر، از عوامل اجتماعی-اقتصادی و سیاسی-نظامی ویژه برخوردار بوده است. بررسی ساختار اجتماعی-اقتصادی و مذهبی مصر، توان دفاعی آن، انگیزه برخی از فاتحان عرب شام و ضرورت های سیاسی-نظامی، به شناخت بیشتر این عوامل یاری می رساند. در این نوشتار ساختارها، توان، انگیزه و ضرورت های یاد شده بررسی خواهند شد.
۶۰.

فلسفه جغرافیای سیاسی از رهیافت اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای سیاسی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 57 - 84

کلیدواژه‌ها: فلسفه جغرافیای سیاسی هستی شناسی معرفت شناسی روش شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۱۶۰
جغرافیای سیاسی یکی از شاخه های دانش جغرافیا است. علم جغرافیای سیاسی به عنوان معرفت درجه اول و فلسفه علم جفرافیای سیاسی به عنوان معرفت درجه دوم شناخته می شود. در این پژوهش به بررسی فلسفه جغرافیای سیاسی از رهیافت اسلام پرداخته شده است. بنابراین با مفروض قرار دادن این که اولاً اسلام در تمامی زمینه های سیاسی و اجتماعی از مبانی نظری قابل دفاعی برخوردار بوده و ثانیاً، به دلیل خلأ موجود در حوزه فلسفه جغرافیای سیاسی از منظر تفکر اسلامی، چنین تحقیقی انجام شده است. بر این اساس، ضمن مراجعه به متون و منابع اسلامی از جمله قرآن کریم، منابع روایی، متون فقه سیاسی، تاریخی و نیز آثار اندیشمندان مسلمان در این رابطه، صورتبندی لازم با محتوایی مُستدل از جغرافیای سیاسی اسلامی تدوین گردیده است. تحقیق حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به ویژه تحلیل محتوا انجام گرفته و نتایج حاصله نشان می دهد که اندیشه اسلامی در حوزه علوم اجتماعی و به طور خاص در رشته جغرافیای سیاسی، مبتنی بر رهیافتی موسوم به رهیافت عقلانیّت وحیانی است.